Wikipedia

Рәйхана Гыйльманова

Рәйхана Гарифулла кызы Гыйльманова (кыз фамилиясе — Мәсагутова; рус. Райхана Гарифулловна Гильманова; 1954 елның 25 гыйнвары, Өчбүләк, Федоровка районы, Башкорт АССР, СССР) — журналист, Башкортостан Республикасының матбугат һәм массакүләм мәгълүмат чараларының атказанган хезмәткәре (2001), Россия журналистлар союзы әгъзасы, берничә массакүләм мәгълүмат чаралары мөхәррире. 1987-1993 елларда Башкортстанда иҗтимагый экологик һәм протест хәрәкәтендә актив катнашучы. Ачык җәмгыять институтының (ингл. Open Society Institute, OSI) мәдәният проблемалары турында язган журналистларның Бөтенрусия конкурсы лауреаты (1997), качаклар проблемалары турында иң яхшы басмалар өчен Бөтенрусия «Бергә» (рус. «Вместе») конкурсында җиңүче (2002)[1], Бөтенрусия журналистика «Алтын Гонг» («Золотой Гонг») конкурсы лауреаты (мәдәни сораулар буенча иң яхшы материал — 2002),[2] «Көч куллануны туктатыйк» (рус. «Остановим насилие») дигән Беренче Бөтенрусия милли конкурс лауреаты (2003)[3].

Рәйхана Гарифулла кызы Гыйльманова
Туган телдә исем Рәйхана Гарифулла кызы Гыйльманова
Туган 25 гыйнвар 1954(1954-01-25) (70 яшь)
Өчбүләк, Федоровка районы, БАССР, РСФСР, ССРБ
Милләт татар
Ватандашлыгы ССРБ ССРБ
Россия Россия
Әлма-матер Башкорт дәүләт университетының Стәрлетамак филиалы
Һөнәре журналист, мөхәррир
Балалар ике бала
Ата-ана
  • Гарифулла Гыйбадулла улы Мәсагутов (әти)
  • Рәбига Гәфиятулла кызы Мәсагутова (Нигъмәтуллина) (әни)
Бүләк һәм премияләре * ингл. Open Society Institute Бөтенрусия конкурсы лауреаты — 1997.
  • «Башкортостан Республикасының матбугат һәм массакүләм мәгълүмат чараларының атказанган хезмәткәре». – 2001.
  • рус. «Вместе» Бөтенрусия конкурсында җиңүче. – 2002.
  • рус. «Золотой Гонг» Бөтенрусия конкурсы лауреаты – 2002.
  • рус. «Остановим насилие» Бөтенрусия конкурсы лауреаты — 2003
Википедиядә Гыйльманова фамилияле башка кешеләр турында мәкаләләр дә бар.

Тәрҗемәи хәле

үзгәртү

1954 елның 25 гыйнварында Башкорт АССР Федоровка районының Өчбүләк авылында туган.

1971 — Бала-Чытырман урта мәктәбен тәмамлый.

1975 — Стәрлетамак дәүләт педагогика институтының филология факультетын тәмамлый (2012 — Башкорт дәүләт университетының Стәрлетамак филиалы).

1975-1977 – Федоровка район гәзите «Җиңүгә» (2007 — «Ашкадар таңнары») бүлек мөдире.

1979 — ВЛКСМ ҮКның Югары Комсомол мәктәбенең (ВКШ при ЦК ВЛКСМ — Мәскәү, хәзергә — Мәскәү гуманитар университеты) журналистика бүлеген тәмамлый, анда ул танылган Россия журналистларының (Инна Руденко, Лидия Графова, Ярослав Голованов, Симон Соловейчик һәм башкалар) махсус курсларын тыңлый.

1979-1985 — Стәрлетамак дәүләт педагогика институтының рус теле кафедрасы ассистенты.

