Евгений Замятин (1884)
Евгений Иванович Замятин (1 февраль 1884 ел, Лебедянь, Тамбов губернасы — 10 март 1937 ел, Париж, Франция) — рус язучысы, тәнкыйтьче һәм публицист.
| Евгений Замятин | |
|---|---|
 | |
| Тугач бирелгән исеме: | рус. Евге́ний Ива́нович Замя́тин |
| Туу датасы: | 20 гыйнвар (1 февраль) 1884[1][2][3] |
| Туу урыны: | Лебедянь, Тамбу губернасы, Россия империясе[1][4] |
| Үлем датасы: | 10 март 1937[1][4][5][…] (53 яшь) |
| Үлем урыны: | XVI округ Парижа[d], Париж, Франция |
| Эшчәнлек төре: | писатель научной фантастики, инженер, сатирик, либритис, сценаричы, драматург, язучы, әдәби тәнкыйтьче, новеллачы, прозачы, публицист |
| Жанр: | фәнни фантастик[d], политическая сатира[d], дистопия[d], фантастик[d], исторический роман[d], театр һәм либриты[d] |
| Дебют: | «Один» (1908) |
| Имза: |  |
Биографиясе
үзгәртү1893 — 1896 елларда Лебедянь гимназиясендә, ә аннары Воронеж гимназиясында укый. 1902 елда ул, гимназияне алтын медәлгә тәмамлап, Санкт-Петербургның политехник институтының корабльләр төзү факультетына укырга керә.
Дүрт ел узгач, Замятин социал-демократ (большевик) булып, революцион студентларның җыелышында катнаша. Бу вакытта ул үзенең булачак хатыны - Усова Людмила Николаевнаны (1883-1965) очрата. 1905 елның җәендә ул Мысырга барган сәяхәтеннән Одессага кире кайтканда «Потемкин-Таврический» броненосецында восстаниенең шаһите була. 1906 елда Замятин кулга алына һәм Лебедянга сөргенгә кайтарыла. Шул ук елда ул легаль булмаган рәвештә, рөхсәтсез Петербургка бара һәм институтта укуын тәмамлый.
1908 елда Казанда Замятин фирка әгъзалыгыннан чыга һәм үзенең башлангыч «Один» исемле хикәясен яза. Ике ел узгач, яшь автор корабльләр төзү факультетында укыта, шул ук вакытта инженер булып эшли һәм бер вакытта "Девушка" дигән хикәясен яза. 1911 елда Замятинны шәһәрдә рөхсәтсез яшәгән өчен Петербургтан чыгарып җибәрәләр. Евгений Иванович Лахтида яшәргә мәҗбүр була, ул биредә үзенең «Уездное» повестын яза.
Беренче дөнья сугышы вакытында Замятин сугышка каршы чыгыш ясый, бу авторның "На куличках "повесенда үзенең сурәтләнеш тапкан. 1914 елда сугышка каршы чыкканлыгы аркасында Замятин, судка тартылып, Кемь каласына сөргенгә җибәрелә. 1916 елның мартында Замятин Англиянең Ньюкасл, Глазго һәм Сандерленд верфьләрендә бозваткычлар төзү өчен командировкага җибәрелә. Бөек Октябрь революциясеннән соң «Ленин» исемен йөрткән «Святой Александр Невский» бозваткычының төп проектлаучысы Замятин була. Командировкада инглизләрнең тормышын сатиралы күрсәткән «Островитяне» (1917) повестен яза.
1917 елның сентябрь аенда Замятин Рәсәйгә кайта. 1921 елда яшь язучыларның «Серапионовы братья» төркемен оештыра.
Революциядан соң аның элек басып чыгарылудан тыелган повесте «На куличках» нәшер ителә.
