Wikipedia

Тимурлар тарихы дәүләт музее

Тимурлар тарихы дәүләт музее - Аксак Тимер идарә иткән чорда Урта Азия тарихына һәм аңа нигез салынган династия вәкилләренә багышланган Ташкәнт үзәгендә музей. Музей Үзбәкстан Республикасының "Дәүләт уникаль фәнни объектлары исемлегенә" кертелгән. Музейда Тимур һәм Тимурләр династиясе идарә итү чорына караган 5 меңнән артык экспонат бар[1].

Тимурлар тарихы дәүләт музее
Нигезләнү датасы 18 октябрь 1996
Сурәт
Дәүләт  Үзбәкстан
Административ-территориаль берәмлек Ташкәнт
Урын Ташкәнт
Рәсми ачылу датасы 18 октябрь 1996
Рәсми веб-сайт temurid.uz/en/
Карта
 Тимурлар тарихы дәүләт музее Викиҗыентыкта

Тарих үзгәртү

Тимурләр дәүләт тарихы музее 1996-нчы елда президент Ислам Кәримов инициативасы белән, Тимурның 660 еллыгы уңаеннан ачылган. 2006 елда, музейның ун еллыгы уңаеннан, "Тимурлар дәүләт дәүләт музееның 10 еллыгы" күргәзмәсе ачылды. 2007—2011 елларда "Үзбәкстанда һәм Тимурлар чорының язма һәйкәлләрен чит илләрдә өйрәнү" фундаменталь тикшеренү проекты тормышка ашырылды, аның кысаларында Аксак Тимер һәм Тимурлар чорының башка илләрдә сакланган кулъязмаларына кагылышлы материаллар һәм мәгълүматлар тупланды[2] .

 
Музей интерьеры
 
Сугышчы киеме (XIV-XV гасырлар. )

Архитектура үзгәртү

Музей бинасы классик Көнчыгыш гөмбәзле түгәрәк корылма булып тора. Музей өч каттан тора, аларның икенче һәм өченчесе тулысынча Тимурлар тарихына багышланган. Музейның эчке өлеше мәрмәр, баганалар, картиналар, көнчыгыш миниатюралар, сусаль алтын (20 килограммнан артык кулланылган), ә бина үзе балдахин белән бизәлгән.. Залларның стеналары - Аксак Тимер тормышын сурәтләгән фрескалар һәм борыңгы заманнардан алып бүгенге көнгә кадәр ил тарихыннан алынган картиналардан тора. Музейның бизәге булып 106 мең элмәдән торган 8,5 метр биеклектәге бәллүр люстра да хезмәт итә.

Экспозиция үзгәртү

 
Хатын-кыз киеме һәм баш киеме

Музейның төп экспонатлары-Усман Коръән күчермәсе, аның оригиналы Хазрати Имам ансамбленә[3] кергән Муйи Мөборак мәдрәсәсендә саклана, шулай ук Аксак Тимер тормышына багышланган панно бар. Панно миниатюра стилендә ясалган һәм полководец Аксак Тимер тормышындагы төрле күренешләрне сурәтли. Паннода Аксак Тимернең туганнан алып үлеменә кадәр тормышы сурәтләнә, ул өч өлешкә бүленә.

  • Беренче өлеш Әмир Тимурнең тууын символлаштыра, һәм анда түбәндәге символлар бар: ату йолдызы - "бәхетле йолдыз астында туган" символы (Тимур титулы - "Сахибкирон" "бәхетле йолдыз астында туган" дигәнне аңлата), кош Хумо - бәхет һәм ирек символы, һәм лачын - Әмир Тимурның кечкенәдән зур омтылышлары символы.
  • Панноның икенче өлеше Әмир Тимурның иҗади эшчәнлегенә багышланган. Анда Әмир Тимурның Ак-Сарай сарае ( Шәһресәбз шәһәре), Биби Ханум мәчете ( Сәмәрканд шәһәре) сурәтләнә.
  • Панноның өченче өлешендә Әмир Тимур кабере - Гур-Эмирның Сәмәрканд төрбәсе сурәтләнә.

Панноның өч өлеше дә Әмир Тимур тормышының ритмын һәм агымын символлаштырган елга белән тоташтырылган.

 
Панно һәм бәллүр люстралар

Музей экспонатлары «Үзбәкстанда мәдәният һәм язу тарихы», «Шохрухия шәһәр-ныгытмасы», «Безнең мирас чит илләрдә», «Әмир Тимур-Клавихо-Сәмәрканд», «Әмир Тимур тормышыннан эпизодлар», «Әмир Тимур һәм Тимурлар — рәссамнар күзлегеннән», «Әмир Тимур һәм Тимурлар чоры» темаларына берләштерелгән.

 
XII гасыр чүлмәкләре

Үзбәкстан Милли Агентлыгы мәгълүматлары буенча, 2014 елның октябрендә музей фонды 5000 нән артык экспонаттан торган. Алар арасында Әмир Тимур һәм Тимур чоры турындагы кулъязмалар, Әмир Тимур эмблемасы күрсәтелгән көмеш һәм бакыр тәңкәләр, шулай ук Тимур династиясе вәкилләре исемнәре, керамик һәм бакыр әйберләр, этнография кызыклы әйберләр, кораллар, хәрби башлыкларның һәм сугышчыларның киеме, бизәнү әйберләре, музыка кораллары, Олугбәкнең астрономия кораллары һәм Тимур чорына караган бик күп мәдәни кыйммәтләр бар. Тимур чорының төрле әйберләре, аларга төшерелгән бизәкләр һәм төсләр 600 елдан артык үзләренең тышкы кыяфәтләрен саклап калганнар.