Өфедә журналист эшчәнлеге

үзгәртү

1985-1991 — «Вечерняя Уфа» гәзите хәбәрчесе. Август путчы көннәрендә (1991 елның 18-21 августы) һәм аннан соң бер атна Рәйхана Гыйльманова «Волга-Урал» гәзите нигезендә ике битле A5 форматындагы «В последний час» («Соңгы сәгатьтә») дигән гәзит бастырып чыгарды.[4] Гәзит активистлар төркеме белән бөтен шәһәр буенча таратылды. 1991 елда Рәйхана Гыйльманова «Уфимская воскресная газета»сының (1992 — «Воскресная газета») нигез салучы һәм баш мөхәррире урынбасары булды. Гәзит тиражы беренче елларда 100000 данәдән артты — региональ гәзит өчен бу бик зур тираж.[5]

1994 елда Өфе мэры М.А.Зайцев чакыруы буенча мэриянең матбугат үзәге җитәкчесе булып эшләде. Бу постта ул шәһәр өчен Өфе сәнгать галереясе бинасының төп өлешен саклап кала алды (бинаның бер өлеше элегрәк коммерция милегенә күчкән иде).[6] 1995 елда ул мэриянең матбугат үзәге җитәкчесе вазифасыннан китте һәм «Воскресная газета»ның баш мөхәррир урынбасары булып кайтты. Шул ук елны ул гәзитнең медицина темасы кушымтасы «Будь здоров — не болей!»ның («Сәламәт бул — авыру булма!») нигез салучы һәм мөхәррире булды.

 
Рәйхана Гыйльманова (сулда) һәм Лидия Графова

2002 елда ул Россиянең әйдәп баручы журналистлары өчен Халыкара журналистика үзәге ICFJ (Журналистлар өчен халыкара үзәк) тарафыннан оештырылган «Яңа офыклар: медиа менеджерлар өчен уңыш ачкычлары» («Новые горизонты: ключи к успеху для медиаменеджеров») семинарында укыды һәм, үз проектын яклап, халыкара сертификатын алды. 2000-нче елларда «Воскресная газета» Башкортостанда төбәк, шәһәр бюджетына яки зур бизнес акчасына бәйле булмаган бердәнбер гәзит иде. 2006 елда редакциянең бер өлеше гәзитне ООО «Альтернативное подписное агентство по РБ»га сатырга булды. Бу карар белән риза булмаган журналистлар, шул исәптән Рәйхана Гыйльманова, эштән киттеләр. 2008 елда «Воскресная газета» чыгудан туктый.[7] 2006-2007 — «Охрана труда и промышленная безопасность» республика гәзитенең баш мөхәррире. 2007-2012 — «Уфимская неделя (гәзит)» гәзитенең мөхәррире.[8] 2013 — «Наша Версия (гәзит)» гәзитенең региональ кушымтасының баш мөхәррире.

Бу чорда гәзит эчә торган су чыганагының санитар саклау зонасында агач эшкәртү заводы төзелешенә каршы торучы «Антикроношпан» иҗтимагый хәрәкәтенә актив ярдәм күрсәтте.[9][10][11][12] Башкортостанның шиханнарын яклап материаллар бастырды.[13] Гәзит республиканың кискен экологик проблемаларын актив тикшерде һәм ачты.[14][15][16] Ятимнәргә, инвалидларга һәм сугыш ветераннарына торак бүлүдәге хокук бозулар буенча тикшерүләр дә бастырылды.[17][18][19]

 
Рәйхана Гыйльманова һәм Михаил Горбачев

2014 – «Башмедиа» мәгълүмат агентлыгы редакторы. Рәйхана Гыйльманова социаль һәм сәяси, мәдәният, сәламәтлек саклау, мәгариф темаларын, мигрантлар һәм мәҗбүри күчерелгән кешеләрнең проблемаларын яктырта. Ул гәзит укучыларының чиновникларның эшлексезлеге, хезмәт законнарын, гражданнарның хокукларын бозу турындагы мөрәҗәгатьләре белән эшли.

