Ирина Нуриева

Ирина Нуриева, Ирина Мортаза кызы Нуриева (удм. Ирина Муртазовна Нуриева, 1959 елның 4 октябре, Германия Демократик Республикасы) ― этномузыка белгече, сәнгать фәннәре докторы (2015), Удмурт дәүләт университетының Сәнгатьләр һәм дизайн институтының музыка һәм сәхнә сәнгате кафедрасы профессоры. Удмурт тарих, тел һәм әдәбият институтының филологик тикшеренүләр бүлегенең әйдәп баручы фәнни хезмәткәре. Махсус дисциплиналарны укыту методикасы; фольклор теориясе; удмурт музыкасы фәннәреннән укыта. РФ Композиторлар берлеге әгъзасы (2000). Удмурт Республикасының атказанган сәнгать эшлеклесе.

Ирина Нуриева
Туган телдә исем	удм. Ирина Муртазовна Нуриева
Туган	4 октябрь 1959(1959-10-04) (65 яшь) Германия Демократик Республикасы
Милләт	удмурт
Ватандашлыгы	СССР РФ
Һөнәре	этномузыка белгече
Ата-ана	Мортаза Туйморза улы Байгилдин (әти) Нина Федоровна (әни)
Бүләк һәм премияләре	УР атказанган сәнгать эшлеклесе

Тәрҗемәи хәле

1959 елның 4 октябрендә Германия Демократик Республикасында туган . Әти-әнисе Нина Федоровна һәм Мортаза Туйморза улы Байгилдиннар чыгышлары белән Татарстанның Кукмара районы Куркино авылыннан. Казан дәүләт консерваториясенең теоретик-композиторлык факультетын тәмамлаганнан соң (1987 елдан), Удмурт тарих, тел һәм әдәбият институтында эшли.

Эстония Фәннәр академиясенең Ф. П. Крейцвальд исемендәге Әдәби музеенда (Таллинн, 1991), Дөнья музыкасы үзәгендә (Хельсинки, 1996), Тампере университетының музыкаль антропология кафедрасында (Финляндия, 2003) фәнни стажировка үткән.

2000 елдан Удмурт дәүләт университетының Сәнгатьләр һәм дизайн институтының хор дирижерлыгы кафедрасында эшләгән.

Н. Г. Җиһанов исемендәге Казан дәүләт консерваториясенең этномузыкология кафедрасында традицион удмурт музыкасы буенча лекцияләр курсы укый.

2000 елда Россия сәнгать тарихы институтында (Санкт-Петербург) «Нократ арты удмуртларының йола мәдәниятендә музыка. Мәдәни контекст һәм традицион фикерләү проблемалары» (рус. Музыка в обрядовой культуре завятских удмуртов. Проблемы культурного контекста и традиционного мышления) темасына сәнгать фәннәре кандидатлыгына, 2015 елда Россия Федерациясе Мәдәният министрлыгының Дәүләт сәнгать белеме институтында (Мәскәү) «Удмурт музыка-җыр традициясе: жанр формалашу һәм эшчәнлек үзенчәлекләре» (рус. Удмуртская музыкально-песенная традиция: специфика жанрообразования и функционирования) темасына сәнгать фәннәре докторы гыйльми дәрәҗәсенә диссертация яклаган.

1987 елдан Удмурт тарих, тел һәм әдәбият институтында (2018 елдан РФА Урал бүлеге Удмурт федераль тикшеренү үзәгенең Удмурт тарих, тел һәм әдәбият институты) филологик тикшеренүләр бүлегенең әйдәп баручы фәнни хезмәткәре вазыйфасында.

Фольклор теориясе, удмурт традицион музыкасы темасына лекцияләр курсы эшләгән. 5 монография, 100 дән артык фәнни басма авторы . Күп санлы экспедицияләр үткәрә, аларның географиясе Удмурт Республикасыннан тыш, Татарстан һәм Марий Эл республикаларын, шулай ук Киров өлкәсен колачлый.

Татарстанда яшәүче удмуртларның ике җыр җыентыгы – «Нократ арты удмуртларының җырлары» (1995, 2004) авторы.

Гыйльми эшчәнлеге

Фәнни эшчәнлегенең төп юнәлеше ― удмурт музыкаль фольклоры төбәк һәм стиль тикшеренүләрендә.

