Неплюев Иван Иванович

Неплюев Иван Иванович (5 [15] ноябрь, 1693 ел — 11 [22] ноябрь 1773 ел) — рус адмиралы, Неплюевлар нәселеннән дипломат, Көньяк Уралны оештыручы, мемуарлар авторы.

Биографиясе

Черемен күле ярында Наволок алпавыт хуҗалыгында Новгород алпавыты Иван Никитич Неплюев (1672-1709) һәм кенәз кызы Марфа Петровна Мышка (1673 — 1715) гаиләсендә туа. 1711 елның 6 сентябрендә И. Ю. Татищевның кыз туганы Феодосья Федоровна белән никахлаша.

1715 елда, указы буенча 1714 елда, өйләнүенә һәм ике чүп булуга карамастан, Новгород математика мәктәбенә укырга керә. 1715 елның июнендә Нарва навигация мәктәпбенә, ә өч ай үткәч, яңа ачылган Петербург диңгезе академиясенә күчерелә, аны 1716 елда белем ала. Ревель флотында гардемарин булып хезмәт итә, уку өчен Венециягә җибәрелә; 1717 — 1718 елларда Венециянең Төркия белән сугышларында катнаша. Белем алуын Кадиста дәвам итә; 1720 елда Россиягә кайта.

1720 елда бөек Петр каршында күмелү бик яхшы тапшыра һәм баладан: «бу яшь кешедән рәт чыгыр» дигән дан ишетә, һәм диңгезе галера флоты поручигы чинында Петербургта төзелгән бөтен карапларга баш биеклек итеп тәгаенләнә..

1721 — 1734 елларда Константинополдә рус резиденты була һәм «төрек сарае даирәсендә озак вакытлар булган һәм император Гали җәнапләренең хезмәтен күңелле башкарганы өчен» 1724 елда 3-нче ранг капитаны чины, 1726 елда — 1-се ранг капитаны чины һәм 1728 елда капитан-командор чины бирелә. 1730 елда шаулат чинын ала. 1737 елда Немировский конгрессында, 1739 елда Белград солыхын төзү турындагы сөйләшүләрдә катнаша.

1740 елда Киев губернаторы буларак, Днепр һәм Буг елгалары буйлап Россия белән Төркия арасындагы чикне билгеләүдә катнаша. 1741 елның ноябрендә, Елизавета I-нең патшалык итүе башында, шикаять сөземтәсендә, Малороссиянең баш командиры вазифасыннан бушатылып, кулга алына, яшерен советник чинына, Изге Александр Невский орденына һәм Малороссиядә җирләреннән мәхрүм ителә.

Тиздән императрица Неплюевның гаепле булмавына инана, чинын, орденын кайтарып бирә, ә менә тартып алынган җирләрен казнала калдыра, 1742 елда аны Ырынбур краена (хәзерге Самар һәм Ырынбур өлкәләре, Башкортстан, Пермь краеның һәм Көнбатыш Казагстанның бер өлеше) наместник — Ырынбур комиссиясе башлыгы итеп тәгаенли. Крайга 16 ел барча идарә итү чорында Неплюев, башкортлар, калмыклар, казаклар һәм башкалардан саклану өчен Ырымбурга нигез сала, Самар, Җаек, Уй, Өял, Мияс һәм Тубыл елгалары буйлап 70 кала төзей, Ырынбур казак гаскәренә дөрес хәрби юнәлеш бирә, Җаек гаскәренең корылышын якшырта, шулай ук, башкортларның, чукындырылган калмыкларның һәм Ырынбур краена күченеп килгән башкаларның хәлен дарулата, мәктәпләр һәм чиркәүләр төзү, сәүдә һәм сәнәгатьне күтәрү турында бик нык хәстәрли; ул идарә иткән чорда 28 бакыр эретү һәм 13 тимер эше заводлары ачыла.

1743 елда Ырымбурның Җаек, Сакмар тамагы янында урнашачагын билгели. 1743 елның 22 сентябрендә Сенат Неплюевның юллавын раслый, һәм Чиләбе һәм Исәт провинциясеның төп административ үзәге һәм ярминкә базарларына әйләнә. Ул әллә ни зур югалтулар кичерми генә 1755-1757 елларда баш күтәрүчеләрнең башкортларны тотуга ирешә. Бу күренеш хөрмәтенә Җаек елгасының биек ярына Азияга таба ачылган символик капу — Елизавета капкасы куела.

1758 елда отставкага китә. 1760 елда сенатор һәм конференц-вәзир итеп тәгаенләнә (1760 елның 16 августыннан 1762 елның 20 гыйнварына чаклы). Ул Екатерина II-нең зур ышанычы белән файдалана, шуңа да башбик Петербургта үзе булмаган чакта баш каладагы гаскәрне Неплюев карамагында калдырыр була, аның белән хат алышып тора һәм тәхет варисы турындагы хәстәрлекне дә аңа ышанып тапшыра.

1761 елның октябрендә ул кенәз катыны Наталья Федосиевна Долгоруководан дача сатып ала — «Шлиссельбург өязендә, Нева һәм Тося елгалары ярында, Санкт-Петербургтан 31 чакрым еракта »; бу биләмәне (хәзер Отрадное) азак Екатерина II ине Александр I өчен сатып ала.

1764 году елда күрү сәләтен югалта, отставкага чыга. Петербургта улында, азак — Подлубтагы имениесында яши, шунда үлә һәм җирләнә.