Хатумо
Хатумо (ингл. Khatumo State of Somalia или Khaatumo State of Somalia, сомал. Dawlad Goboleedka Khaatumo ee Soomaaliya или Maamul Goboleedka Khaatumo ee Soomaaliya) - Африка ярымутравының төньяк өлешендә элеккеге Британия Сомали колониясенең көнчыгыш өлеше территориясендә элеккеге автономияле дәүләт.
| Хатумо | |
| ингл. Khatumo State of Somalia сомал. Dawlad Goboleedka Khaatumo ee Soomaaliya гарәп. ولاية خاتمة | |
| Байрак | Илтамга |
 |  |
| Нигезләнү датасы | 2012 һәм 2023 |
|---|---|
| Дөнья кисәге | Африка |
| Дәүләт |
 Сомали |
| Башкала | Ласъанод[d] |
| Сәгать поясы | UTC+03:00 |
| Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы | Гадән култыгы |
| Табигый-георафик объект эчендә урнашкан | Nugaal Valley[d] |
| Идарә итү формасы | президент республикасы |
| Дәүләт башлыгы вазыйфасы | Madaxweynaha Khaatumo[d] һәм king of SSC-Khatumo[d] |
| Ил башлыгы | Abdikhadir Ahmed Aw-Ali[d][1] һәм Jama Garad Ali[d] |
| Халык саны | 2 500 000 |
| Административ бүленеше | Санааг[d], Буходле (округ)[d] һәм Соль[d] |
| Акча берәмлеге | Сомали шиллингы[d] |
| Алыштырган | Нортленд[d] һәм SSC State[d] |
| Кулланылган тел | сомали теле һәм инглиз теле |
| Мәйдан | 103 897 км² |
| Югары дәрәҗәле Интернет домены | .so[d] |
 | |
| Илнең телефон коды | +252 |
 | |
 Хатумо Викиҗыентыкта | |
Халыкара җәмәгатьчелек тарафыннан асылда булмаган Сомали дәүләтенең бер өлеше буларак таныла. Шул ук вакытта, бу территориягә күрше танылмаган дәүләтләр: Сомалиленд һәм Пунтленд дәгьва итәләр
Башкаласы Ласъанод шәһәре (кайвакыт Лас-Анод варианты кулланыла), 2007 елдан Сомалиленд контроле астында. Чыннан да, үзәк шәһәр Талех була, әмма 2014 елның 14 апрелендә Сомалиленд гаскәрләре районы белән Талехны яулап ала һәм шулай итеп Хатумо территориясен ике өлешкә кисә[2] . Берләшкән Сомали эчендә автономия булдыру өчен көрәшне HBM-SSC (Hoggaanka Badbaadada һәм Mideynta SSC) оешмасы алып бара, ул нигездә Сул, Санаг һәм Айн өлкәләренең армиясе. HBM-SSC төп союздашы - күрше Пунтленд. Дошманнары - Сомалиленд һәм Хәбәшстан. Дәүләт 2011 елның 20 декабреннән Соль төбәгенең Талех провинциясендә 2010 елдан бирле эшли торган Сул-Санаг-Айн (SSC) бердәм региональ администрациясе базасында узган конференциядә игълан ителде.[3] [4]. 367 съезд делегаты әлеге карарны 2012 елның 12 гыйнварында хуплады. Автономия Сомали Федераль Хөкүмәте тарафыннан танылган.[5] .
Дәүләт атрибутлары
үзгәртү
Исеме
үзгәртүХатумо исеме гарәп сүзеннән килә, бу уңай карар дигәнне аңлата. Дәүләткә нигез салучылар белдергәнчә, аларның максаты - төбәк проблемаларын үз администрациясен булдыру юлы белән бетерү[6].
Сомали Хатумо дәүләте (Khaatumo State of Somalia) исеме белән берлектә, автономиягә карата SSC кыскартуы (Сул-Санаг-Айн ) кулланыла. Шулай ук Дервишлар дәүләтенең (Дервишланд) тарихи исеме бар (Дарвишланд / Сомали Дарвишланд дәүләте) [7] . Нортланд (Сомали штатының Төньяк штаты) исеме кулланылмый.
