Көньяк Африка Республикасында ислам

Көньяк Африка Республикасында ислам (ингл. Islam in South Africa, африк. Islam in Suid-Afrika, гарәп. الإسلام في جنوب أفريقيا‎) ― азчылык дине. Ил халкының (~60 млн кеше, 2021 елга) 2―3 % ы ― мөселманнар ^[1]^[2].

Тарих үзгәртү

Көньяк Африка Республикасында Ислам дине колониаль чорда җирле халыкның Көнчыгыш Африкадан килгән гарәп сәүдәгәрләре белән элемтәләре нәтиҗәсендә барлыкка килгән.

Мөселманнарның күбесе Кейптаун, Дурбан, Порт-Элизабет, Ист-Лондон, Кимберли, Претория һәм Йоханнесбург шәһәрләрендә яши. 1991―2004 елларда Көньяк Африка Республикасының мөселман халкы 6 тапкырга арткан^[3].

Көньяк Африка мөселманнарының күпчелеге (кап малай халкы(ингл.)татар., 200 меңгә якын кеше) раса билгеләре буенча — катнаш (төсле) расага керә. Бу бигрәк тә Көнбатыш Кап(ингл.)татар. провинциясенә кагыла, анда мөселманнарның күбесе Индонезия утрауларыннан алып киленгән коллар нәселе. Әлеге төбәктә яшәүчеләрнең (5,8 млн кеше, 2011 елга) 81,8 % ы ― христианнар, 6,5 % ы ― мөселманнар.

Кап малай халкы үзгәртү

Беренче кап малай халкы(ингл.)татар. вәкилләре Көньяк Африкага голландияле Ян ван Рибек(ингл.)татар. 1652 елда Капстад шәһәренә нигез салганнан соң, голландия колонистлары һәм диңгезчеләре тарафыннан китерелгән. Беренче малайлар ― Малай архипелагы утрауларыннан кол ителгән һәм аларның күбесе христиан динен кабул итеп, җирле ак тәнле Һәм Африка халкы белән аралашып, яңа — төсле төркем оештырып, Һолланд теленә күчкән.

Малай халкының Көньяк Африкага китерелгән икенче дулкыны, нигездә, Ява утравыннан сөрелгән каторжниклардан һәм фетнәчеләрдән торган. Ислам динен тоту сәбәпле, бу төркем, милли үзенчәлекләрен югалтып бетерми, вакытлар узу белән, туган малай телен оныткан, африкаанс теленә күчкән, туган телләренең лексикасын куллануны дәвам итә.

Соңрак бу җәмгыять Көнчыгыш Африка, Мадагаскарда туып-үскән койсаннар һәм гарәпләр хисабына зурая. XIX гасырда кап мөселманнары җәмгыяте Көнбатыш Африкадан Америкага «тере товар» ташыганда инглизләр эләктергән элеккеге коллар исәбенә үсә. 1842 елда мөселманнар 7 500 кеше исәпләнә. Аларның борынгыдан төп яшәү районы Кейптаунның Бо-Каап(ингл.)татар. мөселман кварталы. Анда җирле малай халкы вәкилләре Занзибар, Һиндстан, Пакистан, Малайзиядән килгән мөселманнар белән аралашып яши. Апартеид чорында мөселманнар төсле халыкка кертеп каралган.

1994 елда илдә апартеид режимы бетерелгәч, Көньяк Азиядән икътисадый мөһаҗир булып килгән мөселманнар саны арта бара. Алар 75 меңнән 100 меңгәчә исәпләнә^[4].

Саны һәм таралышы үзгәртү

Көньяк Африка Республикасы мөселманнарының күпчелеге сөнниләр. Һиндстанлы мөселманнар җәмгыяте Хәнәфи мәзһәбенә, Малай һәм Көнчыгыш Африкалылар — Шәфигый, Төньяк Африка вәкилләре — Мәлики мәзһәбенә карый. Эре шәһәрләрдә, аеруча Кейптаунда аз санлы шигый, әхмәдия җәмгыятьләре яши ^[5].

Исламлаштыру үзгәртү

Соңгы унъеллыкларда Көньяк Африка Республикасында мөселман җәмгыятен исламлаштыруның сизелерлек артуы күзәтелә. Урамнарда йөзен дә яшерүче озын ябык киемдәге хатын-кызларны очратырга мөмкин, зур супермаркетларда хәләл ит сатып алырга мөмкин булган махсус бүлекләр пәйда булган, «хәләл» билгесе хәтта ипи һәм майда да очрый. Шулай ук мәчетләр каршындагы мөселман урта мәктәпләре, колледжлар һәм булачак имамнарны әзерләү институтлары төзелә. Кейптаунда 1994 елдан бирле 12 мөселман мәктәбе оештырылган.

Мәчетләр үзгәртү

Көньяк Африка Республикасында беренче мәчет (Әүвәл мәчете) 1798 елда ук төзелгән ^[6]. 2012 елда төзелгән Низами мәчете Көньяк ярымшарның иң зур мәчете исәпләнә ^[7].

Йоханнесбургның Низами мәчете. 2008―2012 елларда төзелгән
Дурбан(ингл.)татар. шәһәрендәге Суфи мәчете
Дурбан шәһәре мәчете
Йоханнесбург Җамигъ мәчете. 1990 елда ачылган
Кейптаун Әүвәл мәчете. 1798 елда төзелгән
Ледисмит шәһәре Суфи мәчете

Әдәбият үзгәртү

Воеводский А. В. Ислам в общественно-политической жизни ЮАР (1994—2007) // Африка: континент и диаспора в поисках себя в XX веке. М., 2008.
Сиим А. Ю. Арабографическая традиция Южной Африки: Литература капских мусульман: Дис. … канд. филол. наук. СПб., 2004.

Искәрмәләр үзгәртү

↑ Headcount finalised sans third-party audit (26 May 2018).
↑ POPULATION BY RELIGION. әлеге чыганактан 2020-03-29 архивланды. 2021-11-26 тикшерелгән.
↑ Muslims say their faith growing fast in Africa
↑ Faizal Dawjee. Muslims in the Struggle..
↑ Abdulkader Tayob (1995). Islamic Resurgence in South Africa: The Muslim Youth Movement. p. 104. ISBN 9780799216127. https://books.google.com/books?id=eR019JqPbBkC&pg=PA104. Retrieved May 31, 2014.
↑ Islam in South Africa:Mosques, Imams, and Sermons
↑ Hasina Gori (2012-10-03). Southern hemisphere's largest mosque to be opened in SA. South African Broadcasting Corporation. әлеге чыганактан 2016-08-28 архивланды. 2016-08-15 тикшерелгән.

[1] Headcount finalised sans third-party audit (26 May 2018).

[2] POPULATION BY RELIGION. әлеге чыганактан 2020-03-29 архивланды. 2021-11-26 тикшерелгән.

[3] Muslims say their faith growing fast in Africa

[Faizal-4] Faizal Dawjee. Muslims in the Struggle..

[5] Abdulkader Tayob (1995). Islamic Resurgence in South Africa: The Muslim Youth Movement. p. 104. ISBN 9780799216127. https://books.google.com/books?id=eR019JqPbBkC&pg=PA104. Retrieved May 31, 2014.

[6] Islam in South Africa:Mosques, Imams, and Sermons

[7] Hasina Gori (2012-10-03). Southern hemisphere's largest mosque to be opened in SA. South African Broadcasting Corporation. әлеге чыганактан 2016-08-28 архивланды. 2016-08-15 тикшерелгән.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]