Пётр Шәйдәков
Пётр Шәйдәков-Ногайский (? — якынча 1598 еллар) — йомышлы татар, кенәз, патша Иван Грозный хезмәтендә гаскәрбашы, Псковтагы наместник, патшаның поход Думасы составына керә.
| Җенес | ир-ат |
|---|---|
| Үлем датасы | 1598 |
| Һөнәр төре | гаскәрбашы |
Биография үзгәртү
Чыгышы үзгәртү
Ул Муса Мирза Шәйдәкнең җиденче улы нәселеннән — 1399 елда Ворсклда литвалыларны җиңүче, танылган татар бәкләрибәге Едигейның (мангыт) оныгы Муса Мирза Шәйдәкнең җиденче улы Мирза Шәйдәк нәселеннән
Шейдк XVI гасыр башында Россия хезмәтенә керә һәм аның исеме Тутай булырга мөмкин, чөнки 1556—1598 еллардаПетр һәм аның энесе Афанасий елъязмаларында Тутаевичлар кебек телгә алына. Шәйдәков фамилиясенең нигезе - фарсы-төрки сүз "шәйдә" — "фидакарь" [1] .
Тормышның төп даталары үзгәртү
1556 елда ул Финляндиягә шведларга каршы кампаниядә катнаша, Алдынгы полк воеводасы була. 1560 елда ул Литвага каршы кампаниядә катнаша.
1571 елда кенәз Петр патша тарафыннан Рәсәй дәүләтенә бәреп кергән Кырым ханына каршы җибәрелә. Башта Петр Тутаевич Ока ярларында Сакчылар полкы воеводасы итеп куела. Ул вакытта ул барлык воеводлар белән бергә Мәскәүдә чигенергә мәҗбүр була.
1572 елда ул патша Иван Грозныйның Марфа Васильевна Собакина белән туй мәҗлесендә искә алына һәм шул ук елны шведларга каршы кампаниядә воевода булып билгеләнә, әмма тиздән хәрби гамәлләр туктатыла, һәм Шәйдәков кире алына.
1573 елда, князь Петр Тутаевич Ливония сугышында катнаша башлый һәм иң ышанычлы патша сугышчыларының берсе булып тора. Ул патшаны кампания башында, Литва походында озатып йөри, Пайде шәһәрен (Вейсенштейн) алуда катнаша. Бу шәһәрне алганнан соң, король Магнус белән Каркусу шәһәренә җибәрелә, ул да рус гаскәрләре тарафыннан алына., аны Россия гаскәрләре дә ала. Шул ук елда Шейдяков Псков наместнигы итеп билгеләнә һәм король Магнусның һәм патшаның ике туганы княжна Мария Владимировнаның туй мәҗлесендә искә алына.
1577 елда кенәз Псковта Дорогобуж һәм Белый шәһәрләре кешеләреннән ополчение җыя, алар белән Бөек Новгородка килә. Новгородтан Шәйдәков башка воеводалар белән Лифляндиягә җибәрелә, руслар өчен уңышсыз Ревель камауында катнаша һәм шул ук елны Көньяк Ливониягә уңышлы походта катнаша. Шәйдәков Венден янында Иван патшага хыянәт иткән король Магнуска каршы йөргән, дип уйларга нигез бар
1579 елда кабат инде, Псковта Шелон пятинасының бояр балаларыннан ополчение җыя, башка воеводалар белән Стефан Баторий камауда тоткан Полоцкка ярдәмгә йөри. Ләкин, Россия армиясе Осколга килеп, кире кайтырга мәҗбүр була.
1580 елның маенда ул Ржевта гаскәрбашы була һәм Түбән Новгородка барырга, әгәр Польша короле Псковка килсә, төп көчләр белән тоташырга, әгәр король Смоленскка килсә, ул Вязьмага барырга тиеш була. Шул ук елны ул Волоколамскида воевода була.
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ Гафуров А. Имя и история. 1987, с.212
Чыганаклар һәм әдәбият үзгәртү
- Матвей Спиридов. Записки старинным службам русских благородных родов. Т. X, С. 295—296.
- Русский исторический сборник. Т. II, 21, Т. V, 303.
- Древняя российская вивлиофика. Т. XIII, 422, 428, 435, 436, 442, XIV, 325, 327, 349, 355, 370.
- История родов русского дворянства: В 2 кн. / авт.-сост. П. Н. Петров. — М.: Современник; Лексика, 1991. — 50 000 экз. — ISBN 5-270-01515-3.
- Новиков Н. И. Родословная книга князей и дворян… : (Бархатная книга) : [В 2-х ч.]. — М., 1787.
- Русский биографический словарь : в 25-ти томах.
- Шейдяков-Ногайский, Петр Тутаевич // Брокгауз һәм Ефрон энциклопедик сүзлеге: 86 томда (82 том һәм 4 өстәмә). Санкт-Петербург: 1890—1907.
- Богуславский В. В. Славянская энциклопедия. Киевская Русь — Московия : в 2 т. — М.: Олма-Пресс, 2005.
