Укчы йолдызлыгы

Укчы йолдызлыгы (гарәп. القوس‎ әл-қәўәс — «җәя»^[1]; бор. төрк. Ya (~җәя),^[2] шулай ук Кавәс йолдызлыгы; лат. Sagittarius) — Җәди һәм Гакрәп йолдызлыклары арасындагы зодиак йолдызлыгы. Аның иң якты йолдызлары 2 нче дәрәҗә зурлыктагы йолдызлар булып ялтырыйлар. Бу йолдызлыкта кышкы кояш торгынлыгы ноктасы һәм безнең Галактиканың үзәге (30 000 яктылык елы ераклыгында) урнашкан.

Кавәс
Кавәс сурәтне зурайтырга өчен чиртегез
Латинча исем	Sagittarius (иял. к.: Sagittarii)
Кыскартма	Sgr
Нигез	Укчы
Туры калкулык	17^сәг 36^мин тан 20^сәг 20^мин кача
Авышлык	−45° 30′ тан −12° 2′ кача
Мәйдан	867 кв. градус (15 урын)
Иң якты йолдызлар (зурлык < 3^m)	Кавәс Җәнүби (ε) — 1,79^m Нунки (σ) — 2,05^m Аскелла (ζ) — 2,60^m Кавәс Мөтәвәссыйт (δ) — 2,72^m Кавәс Шимали (λ) — 2,82^m Әлбалта (π) — 2,88^m Әлнәсыл (γ²) — 2,98^m
Метеор агымнары	Сагиттарилар Фи-Сагиттарилар
Янәшә йолдызлыклар	Каракош Калкан Елан (койрык) Еланлы Гакрәп Көньяк Таҗ Телескоп Микроскоп Җәди Һинд (почмак)
Йолдызлык +45° тан −90° кача киңлекләрендә күренә. Русия территориясендә иң яхшы күренүчәнлек вакыты — июнь–июль.

Астеризмлар

Чәйнек астеризмы

Чәйнек астеризмы Укчы йолдызлыгының түбәндәге йолдызларыны эченә ала: ζ (Аскелла), φ, δ (Кавәс Мөтәвәссыйт) һәм ε (Кавәс Җәнүби) — чәйнек үзе, λ (Кавәс Шимали) — капкач, τ һәм σ (Нунки) — тотка һәм γ² (Әлнәсыл) — борын. Әлнәсыл йолдызы янындагы Киек каз юлы полосасы — кайнар су агымы.

Күренүчәнлек

Гадәттә, Кояш бу йолдызлыкта 18 декабрьдән 18 гыйнварга кадәр була. Йолдызлыкны февраль ахырыннан ноябрь башына кадәр күзәтеп була. Иң яхшы күренүчәнлек шартлары июнь–июль айларында була. Россиядә тулысынча көньяк өлкәләрендә күренә.

Тарих һәм исемнәр

Кавәс йолдызлыгы (күк йөзенең тышкары ягыннан караганда). Әл-Суфинең «Кузгалмас йолдызлар китабының» 1730 елдагы кулъязмасы. АКШ Конгрессы китапханәсе

Укчы

Искәрмәләр

↑ Кавәс — 1) җәя; 2) зодиак тамгасы буенча булган елның ноябрь ае (Стрелец). — Гарәпчә-татарча-русча алынмалар сүзлеге: татар әдәбиятында кулланылган гарәп һәм фарсы сүзләре / К.З. Хәмзин, М.И. Мәхмүтов, Г.Ш. Сәйфуллин. — Казан: Тат. кит. нәшр., 1965. — 792 б. — Б. 197.
↑ https://www.google.de/books/edition/A_Dictionary_of_Early_Middle_Turkic/roCjEAAAQBAJ?hl=ru&gbpv=1&dq=A+Dictionary+of+Early+Middle+Turkic+-+Hendrik+Boeschoten+-+2022&printsec=frontcover

Зодиак йолдызлыклары

Еланлы йолдызлыгы зодиак йолдызлыкларына керми, әмма Кояш аннан үтеп бара

[1] Кавәс — 1) җәя; 2) зодиак тамгасы буенча булган елның ноябрь ае (Стрелец). — Гарәпчә-татарча-русча алынмалар сүзлеге: татар әдәбиятында кулланылган гарәп һәм фарсы сүзләре / К.З. Хәмзин, М.И. Мәхмүтов, Г.Ш. Сәйфуллин. — Казан: Тат. кит. нәшр., 1965. — 792 б. — Б. 197.

[2] ttps://www.google.de/books/edition/A_Dictionary_of_Early_Middle_Turkic/roCjEAAAQBAJ?hl=ru&gbpv=1&dq=A+Dictionary+of+Early+Middle+Turkic+-+Hendrik+Boeschoten+-+2022&printsec=frontcover

[1]

[2]