Василий Горбунов
Горбуно́в Васи́лий, шулай ук Пурьгине псевдонимы астында танылган (31 июля [13 август] 1914, Лобаски ав., Түбән Новгород губернасы – 11 декабрья 1983, Мәскәү)— эрзә язучысы, әдәбият белгече, тәнкыйтьче һәм педагог. Филология фәннәре докторы (1970), профессор (1982), СССР Язучылар берлеге әгъзасы (1953).
| Василий Горбунов | |
|---|---|
| Туган | 31 июль (13 август) 1914 Лобаски[d], Лукоянов өязе, Түбән Новгород губернасы, Россия империясе |
| Үлгән | 11 декабрь 1983[1] (69 яшь) Мәскәү, СССР |
| Күмү урыны | Саран |
| Ватандашлыгы |  СССР |
| Әлма-матер | Мордовия дәүләт университеты |
| Һөнәре | әдәбият белгече, тәнкыйтьче, укытучы |
| Эш бирүче | Мордовия дәүләт университеты һәм НИИ гуманитарных наук при Правительстве Республики Мордовия[d] |
| Сәяси фирка | Советлар Берлеге коммунистик фиркасе |
| Гыйльми дәрәҗә: | филология фәннәре докторы[d] |
Яшьлек еллары үзгәртү
Горбуно́в Васи́лий Влади́мир улы 1914 елның 31 июлендә (13 август) Мордовиянең Ичалки районы Лобаски авылында крестьян гаиләсендә туа. Мордвин (эрзя) килеп чыгышы буенча. Әтисе-Владимир Яковлевич Горбунов, коммунист һәм кызыл командир, Гражданнар сугышы вакытында һәлак була. Өлкән абыйсы Иван белән бергә Василий авылда авыр физик хезмәт белән шөгыльләнә. 1928 елда башлангыч мәктәпне һәм Түбән Новгород губернасы Лукоян өязе крестьян яшьләре мәктәбен тәмамлый. 1930 елда Лукоянның мордва педтехникумына укырга керә, тик бер елдан соң аннан китеп, туган авылына колхоз тракторчылары курсларында рус теле укытырга килә.
Белеме үзгәртү
1933 елда Саранск педагогия институтының мордва әдәби факультетында (соңрак — А. И. Полежаев исемендәге Мордва дәүләт педагогия институтында) кабул ителә. 1937-1938 елларда - Саранск педагогия училищесы укытучысы. Репрессияләнгән, 1939 елда азат ителгән. 1940-1944 елларда Горбунов Инсар педагогика училищесында укыта, шулай ук аның завучы һәм директоры, Инсарда РОНО мөдире була. Рус һәм мордва телләре һәм әдәбияты укыта, тәҗрибәле методист абруен ала. ВКП (б) әгъзасы 1943 елдан. Ышанып тапшырылган елларда авыл хуҗалыгы язмаларын бастырып чыгарды, шулай ук мордва матбугатында үзенең шигырьләрен һәм хикәяләрен бастырды.
Партия һәм укытучылар эшчәнлеге үзгәртү
1943 елда Горбунов ВЛКСМның мордва обкомы секретаре итеп сайлана, бер елдан ВКП(б) мордва обкомы аппаратына җибәрелә, анда 1 нче секретарь секретаре һәм ярдәмчесе булып эшли. Партия эшләре күп булуга карамастан, В.В. Горбунов укытучылар алдында берничә тапкыр чыгыш ясады һәм мордва әдәбияты белән очрашты. 1945 елда ВКП(б) ҮК каршындагы Югары партия мәктәбенә укырга керә, аны үзгәртеп корганда ВКП(б) ҮК каршындагы Иҗтимагый фәннәр академиясе аспиранты итеп билгеләнә. 1949 елда " көрәш Н. Ел Чернышевский рус әдәбиятын үстерүнең реалистик юлы өчен» дип аталган һәм мордва әдәбияты буенча әдәби-тәнкыйди эшчәнлек белән шөгыльләнә башлый. 1950-1959 елларда - Мордва АССР Министрлар Советы каршындагы тел, әдәбият тарих һәм икътисад фәнни-тикшеренү институты директоры, өлкә партия мәктәбендә әдәбият кафедрасы җитәкчесе һәм «Изнямо» («Победа») әдәби-сәнгать альманахы мөхәррире. Республиканың югары уку йортлары укытучылары сафын тулыландырган һәм Мордва АССР икътисады, мәдәният һәм халык мәгарифе үсешенә зур өлеш керткән фәннәр кандидатларын һәм докторларын әзерләүгә зур игътибар бирде. Фәнни-тикшеренү институты коллективы, Мәскәү һәм Идел буе автоном Республикалары галимнәре белән элемтәләрне ныгытып, тел һәм әдәбият, тарих һәм икътисад, этнография һәм археология буенча китаплар чыгара.