Флаг
үзгәртүГадәттә Сомали флагы турыдан-туры кулланыла. Сомали флагын төрле язулар һәм рәсемнәр белән тулыландыру өчен төрле вариантлар бар (ярым ай, ат образы [8][9][10] , SSC, Soomaaliya һ.б.) язулары ).
Тарих
үзгәртү
Хатумо территориясендә урнашкан Сомалиленд һәм Пунтленд арасында урнашкан һәм әлеге ике дәүләт тарафыннан дәгъва белдерелә. Аерма шунда: Сомалиленд тулы бәйсезлеккә, һәм Пунтленд автономия өчен омтыла, шуңа күрә соңгысы белән Хатумо арасында сугыш юк. Хатумодың этник составы Пунтлендтагы кебек - Дарод кланының сомалилары ( Дулбаханте субкланы). Пунтлендтан аермалы, дәүләт Сул, Санаг һәм Айн төбәкләре халкының Пунтлендта Сомалиленд белән суғыштагы пассив гамәлләре аркасында өметсезләнү белдерә: Ласъанод яулап алынганнан соң Пунтленд шәһәрне кире кайтару өчен омтылыш ясамый, ә сомалилар анда җәза операцияләрен үткәрәләр, нәтиҗәдә шәһәрдән 20 меңнән артык кеше китә.
2016 елның августыннан Хатумо Хөкүмәте нинди дә булса территория өстеннән контрольне фактта югалту белән бәйле Сомалиленд белән сөйләшүләр алып бара[11] [12] 2017 елның 17 июнендә Сомалилендның көньяк-көнчыгыш төбәкләрендә округлар дәрәҗәсендәге җирле үзидарә органнары оештыру буенча килешү төзелде, аңа үзәк һәм төбәк хакимиятләренең берничә вәкаләтләре биреләчәк [6]. Ләкин, сөйләшүләр Президент Али Халиф Галайд белән хакимиятнең вице-президенты Абдулла Агалул арасында зур каршылыклар тудырды, ахыр чиктә алар ике аерым администрация булдыра[13]. Алиф Халиф җитәкчелегендәге төркем, Сомалилендның Айнабо шәһәрендә 2017 елның октябрендә Сомалиленд белән килешүгә иреште, анда Сомалилендның Конституциясен үзгәрткән очракта, аның администрациясе Сомалилендка кушылачак [14] . Аннары Абдулла Агалуп 2018 ел башында сайлауларга кадәр Хатумо дәүләтенең вакытлы президенты дип игълан ителде. 2018 елның 18 июлендә Али Халиф Галайд Сомали Президенты һәм Брюссельдә Сомалиленд Президенты белән очрашты.
Хатумо дәүләтен игълан итүгә реакция
үзгәртү
Сомали — Сомали президенты Шәриф Шәех Әхмәд Сул-Санаг-Айн территориясендә яңа автономияле дәүләтне таный. Әмма Пунтленд хакимияте күчмә хөкүмәт вәкилләренә Хатум мәсьәләсендә басым ясый. Мәсәлән, премьер-министр Абдивели Мөхәммәд Али, Пунтленд хакимияте белән сөйләшүләрдән соң, Могадишига әйләнеп кайткач, Хатумоны федераль хөкүмәт тарафыннан тану яки танымау турында шәрехләүдән баш тарта[15]. Аннан соң Премьер-министр урынбасары Мәхмүд Хаҗи Ибраһимнан хат килә, анда күчмә Хөкүмәт Хатумоны танудан баш тарта, дип хәбәр ителә. Бу факт Сул, Санаг һәм Айнның күп кенә кешеләренең, бигрәк тә Хатумоның сепаратист Сомалилендның яңа бәрелешләре фонында булуын һәм аның ялгыз Сомали бердәмлеген яклауын исәпкә алып, ризасызлыгын тудыра. 2012 елның 10 мартында премьер урынбасары Хаҗи Ибраһимның яңа хаты килә. Ул хәбәр иткәнчә, «Президент, премьер-министр һәм Хөкүмәт уртак позициягә ия, ул Хатумо Дәүләте Сомалида хакимиятне рәсми рәвештә гамәлгә ашыра». Хаҗи Ибраһим шулай ук Президент, Министрлар Кабинеты һәм парламент әгъзалары алдында үзенең алдагы хаты өчен гафу үтенде[16][17].
