Н. И. Лобачевский исемендәге Фәнни китапханә

Н. И. Лобачевский исемендәге Фәнни китапханә — Казан шәһәрендәге Казан (Идел буе) федераль университетының китапханәсе. Китапханә китап фонды зурлыгы буенча Россиянең 10 иң эре китапханәсе арасына керә, университет китапханәләре арасында Мәскәү һәм Санкт-Петербург университетларыннан соң өченче урында тора.

Н. И. Лобачевский исемендәге Фәнни китапханә
Дәүләт	Россия
Административ-территориаль берәмлек	Казан
Н. И. Лобачевский исемендәге Фәнни китапханә Викиҗыентыкта

Н. И. Лобачевский исемендәге Фәнни китапханә
Китапханәнең төп бинасы
Адрес	Казан, Кремлевская урамы, 35, 420111
Төр	Халык китапханәсе
Нигезләнү	5 ноябрь 1804 ел
Башка мәгълүмат	китаплар, вакытлы басмалар

Тарих

Китапханәнең иске бинасы

Китапханәне булдыру 1804 елның 5 ноябрендә император Александр I имзалаган Казан университеты Уставы белән каралган. Башта аның функциясен Казан гимназиясе китапханәсе башкарган (Казан гимназиясе нигезендә университет ачылган). Университетның бүлекчәсе буларак китапханә 1806 елның ноябреннән эшли. Китапханәнең башлангыч фондының нигезе булып, элек гимназиягә караган, XVIII гасырның күренекле дәүләт эшлеклесе, императрица Екатерина II сәхәбәсе, Г. А. Потёмкинның һәм Казан алпавыты, сәнгать академиясенең элеккеге сәркатибе В. И. Полянскийның китап җыелышлары тора.

1825—1835 елларда Казан университеты китапханәчесе (хәзерге терминология буенча — китапханә директоры), танылган математик Н. И. Лобачевский (1827—1847 елларда — университет ректоры) була.

1932 елда китапханә Казанның башка зур китапханәсе — Татарстан Республикасының Үзәк фәнни һәм иҗтимагый китапханәсе белән берләштерелә. Аның фондын (1 млн. берәмлектән артык), нигездә, Октябрь революциясеннән соң бетерелгән яки үзгәртеп корылган Казан учреждениеләре һәм оешмаларының китап җыелышлары, шул исәптән Руханилар академиясе китапханәсенең шактый өлеше тәшкил итә. Берләшкән китапханә Казан дәүләт университетының Фәнни китапханәсе дип атала башлый.

1934 елда китапханә республика статусын һәм Казан дәүләт университеты каршындагы Татарстан Республикасының Фәнни китапханәсе исемен ала (бу статус 1940 нчы еллар уртасына кадәр саклана). Бөек Ватан сугышы вакытында китапханә шулай ук Казанга эвакуацияләнгән СССР Фәннәр академиясе учреждениеләре хезмәткәрләренә дә хезмәт күрсәтә.

1953 елда, Казан университетының 150 еллык юбилее уңаеннан, китапханәгә Н. И. Лобачевский исеме бирелә.

1969 елдан Казан университеты китапханәсе Югары Идел буе зонасының югары һәм урта махсус уку йортлары китапханәләре өчен методик үзәк булып тора (1983 елдан — Башкортостан Республикасы, Татарстан Республикасы һәм Удмурт Республикасы).

1996 елдан, Россия Президенты Указы буенча, ул мәдәни мирасның иң кыйммәтле объектлары исемлегенә керә.

Китапханә фондлары

Китапханәдә дөньяның күп кенә телләрендәге басмаларның киң җыелышы оештырыла.

1922—1959 елларда китапханә СССР һәм РСФСРның төрле елларында илдәге басма әсәрләрнең Дәүләт түләүсез мәҗбүри нөсхәсен ала, 1960—1992 елларда Казан университеты профиле буенча түләүле мәҗбүри нөсхәсен ала. Китапханә фондында күпчелеге XIX—XXI гасыр Казан басмалары: илдәге иң зур татар телендәге китаплар, журналлар һәм газеталар, шул исәптән гарәп телендәгеләр. Кулъязмалар һәм сирәк китаплар бүлегендә рус, татар, гарәп, фарсы һәм башка телләрдәге IX—XX гасыр кулъязмалары һәм кулъязма китаплары саклана. Россия һәм СССР матбугаты әсәрләре арасында XIX—XX гасыр басмалары аеруча тулы тупланган, XVIII гасыр китаплары һәм журналлары киң урын ала.