1958-1972 елларда Мордва дәүләт университетының өлкән укытучысы һәм доцент булып эшли, анда мордва әдәбиятының тарихи-әдәби курсын һәм туган әдәбиятын укыту методикасын укый, шулай ук рус әдәби тәнкыйтьченең Социалистик реализмы һәм тарихы буенча махсус курслар алып бара. Ул вакытта филология дисциплиналары циклларын М. Бахтин, И. Д. Воронин, А. И. Маскаев, Н. Д. Воронин кебек Горбунов алып барды. Ф. Цыганов, Н. И. Чапкин. Моннан тыш, Горбунов матбугатта тәнкыйть мәкаләләре белән чыгыш ясады, язучылар съездында докладлар укыды, «Сятко» («Чаткы») журналының редакция портфеле материаллары турында фикер алышты һәм милли спектакльләр кую буенча драма театры артистлары белән берничә тапкыр гына әңгәмә корды. 1972-1983 елларда Горбунов Мәскәүдә РСФСР мәгариф министрлыгының милли мәктәпләр фәнни-тикшеренү институтының туган телләр һәм әдәбияты методикасы секторы мөдире була, анда РСФСР милли мәктәбен үстерү тарихында беренче тапкыр РСФСР автономияле республикаларында һәм өлкәләрендә туган әдәбиятларын өйрәнү проблемалары белән шөгыльләнүче фәнни коллектив оештыра. 70 нче еллар уртасында Горбунов яңа фәнни мәктәпнең концептуаль нигезләмәләре һәм аларны гамәлгә ашыру юллары эшләде.
Фәнни эшләр үзгәртү
Галим буларак, Горбунов мордва әдәбият белеме һәм әдәби тәнкыйтьче темасына 100дән артык эш (1940 елдан) һәм милли мәктәптә филология фәннәрен укыту методикасы буенча 30га якын эш (1970-1980 елларда) басылып чыккан. Әйдәп баручы мәкаләләр арасында «мордва әдәбиятын үстерү юллары» (1949), «мордва Социалистик шигъриятен формалаштыру турындагы мәсьәләгә» (1953), «яңадан торгызылган халык әдәбияты» (1957), «мордва халык җырлары» (1957), «юлда, үсеш юлында» (1960) һ.б. бүленә. Аның хезмәтләрендә халыкның рухи культурасының состав өлеше һәм СССР халыклары әдәбиятларының бер өлеше буларак мордва әдәбиятын үстерү концепциясе эшләнде. 1963 елда Горбунов «тормыш тавышы» эшендә А. Эскин, П. Торопкин, М. Трошкин, И. Шумилкин, А. Тяпаев, И. Калинкин, С. Кинякин кебек мордва шагыйрьләренең әсәрләренә бәя бирә, шулай ук мордва язучыларының әдәби портретларын төзи. 1967 елда ул «мордва әдәбияты илле ел» эшен бастырып чыгара, анда Мордовиядә әдәби процесс һәм мордва шигъриятенең, проза һәм драматургиянең уңышлары турында сөйләде.
Мәскәүдә яшәгән вакытта В. В. Горбунов милли мәктәптә туган телләрне өйрәнү мәсьәләләре белән шөгыльләнә, «үсеп килүче билингвизм шартларында туган һәм рус телләрен укытуның фәнни-методик проблемалары» һәм «РСФСР милли балалар бакчаларында телдән сөйләм һәм грамотаны укыту турында»мәкаләләрендә үз фикерләрен бәян итә. Ул әдәбият белеме һәм тәнкыйть белән шөгыльләнүен, туган әдәбиятны өйрәнү мәсьәләләре буенча фәнни-методик мәктәп белән җитәкчелек итүен дәвам итте: Н. Чернышевский иҗаты буенча Мәкаләләр бастырды. А. Н. Толстой һәм башка язучылар, мордва әдәбияты буенча материаллар «Сятко " һәм " Мокша» журналларында, танылган җырчы И. М. Яушев турында китап язып, телевидение аша чыгыш ясады. Фәнни җитәкче буларак, ул СССРның төрле халыклары вәкилләреннән Филология һәм педагогика фәннәре кандидаты булган 20гә якын кеше әзерләгән.