Русиядә Ватандашлар сугышы вакытында Замятин, төпле социалист буларак, большевиклар хөкүмәтенең сәясәтен тәнкыйтьләп чыга. 1919 елның март аенда ул күп кенә күренекле сәнгать эшмәкәрләре (А. А. Чыгыр, А . М. Ремизов, Р . В. Иваново-Размик, К. С. Петров-Водкин) белән бергә Петроградта эсерлар тарафыннан оештырылган эшчеләрнең чыгышында кулга алына. Аны сөрү мәсьәләсе ике тапкыр Политбюрода карала[6].
1920 елларның башында Замятин «Без» романын яза. Совет цензурасы бу романда коммунистик төзелешле мыскыллап язган әсәр дип, китапны бастырырга рөхсәт бирми. Авторның ризалыгыннан башка роман 1924 елда инглиз телендә Нью-Йоркта, ә аннан соң чех телендә (1927), француз телендә (1929) басылып чыга. Шуннан соң Замятинның әсәрләрен ССРБ-да бастырудан туктыйлар[7]. Каты тәнкыйть һәм эзәрлекләүләргә дучар ителгән Замятин 1929 елда үзенең Язучылар союзыннан чыгуы турында белдерә, ә 1931 елның июнендә, чит илгә чыгырга рөхсәт сорап, И. В. Сталинга хат яза[8]. Ул үтенеченә уңай җавап ала һәм 1931 елның ноябрь аенда башта — Ригага , аннан —Берлинга, ә 1932 елның февраль аенда Парижга күчә..
Замятин француз газеталары өчен мәкаләләр яза, аларның төп темасы — хәзерге заман рус прозасының торышы һәм авангард сәнгате. Ул хикәяләр, киносценарийлар яза, Жак Компанез белән бергәләшеп [fr] Горькийның «На дне» пьесасын экранлаштыру өчен сценарий яза. 1934 елда —эмигрант буларак, бу тарихта прецедентсыз хәл булса да — яңадан ССРБ Язучылар союзына (үзенең үтенече буенча һәм Сталинның хуплавы аркасында) кабул ителә[6]). 1935 елда совет язучылары делегациясенең әгъзасы буларак, язучыларның мәдәниятне яклаучы антифашистик Конгрессында катнаша.
Туган илен нык сагынган язучы 1937 елның 10 мартында Парижда вафат була, Тье зыяратында җирләнә (дивизион 21, линия 5, кабер 36).
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 1,2 Краткая литературная энциклопедия — Москва: Советская энциклопедия, 1962.
- ↑ Internet Movie Database — 1990.
- ↑ Литераторы Санкт-Петербурга. ХХ век / мөхәррир О. В. Богданова
- ↑ 4,0 4,1 Замятин Евгений Иванович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / мөхәррир А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Encyclopædia Britannica
- ↑ 6,0 6,1 Сталин и Замятин. Сталин и писатели. Книга третья. Проверено 8 марта 2013. .
- ↑ Большая энциклопедия русского народа.
- ↑ Письмо Сталину (рус.). Проверено 11 октября 2010. .
Әдәбият
үзгәртү- Анненков Ю. П. Евгений Замятин // Дневник моих встреч. — М.: Захаров, 2001. — 512 с. — (OCR: В. Есаулов, март 2005). — ISBN 5-8159-0121-0.
- Давыдова Т. Т. Русский неореализм: идеология, поэтика, творческая эволюция. — М.: Флинта, 2011. — 336 с. — ISBN 978-5-89349-663-5.
- Евгений Замятин и культура XX века. Исследования и публикации. — М.: Российская национальная библиотека, 2002. — 476 с. — 1000 экз. — ISBN 5-8192-0152-3.
- Е. И. Замятин и К. И. Чуковский: Переписка (1918—1928) // Евгений Замятин и культура XX века: исследования и публикации. — М.: РНБ, 2002.
Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Юрий Осипов. — М., 2004—2017.
- Михайлов Олег Николаевич (литературовед) Замятин, Евген Иванович // Краткая литературная энциклопедия. К. 2: Гаврилюк — Юлга Ширвани./ Гл. ред. А. А. Сурков. — М.: Советская энциклопедия, 1964. — Стб. 987.