Гайнулла Шәйхиев
физик, уйлап табучы. Сөйләм тавышларының мәгънәләрен ачыклавы белән танылган
Гайнулла Фәрит улы Шәйхиев (рус. Шайхиев Гайнулла Фаритович, 17.12.1936-22.01.2003, Казан) – совет һәм Россия физика галиме, ультратавыш физикасы өлкәсендә белгеч. Сөйләм авазлары мәгънәсе теориясе өлкәсендә тикшеренүләр алып бара, дистәләрчә китап авторы.
| Гайнулла Шәйхиев | |
|---|---|
| Туган | 17 декабрь 1936[1][2] |
| Үлгән | 22 гыйнвар 2003[1][2] (66 яшь) Казан, Россия |
| Ватандашлыгы |  СССР Россия |
| Һөнәре | физик |
| Эш бирүче | А.Н. Туполев исемендәге Казан илкүләм тикшеренү техник университеты |
Тәрҗемәи хәле
үзгәртүХезмәт юлы Казан авиация институтының ультратавыш лабораториясендә кулланма тикшеренүләр кафедрасында укыту белән бәйле. Өйләнгән, Айрат исемле улы бар.
Пенсиягә чыгу еллары Үзгәртеп кору һәм Татарстанда татар телен чын эш теле һәм дәүләт теле итү башланган чорга туры килә. Татарча белмәгән дус-ишләренә ярдәм итү максатыннан, физика гыйлеме нигезендә кешеләрнең сөйләмендә очраган сүзләр һәм авазларны анализлауга алына. [Тел белеме|тел белгечләре]] элек-электән көрәшкән проблема өстендә эшли һәм төгәл фәннәр методологиясе ярдәмендә ачышлар ясый башлый.
Библиография
үзгәртүГазета мәкаләләре
үзгәртү- Гайн-улла бине Фәрид. Авазларның мәгънәсе ни сөйли? (тат.), Zaman-Татарстан (1994-03-25), бит 2. 12 август 2022 тикшерелде.
- Гайн-улла бине Фәрид. Һәр санда — мәгънә һәм вәгазь (тат.), Zaman-Татарстан (1995-08-4), бит 4. 12 август 2022 тикшерелде.
Журнал мәкаләләре
үзгәртү- Гайнулла Шәйхиев (1994). «Авазларның мәгънәсе ни сөйли?». Мәгариф 10 (704): 31-34. Проверено 2022-08-12.
- Гайнулла бине Фәрид (1997). «Мәгънәсе саннар». Мирас 2 (63): 51-53. Проверено 2022-08-12.
Китаплары
үзгәртү| “ | [В]акыт җитте ки, ... тел фикерләү образларын тасвирлау ысулы һәм коралы сыйфатында гына калды. ... Үсештәге тел гадәттә көндәлек тормышының бар мохитләрендә аралашу өчен кулланыла. Бер генә мохитен дә, булсын берәр фән яки сәнгать өлкәсен, җитештерү яки хезмәтләр күрсәтү тармагын, бу телдә аралашудан (ягъни фикерләү образларын тудырудан) чыгару – аны төзелмәслек килеш сугып бәрү була, бу телне юкка чыгаруга булыша. ... [Кешеләрнең дөнья турындагы] яңалыкларны бу телдәге тәгъбирләрдән көтүләренә ашкынырга кирәк. | ” |
—Гайнулла Ф. Шайхиев[3] | ||
- Врожденное многоязычие каждого. Казань: Форт Диалог, 1997, 16 с.
- Неизвестная эволюция вокруг, среди и в нас. Казань : Форт Диалог, 1997 .
- Тайна звуков речи, слов и мышление. Казань, 1997г.
- Смыслы звуков речи и Единый алфавит языков. — Казань: РИЦ «Школа», 1999. — 76 с.
- Сразу учить все языки? Или рассказ инопланетянина. Казань. 2000.
- Язык разума. Мы думаем и по- татарски, и по-русски, и по-английски... Казань: 2000г.
- һ.б.
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 http://shayhi.narod.ru/index.htm
- ↑ 2,0 2,1 ул
- ↑ (рус.)"[Н]астал момент, когда ... язык стал лишь инструментом, средством выражения образов мысли. ... Развивающийся язык находится обычно в общении во всех сферах жизненного цикла. Исключение хотя бы одной сферы, будь она разделом какой-то науки или искусства, производства или услуг, из общения на этом языке, т.е. из производства образов мысли, наносит языку непоправимый удар, способствует его вымиранию. ... Надо стремиться, чтобы новость ожидали из формулировок этого языка."Шайхиев Г.Ф. "Язык разума. Мы думаем и по-татарски, и по-русски, и по-английски..." Казань, изд-во «Хәтер»: 2000 ISBN 5-900004-83-X сс.230-231 Глава V Раздел 9 Асимметрия в эволюции мышления.
Чыганаклар
үзгәртү- Гайнулла Шәйхиевның "Металингвистика өлкәсендәге хезмәтләре"
- Остров, устремлённый в будущее. Рафаэль МИРГАЗИЗОВ, Газета Республика Татарстан. № 87-88 (24384), 3.05.2001 2021 елның 22 гыйнвар көнендә архивланган.
- Валиуллина, Алсу. Скажи, как тебя зовут, и я скажу, кто ты (рус.), Аргументы и факты в Татарстане / Татар-информ (1997-03-04), бит 2 (номер 10'97). 12 август 2022 тикшерелде. «Вы никогда не задавались вопросом, почему стол называется "столом", солнце - "солнцем", а счастье - "счастьем"? Что кроется за определенным набором звуков, именуемым "слово"? Ответить на эти вопросы вам сможет казанский учёный, физик по профессии и лингвист по призванию, Гайнулла бине Фарид ШАЙХИЕВ.»
- Кувшинова, Ольга. Тайна мира — в звуках слова (рус.), Казанские ведомости (1997-08-29), бит 5, №163/164 (1519/1520). 12 август 2022 тикшерелде. «"Врождённое многоязычие каждого" — так назывался доклад, с которым выступил на международном симпозиуме "Феномены природы. Экология человека", состоявшемся весной в Казани, Гайнулла Шайхиев. Учёный утверждает: смысл звуков, составляющих все языки мира, одинаков.»
- Масуд-Гали Хаким. Казанец подошёл к разгадке тайны слова (рус.), Жизнь-Казань (2003-03-12), бит 2, №11 (82). 12 август 2022 тикшерелде. «Недавно мы простились с ним навсегда. Перед смертью казанский учёный Гайнулла Шайхиев сделал сенсационное открытие. "Бомба" должна была разорваться нынешней весной в Гумбольдтском университете.»