Пунтленд — 2012 елның 12 мартында Пунтленд президенты Абдрахман Фароле Сомалиның күчмә Хөкүмәте хакимиятләре Сомали эчендә автономияле дәүләтләрне тану вәкаләтләренә ия түгел, шулай ук Сомалиленд белән теләсә нинди сөйләшүләр Пунтленд мәнфәгатьләрен исәпкә алырга тиешлеген, югыйсә алар законлы дип табылмаячагын белдерде[18].
Сомалиленд — Хатумо территориясенә күрше Сомалиленд дәгьва итә, чөнки Сул, Санаг һәм Айн территориясе Британия Сомалисы составына кергән. Әлеге үзе игълан ителгән дәүләт президенты Әхмәд Силаньо Сомалиленд бүленеше белән беркайчан да килешми, дип ант итте[19].
Армия
үзгәртүХатумодагы дәүләт хакимияте структурасы Сомалидагы башка автономияле төбәк идарәләрдән бераз аерылып тора. Ул барлыкка килгән вакытта аның 3 президенты, 4 советы һәм төрле министр позицияләре бар иде [20] .
2014 елның августында Сомали Федераль Парламенты әгъзасы һәм Сомалиның элеккеге Премьер-Министры Али Халиф Галайд Хатумо президенты итеп сайланды. Аның көндәше ул вакытта хезмәттәшлек итүче Мөхәммәт Йосыф Джама иде. Галайдка 21 кеше, Джамага 9 кеше тавыш бирде. Ассамблея әгъзалары шулай ук Абдул Сулубны вице-президент итеп сайладылар[21].
Советлар
үзгәртү- Традицион лидерларның Югары советы
- Башкарма Совет (G10 яки 10 төркем)
- Президент Советы (өч президент һәм министр белән)
- Парламент Советы
| Сомали Хатумо дәүләте хакимияте
(2014 елга карата) | |||
|---|---|---|---|
| Позиция | Портрет | Исем | Партия |
| Президент | Али Халиф Галайд | Партиясез | |
| Вице-президент | Абдул Сулуб | Партиясез | |
| Министрлар Кабинеты башлыгы | Мөхтәр Ибраһим Хабаши | Партиясез | |
| Пресс-секретарь | Омар Джама Салибан | Партиясез | |
| Халыкара мөнәсәбәтләр һәм диаспора министры | Фардус Мөхәммәдж Мире | Партиясез | |
| Халыкара мөнәсәбәтләр министрының беренче урынбасары | Хәсән Али Джама | Партиясез | |
| Иминлек министры | Мөхәммәд Дукале Абди | Партиясез | |
| Иминлек министры урынбасары | Джама Хәсән Халиф | Партиясез | |
| Финанс министры | Ибраһим Джама Гараб-Яр | Партиясез | |
| Финанс министры урынбасары | Али Осман Гедле | Партиясез | |
| Үсеш һәм табигый ресурслар министры | Абдикарим Фарах Дхайе | Партиясез | |
| Үсеш һәм табигый ресурслар министрының беренче урынбасары | Ибраһим Мәхмүд Гуре | Партиясез | |
| Үсеш һәм табигый ресурслар министрының икенче урынбасары | Абди Фарах Махад | Партиясез | |
| Социаль эшләр министры | Мәхмүд Дирийе Абди Джуф | Партиясез | |
| Социаль эшләр министрның беренче урынбасары | Абдифатах Осман Дхала | Партиясез | |
| Социаль эшләр министрның икенче урынбасары | Асия Хасан Джама | Партиясез | |
| Эчке эшләр министры | Ясин Әхмәд Сулуб | Партиясез | |
| Эчке эшләр министрының беренче урынбасары | Хәсән Муссе Аул | Партиясез | |
| Эчке эшләр министрының икенче урынбасары | Абшир Абди Шәех | Партиясез | |
Хатумо президентлары
үзгәртүХатумо президенты - дәүләт башлыгы һәм хакимият башлыгы була; дәүләттә премьер-министр юк. Хатумоның соңгы вице-президенты Абдул Агалуле иде.