Казан (Идел буе) федераль университетын төзү нәтиҗәсендә (2009 ел) Казан университетына кушылган югары уку йортларының китапханәләре берләштерелә, китапханәнең җыелма фонды 6 млн.нан артык саклау берәмлеге тәшкил итә башлый.

Китапханә бүген

Китапханә университет контингентын, Казанның башка югары уку йортлары һәм учреждениеләре фәнни хезмәткәрләренә, вакытлы билетлар буенча аның фондын кулланырга теләүчеләргә хезмәт күрсәтә (елына 500 меңнән артык кеше). Мәдәни мирасны саклап калуны тәэмин итү өчен китапханә цифрлы форматка уникаль китап һәйкәлләрен, вакытлы басмаларны күчерә. Китапханә Казан университеты белән бәйле материалларның электрон җыелмасын, шул исәптән диссертация авторефератларының, уку-методик басмаларның җыелмасын формалаштыра.

1998 елдан китапханә — Россия китапханәләр ассоциациясе әгъзасы.

1999 елдан китапханә, Россия милли китапханәсе белән берлектә, рус китабының халыкара җыелма каталогларын төзү буенча милли ретроспектив библиография программасында катнаша.

2002 елдан башлап китапханә Казан шәһәренең Корпоратив китапханә челтәрен җитәкли.

2004 елдан — ЛИБНЕТ милли мәгълүмати-китапханә үзәгендә катнашучы.

Китапханә басмалары

Н. И. Лобачевский исемендәге Фәнни китапханәнең 200 елдан артык тарихында 130дан артык төрле басма әзерләнә: китапханә тарихына караган язмалар, китапханә һәм аның аерым фондларына караган юл күрсәткечләре, китап һәм кулъязма җыентыклары каталоглары, җирле як тарихы һәм мәдәнияте, Казан университеты тарихы, библиографик күрсәткечләр, биобиблиографик сүзлекләр, документлар басмалары һ. б. Басмалар исемлеге «Научная библиотека Казанского университета в лицах. Ч. 1. Сотрудники библиотеки, 1806—2007 гг. — Казань, 2011. — См. С. 394—411. Прил. 10: Основные труды сотрудников библиотеки» дигән китапка кертелгән. Кайбер басмаларны электрон рәвештә карарга була.

Чыганаклар

• История Научной библиотеки им. Н.И. Лобачевского (1804—1850) / В.В. Аристов, Н.В. Ермолаева .— Казань : Изд-во Казанского ун-та, 1985 .— 149 с.
• Путеводитель по Научной библиотеке им. Н. И. Лобачевского / ; Сост.: Н. В. Ермалова, В. И. Шишкин; Ред. Ж. В. Щелыванова .— Казань : Унипресс, 1998 .— 32 с.
• Из истории библиотеки Казанского университета. XIX - начало XX вв. : сборник / Казан. федер. ун-т ; подгот.: М. Ш. Абузярова, Л. И. Скворцова, В. И. Шишкин (сост.) .— Казань : Издательство Казанского университета, 2014 .— 102 с.
• Рукописный фонд Русского сектора Отдела рукописей и редких книг Научной библиотеки им. Н. И. Лобачевского : Путеводитель / ; Науч. б-ка им. Н. И. Лобачевского Казан. гос. ун-та; Сост.: А. В. Скоробогатов (отв. ред.) и др. — Казань : Форт-Диалог, 1999 .— 142с.
• Научная библиотека Казанского университета в лицах / отв. ред. И. К. Фомичева; сост. — В. И. Шишкин, Ж. В. Щелыванова .— Казань : Казанский университет, 2011.
• Щелыванова Ж. В. Полвека во главе библиотеки Казанского университета : (к 195-летию со дня рождения И. Ф. Готвальда) / Ж. В. Щелыванова, Н. В. Ермолаева // Эхо веков = Гасырлар авазы. — 2008 .— № 2 .— С. 202—209.
• Аристова Г. В . О скромном рыцаре книги : (О В. В. Аристове) // КАЗАНЬ. — 2007 .— № 6 .— С. 60—61.
• Георгиев П. В. Библиотека и традиционная бумажная книга // Учитель истории в социокультурном пространстве Евразии в конце ХХ — начале XXI в.: Материалы Всероссийской научно-практической конференции. — Казань: Изд-во Казан. ун-та, 2016. С. 361—368.

Моны да карагыз

• Конфуций һәйкәле (Казан)