Гыйльманова күренекле Россия сәясәтчеләре һәм танылган мәдәният эшлеклеләре белән очраша һәм интервью ала. Алар арасында ул вакытта хурланган Б.Н. Ельцин, СССР халык депутатларының Беренче съездында Михаил Горбачевка альтернатива итеп СССР Югары Советы Рәисе вазифасына үз кандидатурасын тәкъдим иткән А.М. Оболенский, Валерий Фокин, Алексей Козлов һәм башкалар.

Журналист тикшерүләре

үзгәртү

Рәйхана Гыйльманованың бер белгечлеге — тикшерү журналистикасы. Аларның берсе «Вечерняя Уфа»да бастырылган. Журналист Өфенең Ленин районында социаль торак бүлүдә зур хокук бозулар ачыклаган.[20][21] Рәйхана Гыйльманованың тагын бер тикшерүе нәтиҗәсе — Өфедә архитектура һәйкәлләренең җимерелүенә китергән республика хакимиятенең җинаять алдавын ачыклау. 2009 елның 2 декабрендә Башкортостан хакимияте Республика тарихи-мәдәни агач архитектура музеен булдыру турында 1345-Р боерыгын кабул итте.[22][23] Музей булдыру вәгъдә ителгән программа кысаларында дистәләгән агач биналар сүтелде, аларның күбесе дәүләт тарафыннан сакланган һәйкәлләр иде. Массакүләм мәгълүмат чаралары 10 гектарда Өфе агач архитектурасы һәйкәлләре һәм «халыкара авыл» урнаштырылачагы турында яздылар.[24][25][26][27] Музей хезмәткәрләре һәм җитәкчелеге булдырылды.[28] Тикшерү барышында Рәйхана Гыйльманова агач архитектураның бу уникаль һәйкәлләренең череп беткән калдыкларын складларда түгел, ә ачык күк астындагы чүлдә тапты. Гыйльманованың «Дәүләт башка сакламый» («Государством больше не охраняется»)[29] мәкаләсен бастыру нәтиҗәләре буенча тикшерү үткәрелде. Фактлар дөрес дип таныла; музей дирекциясе таркатыла. Ләкин республика прокуратурасы җинаять эше кузгатмады.

Иҗтимагый эшчәнлеге

үзгәртү

Рәйхана Гыйльманова — Башкортостандагы экологик һәм протест хәрәкәтендә катнашучы. Төбәкара атомга каршы хәрәкәттә катнашты, бу хәрәкәт эшчәнлеген яктыртты. 1989 елда Башкортостан сайлаучылар һәм депутатлар ассоциациясе (БАИД) нигезләүчеләрнең берсе — Ф.Р.Нигматуллин, В.Л.Радзиевский, И.И.Безымянников, Б.Н.Мисенжников, В.И.Прокушев, А.В.Шаронов, Н.И. Кашников, Л.М.Ильясова, И.З.Фархутдинов белән бергә. Ассоциациянең уставы һәм программасы авторларының берсе һәм БАИД идарәсе әгъзасы.[30] БАИД барлык дәрәҗәдәге депутатларның беренче демократик сайлауларын оештыруда актив катнашты. Ассоциация — Башкириянең иҗтимагый оешмалары комитетын булдыру инициаторларының берсе һәм аның коллектив әгъзасы. Яңа оештырылган комитет 3-7 мең кешене җыйган берничә митинг үткәрде.[31][32] 1990 елда «Уфахимпром» ачык акционерлык җәмгыяте (ОАО «Уфахимпром») гаебе аркасында Өфе су белән тәэмин итү системасына зур күләмдә фенол эләкте. Моңа җавап итеп Иҗтимагый оешмалар комитеты «Яшел чылбыр» («Зеленая цепочка»)[33] массакүләм кампания оештырды: куллар тоткан кешеләр чылбыры бөтен шәһәргә сузылды. Халык басымы астында техноген авария чыганагы консервациялана.[34] 1995 елда Рәйхана Гыйльманова бер мандатлы 5-нче сайлау округы буенча Дәүләт Думасына депутатлыкка кандидат итеп күрсәтелгән. Ул 9 кандидат арасыннан икенче урынны алды, бизнесмен һәм милләтчелеклы[35][36] «Рус» иҗтимагый берләшмәсе лидеры Александр Арининга оттырды.