| Портрет | Исеме
(гомер еллары) |
Вәкаләтләр башлану | Вәкәләтләр ахыры |
|---|---|---|---|
| Ахмед Эльми Осман
(—) |
12 гыйнвар, 2012 | 14 Авг 2014 | |
| Абдинур Элми Каажи
(—) |
2013 | ||
| Али Халиф Галайд
(1941—2020) |
1 сентябрь | 20 октябрь 2017 | |
Армия
үзгәртүХатумо дәүләтенең үз иминлек көчләре бар иде. Дәүләт хакимияте тарафыннан гына финансланган, алар җирле иминлекне тәэмин итү һәм төбәк чикләрен саклау өчен эшләнгән. Президент Хатумо Абдинур Элми Каажи сүзләре буенча, көчләр яхшы әзерләнгән һәм коралланган. Хатумо гаскәрләре Буходледа һәм SSC территориясендәге башка бәхәсле шәһәрләргә Сомалиленд гаскәрләренең керүенә каршы оборона операцияләрендә җәелдерелгән[22] . 2012 елга Хатумо гаскәрләрен Абдирисак Фанах җитәкли, һәм Омар Джама Салейман аларның рәсми вәкиле булды[23][24].
Икътисад
үзгәртүХатумо дәүләтенең икътисады терлекчелеккә, шулай ук элемтә компанияләренә нигезләнгән. Дөяләр, мөгезле эре терлекләр, кәҗәләр, нефть скважиналары һәм Холь-Холь сарыклары төбәкләрдән һәм төньяк Сомалиның башка өлешләреннән Согуд Гарәбстаны кебек кебек Фарсы култыгының күрше гарәп илләренә экспортлана[25]. Авыл җирлекләрендә авыл хуҗалыгы да кулланыла [26] . Мобиль элемтә операторларыннан җыелган салым бюджетка керемнәрнең 40 % ын тәшкил итә.
Элегрәк төбәк икътисады төрлерәк булган, азык-төлек продуктлары, күн һәм косметика әйберләре җитештерү алып барылган иде, алар экспортка җибәрелгән. Әмма гражданнар сугышы башлану белән икътисад түбәнгә төшә. Сомали ит продуктларының Аден култыгы илләренә үтемлелеге ябык диярлек, шуңа күрә бу өлкәдә икътисади үсеш юк диярлек. Хатумо дәүләтенең социаль-икътисадый инфраструктурасы озак вакыт конфликттан соң әкренләп торгызылу процессында була . Сомали эмигрантларының төбәктә туганнарына җибәргән акча җирле икътисадка зур өлеш кертә. Һава транспортының яңа объекты төзелеше ярдәмендә Хатумо түрәләре дәүләт халкының репатриациясен стимуллаштырырга тырыша. Кайтучылар, үз чиратларында, күптән түгел төзелгән кунакханәләрдә, рестораннарда һәм башка предприятиеләрдә урнашкан, бу эшкә урнашу өчен өстәмә мөмкинлекләр булдыруга хезмәт иткән.
Административ бүленеш
үзгәртү
Дәүләт өч төбәктән тора: Сул, Санаг һәм Айн. Һәр төбәк округларга бүленә. Санаг провинциясе составына Маахируга караган округлар керми ( Пунтленд төбәге).
