Пегас йолдызлыгы

Пега́с йолдызлыгы (шулай ук Тулпар йолдызлыгы; лат. Pegasus) — күк йөзендә төньяк ярымшардагы Андромедадан көньяк-көнбатышта урнашкан йолдызлык. 1120,8 квадрат градус мәйданны иңләп тора һәм гади күз белән күренә торган 166 йолдызны эченә ала. Иң яхшы күренүчәнлек шартлары август–сентябрь айларында.

Пегас
Пегас сурәтне зурайтырга өчен чиртегез
Латинча исем	Pegasus (иял. к.: Pegasi)
Кыскартма	Peg
Нигез	канатлы ат Пегас
Туры калкулык	21^сәг 03^мин тан 0^сәг 08^мин кача
Авышлык	+1° 45′ тан +36° кача
Мәйдан	1121 кв. градус (7 урын)
Иң якты йолдызлар (зурлык < 3^m)	Әнеф (ε) — 2,38^m Сагыйд (β) — 2,3–2,7^m Мәркәб (α) — 2,49^m Әлҗәнеб (γ) — 2,83^m Мәтарь (η) — 2,93^m
Метеор агымнары	Пегасилар
Янәшә йолдызлыклар	Андромеда Кәлтә Аккош Төлке Дельфин Кече Ат Дәлү Хут
Йолдызлык +90° тан −54° кача киңлекләрендә күренә. Русия территориясендә иң яхшы күренүчәнлек вакыты — август–сентябрь.

Йолдызлар

Пегас йолдызлыгының иң якты йолдызлары — Әнеф (ε) — 2,38^m һәм Мәркәб (α) — 2,49^m. Шактый якты йолдыз Сагыйд (β) ярымдөрес үзгәрмә йолдыз булып тора, аның ялтыравы +2,3^m тән до +2,7^m гә кадәр билгеле периодсыз үзгәрә.

Пегас δ

XVII гасырга кадәр Әлфәрәс (гарәп. سرة الفرس‎ сөррәт әл-фәрәс — «атның кендеге») бер үк вакытта Андромеда һәм Пегас йолдызлыкларга кергән, һәм Пегас δ исеме дә йөртелгән. 1928 елдан Халыкара Астрономия Берләшмәсенең катгый карары буенча ул Андромедага керә. Хәзер исә Пегаста δ йолдызы юк.

Зур дүртпочмак астеризмы

Сагыйд (β), Мәркәб (α), Әлҗәнеб (γ) һәм Әлфәрәс (Андромеда α) йолдызлары Зур дүртпочмак астеризмына керәләр.

Тарих һәм исемнәр

Борынгы греклар карашлары буенча Пегас — ул Горгона Медуза каныннан барлыкка килгән канатлы ат. Персей аңа атланып Андромеданы коткарды. Әл-Бируни үзенең 1030 елда тәмамланган «Мәсгуд канунында» птолемейныкы бор. грек. ίππος («ат») исемене гарәп теленә Фәрәселзөлҗәнах (гарәп. الفرس الذوالجناح‎ әл-фәрәс әл-ҙөлҗәнах — «канатлы ат»^[1]) исеме белән тәрҗемә иткән^[2]. Хәзер исә гарәпләр йолдызлыкны Фәрәселгыйзам (гарәп. الفرس الأعظم‎ әл-фәрәс әл-‘изәм — «олы ат»^[3]) дип атыйлар.

Искәрмәләр

↑ Фәрәс — ат (хайван); зөлҗәнах — канат иясе, оча ала торган, канатлы. — Гарәпчә-татарча-русча алынмалар сүзлеге.
↑ Звездный каталог ал-Бируни с приложением каталогов Хайама и ат-Туси // Историко-астрономические исследования. Вып. VIII. — М.: Физматгиз, 1962. — С. 180–181.
↑ Гыйзам — олылык, бөеклек. — Гарәпчә-татарча-русча алынмалар сүзлеге. — Б. 98.

[1] Фәрәс — ат (хайван); зөлҗәнах — канат иясе, оча ала торган, канатлы. — Гарәпчә-татарча-русча алынмалар сүзлеге.

[2] Звездный каталог ал-Бируни с приложением каталогов Хайама и ат-Туси // Историко-астрономические исследования. Вып. VIII. — М.: Физматгиз, 1962. — С. 180–181.

[3] Гыйзам — олылык, бөеклек. — Гарәпчә-татарча-русча алынмалар сүзлеге. — Б. 98.

[1]

[2]

[3]