Бүләкләре, мактаулы исемнәре

үзгәртү
  • «Ачык җәмгыять институты» (ингл. Open Society Institute, OSI) үткәргән мәдәни сораулар турында язучы журналистларның Бөтенрусия конкурсы лауреаты — 1997.
  • «Башкортостан Республикасының матбугат һәм массакүләм мәгълүмат чараларының мактаулы эшчесе». – 2001.
  • Берләшкән Милләтләр Оешмасының Качкыннар буенча Югары Комиссары аппараты тарафыннан оештырылган «Бергә» (рус. «Вместе» качаклар турында иң яхшы басмалар өчен Бөтенрусия конкурсында җиңүче. – 2002. Мәкаләләр "И в стране своей родной кто сегодня не чужой?"// «Воскресная газета», 04-10.04.2002; "Мигранты – жупел в руках политиков?"//«Воскресная газета», 23-29.05.2002 өчен.
  • «Алтын гонг»(рус. «Золотой Гонг») Бөтенрусия журналистика конкурсы лауреаты (мәдәни сораулар буенча иң яхшы материал) – 2002.
  • «Көч куллануны туктатыйк» (рус. «Остановим насилие») дигән беренче бөтенрусия милли конкурс (хатын-кызларга карата көч куллануга каршы юнәлдерелгән) лауреаты — 2003. Мәкаләләр "Мы чьи теперь, страна?"//«Воскресная газета», 17-23.10.2002; "Беззаконие. Женщинам расплачиваться?"//«Воскресная газета», 19-25.12.2002 өчен.
  • «Медицинада яшь галим: казанышлар һәм проблемалар» («Молодой ученый в медицине: достижения и проблемы») дигән Беренче Бөтенрусия массакүләм мәгълүмат чаралары конкурсында җиңүче — 2012.[37] Мәкалә "Можно и нужно лечить"//«Уфимская неделя», 16 сентября 2010 года, № 38.өчен

Шәһәр һәм республика вакыйгаларын яктырту буенча конкурслар җиңүчесе дип кат-кат танылды.

