Меркурий Гиляров
Меркурий Сергеевич Гиляров ( 1912 - 1985 ) - совет зоологы, энтомолог, туфрак зоологиясенә нигез салучы, биолог - эволюционист, СССР Фәннәр академиясе академикы (1974).
| Меркурий Гиляров | |
|---|---|
| Туган телдә исем | рус. Меркурий Сергеевич Гиляров |
| Туган | 22 февраль 1912[1] Киев, Россия империясе[2] |
| Үлгән | 2 март 1985[1] (73 яшь) Мәскәү, СССР |
| Күмү урыны | Новодевичье зираты[d] |
| Ватандашлыгы |  Россия империясе СССР |
| Әлма-матер | Учебно-научный центр «Институт биологии» Киевского национального университета имени Тараса Шевченко[d] һәм Тарас Шевченко исемендәге Киев милли университеты[d] |
| Һөнәре | бөҗәкбелгеч |
| Эш бирүче | Институт проблем экологии и эволюции имени А. Н. Северцова РАН[d], Мәскәү дәүләт педагогика университеты[d][3] һәм Рәсәй фәннәр әкәдимиясе[4] |
| Балалар | Гиляров, Алексей Меркурьевич[d] |
| Ата-ана | |
| Гыйльми дәрәҗә: | биология фәннәре докторы[d] һәм 1947 ел |
| Гыйльми исем: | профессор, ССҖБ ФА академигы[d] һәм 1974 ел |
 | |
Биографиясе
үзгәртүМеркурий Гиляров 1912 елның 22 (6 март) февралендә Киев[5] шәһәрендә туган
1933 елда ул Киев дәүләт университетын тәмамлый, һәм анда зоолог, умырткалыларның чагыштырма анатомиясе өлкәсе белгече, профессор М.М.Воскобойников җитәкчелегше астында укый. Диплом эшенең рецензенты-танылган эволюционист, профессор (соңрак академик) И.И. Шмальгаузен.
Ул Украинадагы авыл хуҗалыгы учреждениеләрендә эшли.
1936 елда ул Мәскәүгә күченә. 1938-1944 елларда Бөтенроссия каучук үсемлекләр институтының үсемлекләрне саклау бүлеген җитәкли.
М. С. Гиляров 1939 елда оештырылган совет җир зоологиясенә нигез сала, ул чакта «Почвоведение» журналында аның ике мәкаләсе басылып чыга: «Почвенная фауна и жизнь почвы» и «Влияние почвенных условий на фауну почвенных вредителей» [6] .
1944-1955 елларда ул өлкән тикшерүче, 1955 елдан СССР Фәннәр академиясенең Эволюцион морфология һәм экология институтында туфрак зоология лабораториясе мөдире; шул ук вакытта (1949-1978) В.И.Ленин исемендәге Мәскәү педагогия институты профессоры.
1947 елда ул биология фәннәре докторы була[7] . Ул «Журнала общей биологии», «Биологического энциклопедического словаря» (М.: Советская энциклопедия, 1986/1989) баш мөхәррире була.
Меркурий Сергеевич Гиляров 1985 елның 2 мартында Мәскәүдә вафат була. Новодевичье зиратында җирләнгән [8] .
Гаиләсе
үзгәртү- Әтисе - Сергей Алексеевич Гиляров ( 1887 - 1946 ), Киев университеты лекторы, сәнгать белгече (сугыштан соң репрессияләнгән).
- Олатасы - Алексей Никитич Гиляров ( 1855 - 1938 ), Киев университеты профессоры, фәлсәфә тарихчысы, Украина Фәннәр академиясе академикы (1922).
- карт олатасы - Никита Петрович Гиляров-Платонов ( 1824 - 1887 ), Мәскәү теология академиясе профессоры, галим, нәшер итүче һәм публицист.
- Улы - Алексей Меркуревич Гиляров ( 1943 - 2013 ), зоолог, гидробиолог, Мәскәү дәүләт университетында биология факультетының гомуми экология кафедрасы профессоры
Оешмаларда әгъза булуы
үзгәртү- 1940 елдан-Бөтенсоюз җәмгыяте әгъзасы, Президиум әгъзасы.
-Туфрак биология секциясе җитәкчесе (1956-1985), Мактаулы әгъзасы (1977)
-1951-1975-биология буенча эксперт комиссиясе әгъзасы
-1959 елдан-совет биологларының милли комитеты рәисе
-1960 елдан - Халыкара зоология академиясе Вице-президенты (Һиндстан, Агра)
-1966 елдан башлап [СССР ФА әгъза-корреспонденты] [ref>1966 елның 18 апрелендә. СССР Фәннәр академиясенең яңа тулылыгы / / дөрес, 19.04.1966.</ref>
-1973 елдан-Президент [Рус энтомология җәмгыяте|Бөтенсоюз энтомология җәмгыяте] (1946 әгъзасы, 1967 елдан вице-президент)
-1974 елдан СССР ФА академикы, СССР ФА академигы]]
-1975 елдан-ВАК Президиумы әгъзасы
-1975 елдан-СССР ФА биогеоценология һәм табигатьне саклау проблемалары буенча фәнни совет рәисе
-1976 елдан СССР ФА гомуми биология бүлегенең Академик-секретаре
-КПССка керми.Хәтер
үзгәртү- Экология һәм эволюция институты бинасында мемориаль такта бар (Ленин проспекты, 33).