 
Гур-Эмир төрбәсе моделе (XV гасыр. Сәмәрканд)

Музей экспонатлары тарихи кыйммәткә ия һәм Әмир Тимурның дәүләт эшлеклесе генә түгел, ә фән, сәнгать һәм мәдәният, һөнәрчелек, рухилык һәм мәгърифәтчелекнең яклаучысы да булуын раслый [4] .

Ел саен музей фонды археологик табылдыклар белән тулыландырыла. Мәсәлән, 2014 елның май-июнь айларында Шахрухия ныгытмасы җимерекләрен казганнан соң, фонд 50 берәмлектән артты. Моннан тыш, чит илләргә алынган экспонатлар музейга кайтарыла. Үзбәкстанга килгән рәсми делегацияләр вәкилләре, Ташкәнтның башка истәлекле урыннары белән беррәттән, Тимурлар дәүләт тарих музеена да киләләр. Алар арасында-дәүләт башлыклары, Хөкүмәт җитәкчеләре, парламент делегацияләре, халыкара оешмалар, эшлекле даирәләр вәкилләре, фән һәм мәдәният эшлеклеләре бар.

Музейдагы аерым бүлмәне музей кунакларыннан бүләкләр алып тора. Музей экспонатлары Франция, АКШ, Германия, Австриядә халыкара күргәзмәләрдә күрсәтелде. Ел саен Тимурлар тарихы музеена меңләгән турист килә[5].

Музей эшчәнлеге үзгәртү

 
Музейда мөһер

Музейда музей экспонатлары белән рухи-агарту чаралары үткәрелә. Шулай итеп, 2006—2011 елларда «Бөек каләм осталары», «Тимуридлар чорының хокукый мирасы», «Әмир Тимур токымнары», «Тарих энҗеләре», «Бөек образ» кебек чаралар үткәрелде. «Әмир Тимур һәм Европа», «Әмир Тимурның сугышчан сәнгате», «Әмир Тимур чорында медицина», «Тимур җәелеше», «Мавераннахр Олугбәк чорында», «Тимур принцесслары» һ.б. тематик экскурсияләр дә үткәрелде.

2006-2011 елларда «Әмир Тимур — Клавихо — Сәмәрканд», «Язма мәдәнияте тарихы», «Әмир Тимурның тормышыннан сәхифәләр», «Чит ил мирасы», «Сәмәркандкә — 2750», «Шахрухия табылдыклары», «Ташкәнт — ислам мәдәнияте башкаласы», «Ташкәнт — Көнчыгыш йолдызы», «Автографлар», «Сирәк кулъязмалар хәзинәсеннән», «Тимурлар чорының ренессансы», «Тимурлар дәүләтендә дипломатик мөнәсәбәтләр»,  дигән 17 күргәзмә оештырыла[6].

Музей Үзбәкстан Республикасында фәнни үзәк буларак та чыгыш ясый. Аның каршында оештырылган фәнни төркем төрле китаплар чыгаруга әзерлек белән шөгыльләнә.. Бу төркем әгъзалары тырышлыгы белән «Амир Тимур в мировой истории», «Хива — город тысячи куполов», «Бухара — жемчужина Востока», «Свет из прошлого», «Жалолиддин Мангуберди», «Шахрисабз — наследие тысячелетий» китаплары дөнья күрде[7].

Искәрмәләр үзгәртү

  1. ↑ Дилшод Каримов. Зеркало нашей славной и богатой истории. УзА (17 октября 2014).
  2. ↑ ИНФОРМАЦИОННЫЙ ДАЙДЖЕСТ № 72.Великие имена Узбекистана. Посольство Республики Узбекистан в Федеративной Республике Германия. әлеге чыганактан 2016-03-04 архивланды. 2021-08-12 тикшерелгән.
  3. ↑ Комплекс «Хазрати Имам». Мой город.
  4. ↑ ИПТД O'qituvch (2014-10-15). ГОСУДАРСТВЕННЫЙ МУЗЕЙ ИСТОРИИ ТЕМУРИДОВ - ДЕНЬ ОТКРЫТИЯ. Издательско-полиграфический творческий дом "O‘qituvchi". әлеге чыганактан 2020-10-26 архивланды. 2021-07-16 тикшерелгән.
  5. ↑ Государственный музей истории Темуридов (State Museum of Timurids History).Openarium.
  6. ↑ Уникальные объекты и коллекции. Государственный музей истории Тимуридов АН РУз (недоступная ссылка). Академия Наук РУз. Архивировано 22 июня 2015 года.
  7. ↑ Норали Очилов. "Амир Тимур и его потомки". Чем занимается ГосМузей истории тимуридов в Узбекистане (рассказ директора). ЦентрАзия (21 октября 2003).

Сылтамалар үзгәртү

Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Тимурлар_тарихы_дәүләт_музее&oldid=4124122