Оганес Зардарян
Оганес Мкртивич Зардарян (әрм. Հովհաննես Զարդարյան; 1918 елның 8 гыйнвары — 1992 елның 21 июле) — әрмән совет рәссамы, Әрмән ССР халык рәссамы (1963), ССРБ сәнгать академиясенең хакыйкый әгъзасы (1988), ССРБ сәнгать академиясе әгъза-корреспонденты (1958), Х. Абовян исемендәге Ереван педагогика институты профессоры (1969).
| Оганес Зардарян | |
|---|---|
 | |
| Туган | 7 (20) гыйнвар 1918[1] Карс[1] |
| Үлгән | 21 июль 1992[2] (74 яшь) Ереван, Әрмәнстан |
| Ватандашлыгы |  СССР Әрмәнстан |
| Әлма-матер | Государственный колледж искусств имени Паноса Терлемезяна[d][1] һәм И. Е. Репин исемендәге Санкт-Петербург сынлы сәнгать, скульптура һәм архитектура институты[d][1] |
| Һөнәре | рәссам |
| Эш бирүче | Әрмән педагогика институты[d][1] һәм Ереван дәүләт сәнгать-театр институты[d][1] |
| Балалар | Anahit Zardaryan[d] |
| Гыйльми исем: | член-корреспондент[d][1] |
1942 елдан сәнгать күргәзмәләрендә катнашучы. 1958 елда Брюссельдә үткән Бөтендөнья күргәзмәсендә «Яз» картинасы өчен (1956) көмеш медальгә лаек була.
Зардарян хезмәтләре Дәүләт Третьяков галереясендә, Көнчыгыш халыклары сәнгате музеенда (Мәскәү), Әрмәнстанның Дәүләт картиналар галереясында һәм Россиянең һәм БДБның башка илләрендәге күп кенә музейларында саклана.
Тормыш юлы
үзгәртүОганес Зардарян 1918 елның 8 гыйнварында Карс шәһәрендә һөнәрче гаиләсендә туа. Әрмәннәр геноциды чорында гаиләсе башта Армавирга, аннары Краснодарга күчә, 1920 елда Тифлиста нигезләнә.
1933 елда Оганес Зардарян Тифлис Сәнгать академиясе остаханәләрендә белем ала, тик тиздән белем алуын Әрмәнстанда — Ереван сәнгать техникумында, әрмән рәсемнәре классиклары С. Аракелян һәм В. Гайфеджянда дәвам итәргә карар кыла.
1937 елда, техникумны тәмамлаганнан соң, Зардарян Ленинградка китә һәм Ленинград рәсем сәнгате, скульптура һәм архитектура институтына укырга керә. Анда Д. Соколов, А. Мыльников, М. Аникушин, И. Витман, Е. Моисеенко белән бергә укый, алар белән дустанә мөнәсәбәтләре гомер азагына кадәр дәвам итә.
1941 елда Ереванга кайткач, рәссамның актив иҗади тормышы башлана. 1944 елда Мәскәүдә Әрмән сәнгате декадасы вакытында яшь рәссамның куелган пейзажлары һәм натюрмортлары сәнгать җәмәгатьчелеге игътибарын җәлеп итә. Сугыштан соңгы беренче елларда Зардарян тарафыннан «Предтропье», «СеванГЭС төзүчеләренең җиңүе», «Комитас» композицион рәсемнәре ясала.
1956 елдан Зардарян халыкара күргәзмәләрдә (Прага, Нью-Йорк, Варшава, Мехико, Торонто, Париж, Токио, Лиссабон һ.б.) катнаша. Бигрәк тә 1956 һәм 1958 елларда Венеция Биенналында катнашуы игътибарга лаек. Арагац пейзажлары һәм «Язгы чәчәкләр» натюрморты Италия матбугатында зур резонанс алган. Күп тапкырлар Италиягә бару Дж. Де Кирико, Р. Гуттузо, М. Чимаре, Уго Аттарди һ. б. кебек рәссамнар белән шәхси контактлар төзү мөмкинлеген бирә.