- Аның исеме белән балдаклы суалчаннар төре ( Drawida ghilarovi, Gates 1969), Көньяк Приморье эндемик аталган.
Бүләкләре
үзгәртү- Сталин премиясе (1951)
- СССР Дәүләт премиясе (1967, 1980)
- Ленин ордены (19.02.1982)
- 2 Кызыл Байрак Хезмәт ордены (21.02.1972; 17.09.1975)
- 2. "Почет Билгесе" ордены ордены (19.09.1953; 27.04.1967)
- "Фидакарь хезмәт өчен" медале, Владимир Ильич Ленинның тууына 100 ел тулу уңаеннан (1970))
- «1941-1945 еллардагы Бөек Ватан сугышында фидакарь хезмәт өчен» медале (1946)
- «1941-1945 еллардагы Бөек Ватан сугышында җиңүгә утыз ел» медале (1975)
- «Мәскәүнең 800 еллыгы истәлегенә» медале (1948)
- Чехословакия Фәннәр Академиясенең «фән һәм кешелек алдында казанышлары өчен " зур алтын медале (1977)
- А. Н. Северцов премиясе, СССР ФА, 1948)
- И. И. Мечников исемендәге Алтын медаль (СССР ФА, 1978) "закончалык һәм филогенез юнәлеше" проблемасы буенча эшләр сериясе өчен»
- И.В. Докучаевның истәлекле медале (1983)
- Алтын (1964), бронза (1969), көмеш (1972, 1975, 1981) ВДНХ медальләре
- Филиппе Сильвестри исемендәге алтын медаль (Италия, 1965)
- «Леопольдина» Германия табигать сынаучылар академиясе медале (ГДР, 1977)
- Краатца шәһәре медале, ГДР авыл хуҗалыгы фәннәре академиясе, 1966)
- "Энтомофаунистика өлкәсендә казанышлары өчен" медале (1975)
- Франция зоология җәмгыяте медале (1976)
Төп хезмәтләре
үзгәртү500гә якын фәнни эш бастырган. Төп хезмәтләре туфрак корткычларына каршы көрәш чараларын эшләү буенча, туфракта хайваннарның роле, бөҗәкләр эволюциясе һ.б. членистоноглар, табигый сайлап алу закончалыклары, туфракны диагностикалауның зоологик алымнары, биогеоценология. Аның җитәкчелегендә зур авторлар коллективы дөньяда бердәнбер «туфракта яшәүче бөҗәкләр личинкаларын билгеләү» һәм «туфрак үстерүче талпаннар билгеләү» булдырган.
- Гиляров М. С.; ред. Е. В. Зверозомб-Зубовский. Краткое руководство по борьбе с главнейшими вредителями кок-сагыза. — Уфа: Башгосиздат, 1943.
- Гиляров М. С. Особенности почвы как среды обитания и её значение в эволюции насекомых. — М.; Л.: Изд-во АН СССР, 1949. — 280 с.
- Гиляров М. С. и др. Определитель обитающих в почве личинок насекомых / Сост.: Л. В. Арнольди, Ю. Б. Бызова, М. С. Гиляров и др.; Под общ. рук-вом и отв. ред. д.б.н. М. С. Гилярова. — М.: Наука, 1964. — 920 с. — 2700 экз.
- Гиляров М. С. Зоологический метод диагностики почв. — М.: Наука, 1965. — 276 с.
- Гиляров М. С. Закономерности приспособлений членистоногих к жизни на суше. — М.: Наука, 1970. — 276 с. — 1700 экз.
- Гиляров М. С., Криволуцкий Д. А. Жизнь в почве. — М.: Молодая гвардия, 1985. — 192 с. — (Эврика). — 100 000 экз.
- .
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 Biographies of the Entomologists of the World — Немецкий энтомологический институт.
- ↑ 2,0 2,1 Гиляров Меркурий Сергеевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / мөхәррир А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Фандо Р. А. «Влюблённая в науку»: Памяти Беллы Рафаиловны Стригановой (1932–2017), “She Was in Love with Science”: In Memoriam of Bella R. Striganova (1932–2017) // Историко-биологические исследования — 2017. — ISSN 2076-8176; 2500-1221
- ↑ Алексеев В. Р. Памяти Алексея Меркурьевича Гилярова (19 мая 1943 — 20 октября 2013), In the Memoriam of Alexey Ghilyarov (19.05.1943–20.10.2013) // Историко-биологические исследования — 2014. — ISSN 2076-8176; 2500-1221
- ↑ ↑ Гиляров Меркурий Сергеевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Почвоведение. 1939. № 6, № 9.
- ↑ Гиляров М. С. Особенности почвы как среды обитания и её значение в эволюции насекомых. М.: Л.: Изд-во АН СССР, 1949. 279 с.
- ↑ Могила М. С. Гилярова на Новодевичьем кладбище. әлеге чыганактан 2014-10-19 архивланды. 2012-06-17 тикшерелгән.
Әдәбият
үзгәртү- Корганова Г. А. Меркурий Сергеевич Гиляров (К 90-летию со дня рождения) // Евразиатский энтомологический журнал. — 2002. — Т. 1, вып. 2.