Монографияләре

Монографияләре

Нуриева И. М. Песни завятских удмуртов. – Ижевск : УИИЯЛ УрО РАН, 1995. – Вып. 1. – 232 с. (Удмуртский фольклор). Нуриева И. М. Музыка в обрядовой культуре завятских удмуртов: Проблемы культурного контекста и традиционного мышления. – Ижевск: УИИЯЛ УрО РАН, 1999. – 272 с. Нуриева И. М. Песни завятских удмуртов. – Ижевск : УИИЯЛ УрО РАН, 2004. – Вып. 2. – 332 с. (Удмуртский фольклор). Нуриева И. М. Многоголосие на уроках сольфеджио (на материале удмуртских народных песен). – Ижевск : УИИЯЛ УрО РАН, 2011. – 26 с. Нуриева, Ирина. Инвожо. Traditional Songs of Udmurtia. Various performers [Электронный ресурс] / In cooperation with Jaakko Niemi, Ilpo Saastamoinen, Aado Lintrop and other. - Helsinki: Global Music Centre, 2005, – 1 элек. опт. диск (CD–ROM) (вступит. статья, составление, запись, расшифровка и перевод текстов).

Публикацияләре

Публикацияләре

Удмуртская традиционная песня в творчестве композиторов Удмуртии: взгляд фольклориста // Исторические, философские, политические и юридические науки, культурология и искусствоведение. Вопросы теории и практики. №2(16) 2012. Часть I. Тамбов: Грамота, 2012. Проблемы ареальных исследований в удмуртской фольклористике // Музыковедение, № 4, 2012. О генезисе северно-удмуртских песенных импровизаций-крезей // Известия Коми научного центра Ур. отд. РАН. Выпуск 2(10). Сыктывкар, 2012. С. 131–136. Мелодическая импровизация в северно-удмуртских крезях // Исторические, философские, политические и юридические науки, культурология и искусствоведение. Вопросы теории и практики. № 7 (21) 2012.Часть I. Тамбов: Грамота, 2012. Становление удмуртской музыкальной фольклористики: 1920-ые гг. // История науки и техники. 2012, №8. О чем поет жаворонок… // Authentic geography. Завятские удмурты. Ижевск, 2012. №4. Удмуртская традиционная музыка // Удмуртская республика: Историко-этнографические очерки. Ижевск, 2012. Учебно-методическое пособие «Многоголосие на уроках сольфеджио на примере удмуртских народных песен» - Ижевск, 2011 Удмуртская народно-песенная терминология в историческом и культурном контексте традиции // Урало-алтайские исследования. 2011. № 1(4) Ритмическая структура северно-удмуртских крезей: к проблеме нотной графики // Отечественная этномузыкология: история науки, методы исследования, перспективы развития: Материалы Международной науч. конф. СПб.: Университетский образовательный округ С-Петербурга и Ленинградской обл., 2011. Импровизация в южно-удмуртской песенной традиции: к проблеме жанровой атрибуции // От конгресса к конгрессу. Сборник статей. Том 3. М.: Государственный республиканский центр русского фольклора, 2011. Импровизации-причитания в песенной культуре пермских народов // Congressus XI Internationalis Fenno-ugristarum. Summaria acroasium in sectionibus. Piliscsaba, 2010. Pars II. О новых методах исследования северно-удмуртских крезей // Отечественная этномузыкология: история науки, методы исследования, перспективы развития. Международная научная конференция, 30 сентября-3 октября 2010 г. (тезисы). Музыкально-стилевые особенности свадебных песен нижне-чепецких удмуртов // Вестник Удмуртского университета. Серия 5: история и филология. Вып. 4. 2010. Традиционная удмуртская музыка: «свое» – «чужое» в музыкальном восприятии // Фольклор и мы: Традиционная культура в зеркале ее восприятий. Сб. науч. статей, посвященный 70-летию И. И. Земцовского. Ч. I. Сост. Н. Ю. Альмеева. СПб: РИИИ, 2010. Северноудмуртские крези-импровизаци: новые методы исследования // Исторические, философские, политические и юридические науки, культурология и искусствоведение. Вопросы теории и практики. №3(9)2011. Часть I. Тамбов, 2011. Nurieva, Irina Udmurt Mad’: Paradox of a Genre \ Journal of Ethnology and Folkloristic, 2010. Vol. 4 (2).

Бүләкләре, мактаулы исемнәре

• Удмурт Республикасының атказанган сәнгать эшлеклесе
• РФ халык мәгарифе һәм фән хезмәткәрләре профсоюзы дипломы (2006),
• Удмурт Республикасы Дәүләт Советының Мактау грамотасы (2002),
• Удмурт Республикасы Мактау грамотасы (2010).

Әдәбият

• Удмуртская Республика. Культура и искусство : энциклопедия. – Ижевск, 2014. – С. 356–357.
• Христолюбова Л. С. Удмуртские женщины. XX век. – Ижевск, 2002. – C. 184.

Сылтамалар

• Нуриева Ирина Муртазовна. УИИЯЛ УрО РАН (рус.)