1958 елда Зардарянның «Яз» картинасы (анда язның табигатьтәге, тормышның югары символы яшь кызның конкрет образында гәүдәләндерелә) Брюссельдә узган Бөтендөнья күргәзмәсендә Зур Көмеш медальгә лаек була.
Зардарян шулай ук А. Дживелегов, А. Исаакян, Е. Чаренц, Р. Дрампян, С. Еремян, Б. Маркарян һ. б. күренекле мәдәният һәм фән эшлеклеләре портретларын иҗат итә.
1950 еллар азагыннан бирле Зардарян Бюракан авылында, Бюракан Астрофизика обсерваториясе янында яши һәм эшли, һәм бу аның иҗади эзләнүләренә яңа импульс бирә. Бер-бер артлы «Омтылыш», «Ашкыну», «Чыганак», «Бюракан күзе» һ.б. композицион рәсемнәр, В. Амбарцумян, А. Алиханян, Доктор Харо, космонавт Феоктистов, Сюзи Коллен-Суфрен, Шрамек һ. б. галимнәр портретлары, шулай ук пейзажлар һәм лирик хатын-кызлар образлары иҗат ителә.
Төрле елларда рәссам остаханәсендә Гарза һәм Афэурок Текле, Илья Эренбург, Уильям Сароян, Рудольф Мёссбауэр һәм Зельдович кебек күренекле фән һәм сәнгать эшлеклеләре булган. 50 нче еллар азагыннан алып соңгы елларга кадәр Зардарян әрмән халкының фаҗигале язмышына багышланган «Нәтиҗә» картинасы өстендә эшләгән. Зардарянның иҗади алымына композицион картиналар өстендә озак эш алып бару, аларның эскизларында иҗади эзләнүләр үсешен, төп идеянең сәнгать мөмкинлекләрен бөтен палитрасын буйсындыру теләге чагыла. Һәр аерым алынган эскиз төгәлләнгән әсәр булып тора. Шуңа күрә Зардарянның шәхси күргәзмәләренең берсе (100 дән артык эш) 4 темага багышланган була. Зардарян әсәрләренең соңгы 30 еллардагы күп өлеше киң тамашачыга билгеле түгел.
Оганес Зардарян 1992 елда Ереванда вафат була.
Бүләкләр
үзгәртү- Әрмән ССРның Атказанган сәнгать эшлеклесе (1956 елның 7 июле)[3];
- Әрмән ССРның халык рәссамы (1963);
- Кызыл Байрак Хезмәт ордены (1956 елның 27 июне);
- Халыклар Дуслыгы ордены (1978 елның 6 гыйнвары) — совет сынлы сәнгатьен үстерүдәге казанышлары өчен һәм алтмыш яшь тулу уңаеннан.
Гаилә
үзгәртү- Хатыны — Мария Григорьевна Чубарян (1919—2013) — кинодраматург, танылган әрмән юристы Григорий Амбарцумович Чубарянның кызы (1888—1962) һәм скульптор Гукас Чубарянның апасы (1923—2010).
- Кызы — Анаит Зардарян (1945 елда туган) — рәссам.
- Улы — Мкртич Зардарян (1951 елда туган) — археолог.
Хәтер
үзгәртүЕреванда Саят-Нова проспекты, 5 адресы буенча мемориаль такта урнаштырылган.
Басмалар
үзгәртү- И. И. Цырлин. Оганес Мкртичевич Зардарян. Советский Художник. Москва,1960. 44 стр., 1 цв. илл., 1 фотогр. С. 1, I. 1961. А 09471.
- А. Каменский. О. Зардарян. Альбом. Советский Художник. Москва,1970. 12 стр., 11 цв. илл. А09017 17-239. Т. 3700. 3. 899 8-2-3. 70-7544 стр,. 17 цв. илл., 1 фотогр.
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Әрмән совет энциклопедиясе / мөхәррир Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- ↑ Тасвирый сәнгать әрхибе — 2003.
- ↑ Хронография Еревана = Երևանի տարեգրությունը. — Ереван: Музей истории города Еревана, 2009. — С. 114. — 240 с.