Айн округлары:
- Баллиад округы
- Маркаан округы
- Район Уидвид (Видх-Видх)
Санаг округлары:
- Фики-Фулие округы
- Хабар Широ округы
- Хабаш-Уакл округы
- Эригабо округы (Ceerigaabo)
Сул округы:
Шулай ук кара
үзгәртү- Сул-Санаг-Айн
- Нортленд (Сомали)
- Государство дервишей
- Административное деление Сомалиленда
- Административное деление Сомали
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ https://hornobserver.com/articles/2381/SSC-Khatumo-elects-political-leaders-and-vows-to-liberate-region-from-Somalilands-control
- ↑ Somaliland forces briefly seize disputed Taleh district(ингл.)
- ↑ New 'state' further muddles Somali waters, archived from the original on 2016-03-14, retrieved 2021-05-31
- ↑ New 'state' further muddles Somali waters
- ↑ Watch Somali President Shiikh Shariif as he Welcomes Khaatumo State to the TFG 2012 елның 26 март көнендә архивланган.(ингл.)
- ↑ 6,0 6,1 Khatumo State | GlobalSecurity.org
- ↑ DSCF3712 | Raadreeb. әлеге чыганактан 2015-01-03 архивланды. 2012-03-11 тикшерелгән.
- ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2021-06-02, retrieved 2021-05-31
- ↑ http://t2.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcS2U76kZzvUNpHkDPhgdJB5LNpXAEPLSGZkxF0b7-hWBDC6kXKd89T-svRBvQ (недоступная+ссылка)
- ↑ http://t1.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcSLfIUtpgCBMJnJJ_xfuEM1kZXwLLXz9hvZxD1Cqg_6-UcAYjqd7WVq-Cbm-A (недоступная+ссылка)
- ↑ Wadahadallo u socda Somaliland iyo Khaatumo, BBC Somali (16 August 2016). 19 ноябрь 2017 тикшерелде.
- ↑ Somalia: Khatumo begins peace talks with Somaliland, Garowe Online (8 August 2016). 19 ноябрь 2017 тикшерелде.
- ↑ Khilaaf ballaaran oo soo kala dhexgalay madaxda Khaatumo, BBC Somali (4 August 2017). 19 ноябрь 2017 тикшерелде.
- ↑ Somaliland iyo Khatumo oo kala saxiixday heshiisyo dhowr ah, BBC Somali (21 October 2017). 19 ноябрь 2017 тикшерелде.
- ↑ Khaatumo State and TFG-Somaliland Talks. әлеге чыганактан 2012-03-24 архивланды. 2012-03-15 тикшерелгән.
- ↑ SOMALIA: TFG re-assures its support to Khatumo state, letter says. әлеге чыганактан 2012-03-15 архивланды. 2012-04-07 тикшерелгән.
- ↑ Check out the Minister’s phone call and his need for cash bribes through Dahabshiil Money Transfer…(үле сылтама)Калып:Недоступная ссылка
- ↑ SOMALIA: President Farole says TFG cannot recognize local states
- ↑ Somaliland attacks Khatumo militia. әлеге чыганактан 2012-05-11 архивланды. 2012-05-10 тикшерелгән.
- ↑ What is Khatumo State? (26 April 2012).
- ↑ Somalia: Puntland leader arrives back in Garowe after provincial tour (14 August 2014).
- ↑ Somalia: Silanyo calls for peace after Somaliland forces clash with armed group (2 April 2012).
- ↑ Omar, Shiine. Deadly Fighting in Buhoodle (2 August 2012).
- ↑ Said Ismail, Aweys Cadde. Somaliland Attacks Khatumo Militia (26 January 2012).
- ↑ Livestock: The Mainstay. әлеге чыганактан 27 September 2013 архивланды. 27 September 2013 тикшерелгән.
- ↑ Khatumo State Gains Access to International Air Travel. 27 сентябрь 2013 тикшерелде.