Уку ярдәмлекләре үзгәртү
Горбунов исә гомуми белем бирү мәктәпләре һәм югары уку йортлары өчен беренче дәреслекләрне һәм хрестоматияләрне төзүче булып тора. 1950 елда Н. П. Дружинин белән бергә ул милли мәктәп өчен VIII—X сыйныф мордва әдәбияты буенча программа төзи. «Мордва Совет әдәбияты» беренче уку әсбабы 1952 елда махсус милли мәктәпнең сигезенче сыйныфлары өчен чыга, ә бер елдан соң М. Талабаев һәм В. Беззубов белән автордашлыкта төзелгән әдәбият буенча хрестоматия чыга. 1956 елда Горбунов мордва Совет әдәбияты тарихының беренче очеркы басыла-1956 елда, ә 1973 елда Мордва Социалистик шигърияте турында «Поэзия — халык рухы» монографиясе чыга.
Горбунов әдәбиятны ике этапта өйрәнү идеясен куя: беренче этап теоретик-әдәби төшенчәләрнең минимум төшүе (4-6 сыйныфлар) белән әдәби укуны күздә тота, ә икенчесе — әдәбият тарихын өйрәнү (7-10 сыйныфлар), һәм бу принцип алга таба дәвам итә. Горбунов шулай ук туган әдәбият буенча дәреслек теориясен булдыру мәктәптә укыту һәм милли әдәбиятны өйрәнү процессының заманча дәрәҗәсенә күтәрелү өчен мөһим шарт дип саный, шул ук вакытта әдәбият милли һәм интернациональ бердәмлектә өйрәнелергә тиеш. Тагын бер аспектны ул укучыларның туган әдәби телен үзләштерүне санады. 1982 елда Горбунов дөнья күргән «РСФСР милли мәктәпләрендә туган әдәбиятларын өйрәнү» дигән уку әсбабында туган әдәбиятны өйрәнү принципларының иң тулы һәм һәрьяклап нигезләнүен тапкан. Шулай ук ул өч томлы «мордва әдәбияты тарихы» (1968, 1971, 1974) һәм мордва әдәбияты буенча башка күп кенә дәреслекләрнең автордашы булып тора.
Драматургия үзгәртү
Әдәбиятта Горбунов драматургия әсәрләре сериясе авторы буларак үз эзен калдырды, алар арасында «Эрямонь юрсто» (1966), «Кадалиця» ( 1968), «Валскесь кирвайсь»һ. б. пьесалары бирелә.
Бүләкләре үзгәртү
К. Д. Ушинский медале, «Халык мәгарифе отличнигы» билгесе, мордва АССР Югары Советы, РСФСР Мәгариф министрлыгы, ВЛКСМның Үзәк Комитеты Президиумының берничә Мактау грамоталары белән бүләкләнгән.
Хәтер үзгәртү
1983 елның 11 декабрендә Мәскәүдә вафат була, Саранскида җирләнә. Горбунов вафат булганнан соң ук аның ике китабы дөнья күрде: «Тану» (1984) мордва әдәбияты үсешенең заманча процессларын тикшерү һәм «поразо» («Җырчының яшьлеге», 1988), и. М. Яушевның белетризацияләнгән биографиясе.
- ↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: اوپن ڈیٹا پلیٹ فارم, платформа відкритих даних, платформа открытых данных, plateforme de données ouvertes, piattaforma di dati aperti, Opendata-Plattform, otevřená data platforma, åben-data-platform, տվյալների բաց շտեմարան, platforma za odprte podatke, plataforma de datos abierta, plataforma de dados aberta, платформа адкрытых даных, платформа на отворените данни, platforma otwartych danych, ашық деректер платформасы, ачык маалыматтарды платформа, açıq məlumat platforması, ochiq ma'lumotlar platforma, açık verilerin platformu, платформа отвореног података, platforma otvorenih podataka, platforma otvorenog podataka, platforma otvorených údajov, πλατφόρμα ανοικτών δεδομένων, platformu atklātā datu, platforma atvira duomenų, platvormi avatud andmete, avoimen datan foorumi, nyílt adatok platformja, პლატფორმა ღია მონაცემები, платформа за отворени податоци, нээлттэй мэдээллийн тавцан, platformă de date deschise, platformo de malferma datumoj, open data platform, плятформа адкрытых зьвестак, Усьтэм даннойёслэн платформазы, асыҡ мәғлүмәт платформаһы, açıq malümat platforması, açıq malümat platforması, ачык малюмат платформасы, öppen dataplattform, платформаи додаҳои боз, ачык кӧргӱзӱлердиҥ платформазы, гом бæрæггæнæнты платформæ — 2011.