Иерусалим

Кодүс яки Иерусалим (яһүд. ירושלים Йерушала́им, гарәп. القدس‎ әл-К̣удс) - Якын Көнчыгышта урнашкан борынгы шәһәр. Халкы якынча 770 000 кеше, мәйданы 125 км². Халкының 65% - яһүдиләр, 32% - мөселманнар, 2% - христианнар, 1% - башкалар.

Иерусалим
яһүд. ירושלים гарәп. القدس‎
Байрак
Нигезләнү датасы	4 тысячелетие до н. э.
Рәсми исем	ירושלים, القدس һәм أورشليم
ХФӘ билгесе	jɛrɔzɔlʲima
... хөрмәтенә аталган	Шалем[d] һәм Q12246332?
Демоним	Hiérosolymitain, ירושלמי, مقدسي, Jeruzalemmer, ירושלמית, Jerusalemite, Jerosolimitano, Hierosolimitano, Jerusalemano, jerozolimczyk, jerozolimka, jerozolimczycy, jerozolimki һәм Gerosolimitani
Дөнья кисәге	Азия
Дәүләт	Яһүд патшалыгы[d] Хасмонеи[d] Римская Палестина[d] Византия империясе Арабский период истории Палестины[d]  Иерусалимское королевство[d] Династия Айюбидов[d]  Иерусалимское королевство[d] Династия Айюбидов[d]  Мәмлүк солтанаты[d]  Госман империясе  Администрация оккупированных вражеских территорий[d]  Берләшкән Кыйраллыкның Фәләстыйн мандаты[d]  Исраил  Үрдүн  Фәләстыйн
Нәрсәнең башкаласы	Исраил һәм Фәләстыйн
Административ-территориаль берәмлек	Иерусалим һәм Иерусалимский округ[d]
Сәгать поясы	UTC+02:00 һәм UTC+03:00
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы	мэр Иерусалима[d], мэр Иерусалима[d], мэр Иерусалима[d] һәм Олдермен[d]
Хөкүмәт башлыгы	Моше Лион[d]
Канунбирү органы	Муниципалитет Иерусалима[d]
Әгъзалык	Тарихи шәһәрләр лигасы[d] һәм Бөтендөнья мирас шәһәрләре оешмасы[d]
Халык саны	936 425 (2019)
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек	754 метр
Кардәш шәһәр	Нью-Йорк, Аябе, Прага, Рио-де-Жанейро, Куско, Фәс, Братислава, Киев, Тбилиси һәм Хелуан[d]
Нәрсә белән чиктәш	Рамат-Рахель[d], Мевасерет-Цион[d], Beit Zayit[d], Hizma[d], Al-Ram[d], Рамалла[d], Even Sapir[d], Бейт-Джала[d], Абу-Дис[d], Ора[d] һәм Бәйтлеһем[d]
Кулланылган тел	гарәп теле һәм яһүд теле
Телгә алынган хезмәтләр	Civilization V[d] һәм Открытие небес[d]
Мәйдан	125,42 км²
Почта индексы	91000–91999
Рәсми веб-сайт	jerusalem.muni.il​(иврит)
Феноменның икътисады	economy of Jerusalem[d]
Социаль медиаларда күзәтүчеләре	2181
Җирле телефон коды	2
Моңа өлешчә туры килә	Элия Капитолина[d]
Шәрәфле ватандашлар төркеме	[d]
Монда җирләнгәннәр төркеме	[d]
Объектның күренешләре өчен төркем	[d]
Иерусалим Викиҗыентыкта

Тарих

Иерусалимда археологик казу эшләре 1864 елда башлана һәм бүгенге көндә дә дәвам итә.

• Б.э.к. V-IV мең еллык - кеше яшәвенең беренче билгеләре.
• Б.э.к. XIX гасыр — Мелхиседек патшаның идарәсе заманы.
• Б.э.к. 1000 ел — б.э.к. VI гасыр — Исраил һәм Яһүд патшалыклары заманы.
• Б.э.к. 598 ел — Вавилон патшасы Навуходоноср шәһәрне яулап ала.
• Б.э.к. 586 ел — Сөләйман гыйбадәтханәсе вавилонлылар тарафыннан җимерелә.
• Б.э.к. 516 — 70 ел — Икенче гыйбадәтханә чоры.
• 70 ел — Яһүдләр күтәрелеше һәм Икенче гыйбадәтханәнең римлылар тарафыннан җимерелүе.
• 6 ел — 638 ел — Рим һәм Византия идарәсе.
• 638 ел — шәһәр гарәпләр тарафыннан яулап алына.
• 638 ел — 1300-еллар - гарәпләр идарәсе.
• 1099 ел 7 июнь — Беренче тәре явы нәтиҗәсендә Иерусалим тәре йөртүчеләр тарафыннан басып алына.
• 1187 елда Мисыр һәм Сүрия солтаны Сәләхетдин Әюби тәре йөртүчеләрнең гаскәрен тар-мар итеп Иерусалим шәһәрен азат итә.
• 1300-еллар - 1917 ел — Мәмлүкләр һәм Госманлылар идарәсе.
• 1917 ел — 1948 ел — Британия мандаты чоры.
• 1948 ел — 1967 ел — Иерусалим Үрдүн һәм Исраил арасында бүленгән.
• 1967 ел — Алты көнлек сугыш нәтиҗәсендә бөтен Иерусалим Исраил кулына күчә. БМО тарафыннан шәһәрнең көнчыгыш өлешендә Исраилнең хакимияте танылмый.

Иерусалимның таудан күренеше