Искәрмәләр

үзгәртү
  1. ↑ ВСЕРОССИЙСКИЙ КОНКУРС РЕГИОНАЛЬНЫХ ЖУРНАЛИСТОВ «ВМЕСТЕ!» –2002 на лучшие публикации по проблемам беженцев
  2. ↑ Золотой Гонг 2002. ВСЕРОССИЙСКИЙ КОНКУРС ЖУРНАЛИСТОВ
  3. ↑ Молчание питает насилие или Частная жизнь российской женщины : сб. публ. победителей 1 нац. конкурса прессы «Остановим насилие" / Ассоц. кризис. центров «Остановим насилие», Ассоц. журналисток ; [Сост. : Ажгихина Н.И., Абубикирова Н.И., Регентова М.А.]. — М. : Эслан, 2003. — 64 с
  4. ↑ "В последний час" Ответственная — Райхана Гильманова. Номер отпечатан на базе малого предприятия "Волга-Урал". Подписан в свет в 12:30 27.08.1991. Тираж 10000 экз.
  5. ↑ «Распространяется во всех городах и районах Башкирии. Тираж 110 тыс. экз.» Воскресная газета. Уфа. Отпечатано в типографии издательства «Башкирия». Номер подписан в печать 13.12.1995.
  6. ↑ "Уроки бати Ялалетдина"//«Советская Башкирия – Известия Башкортостана», 24.11.1999
  7. ↑ Воскресная газета : еженедельник для семейного чтения
  8. ↑ Радио "Спутник" выбрало людей года-2009
  9. ↑ Рядом с нами поселился отравляющий сосед.// «Наша версия РБ», 29.07-04.08.2013
  10. ↑ Иллюзорная демократия Кроношпана.//«Наша версия РБ», 19-25.08.2013
  11. ↑ На войне все средства хороши?//«Наша версия РБ», 26.08.-01.09.2013
  12. ↑ Завод сгорел, да здравствует завод!//«Наша версия РБ», 02-08.09.2013
  13. ↑ «Торатау-2013»: борьба и творчество и творчество с любовью в душе.//«Наша версия РБ», 02-08.09.2013
  14. ↑ «Акриловое» противостояние в Уфе.//«Наша версия РБ», 20-26.05.2013
  15. ↑ Власть рубит не деревья, а сук, на котором сидит.//«Наша версия РБ», 29.04-05.05.2013
  16. ↑ Мертвые воды живых озер.//«Наша версия РБ», 03-09.09.2013
  17. ↑ «Дорогой» инвалид!//«Наша версия РБ», 29.04-05.05.2013
  18. ↑ Фронтовику не привыкать.//«Наша версия РБ», 01-07.04.2013
  19. ↑ На все четыре стороны. «Наша версия РБ», 08-14.04.2013
  20. ↑ Грустные мысли о бюрократическом механизме, пустующих квартирах и очередях на них.//«Вечерняя Уфа», 7 января 1989
  21. ↑ Попытка найти ответы на трудные и даже риторические вопросы.//«Вечерняя Уфа», 3 марта 1989
  22. ↑ Распоряжение от 02.12.2009 г № 1345-Р (үле сылтама)/Архив правительства Республики Башкортостан.
  23. ↑ Приложение к Распоряжению от 02.12.2009 г № 1345-Р План(үле сылтама) /Архив правительства Республики Башкортостан.
  24. ↑ В Уфе создадут этнопарк и музей деревянного зодчества/Ufa1.ru
  25. ↑ «Старую Уфу» реанимируют под открытым небом/МК-Уфа.
  26. ↑ Музей деревянного зодчества: отдых и образование(үле сылтама)/Страна.ру
  27. ↑ Деревня в мегаполисе(үле сылтама)/Республика Башкортостан.
  28. ↑ ГОСУДАРСТВЕННОЕ БЮДЖЕТНОЕ УЧРЕЖДЕНИЕ РЕСПУБЛИКАНСКИЙ ИСТОРИКО-КУЛЬТУРНЫЙ МУЗЕЙ ДЕРЕВЯННОГО ЗОДЧЕСТВА(үле сылтама)
  29. ↑ Государством больше не охраняется/Наша Версия РБ.
  30. ↑ Прокушев, В.И. Варварин ключ: повествование о времени и о . Красноярск: Издательство «Буква», 2004. – 224 с.
  31. ↑ Проба на искренность.//«Вечерняя Уфа». 21.02.1990
  32. ↑ «Уфа – второй Чернобыль?» – этот лозунг вобрал в себя тревогу тысяч уфимцев, собравшихся 8 апреля на Советской площади.//«Вечерняя Уфа». 11.04.1990
  33. ↑ Перестройка в Башкирии: надежды и фиаско/ Ufa1.ru
  34. ↑ Шламонакопители будут гадить еще веками
  35. ↑ Щербаков А.С. Этнонациональное движение русского населения Башкортостана на рубеже ХХ–ХХI веков: основные этапы развития // Научные ведомости Белгородского государственного университета. Серия: История. Политология. 2012. №7 (126). URL: https://cyberleninka.ru/article/n/etnonatsionalnoe-dvizhenie-russkogo-naseleniya-bashkortostana-na-rubezhe-hh-hhi-vekov-osnovnye-etapy-razvitiya (дата обращения: 17.04.2020).
  36. ↑ http://iskra-research.org/FI/SR/SR05.shtml
  37. ↑ Подведены итоги I Всероссийского Конкурса журналистских работ «Молодой учёный в медицине»
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Рәйхана_Гыйльманова&oldid=4123091