Гади кара елан
Гади кара елан — безнең илнең иң билгеле агулы еланнарыннан берсе. Ул бөтен урман зонасында киң таралган.
Кышкы йокыдан апрель азагы — май башында «уянып чыга һәм кояш яхшы җылыткан төрле урыннарда — агач төпләрендә, ауган агач астында, өем асларында, юл буйларындагы сөзәклекләрдә күренә башлый. Җылыну чоры 1-4 атна барырга мөмкин, бу вакытта еланнар сүлпән була һәм күзгә күбрәк чалына. Гади кара елан төрле төстә булырга мөмкин, ләкин Татарстанда ешрак кара төстәгесе очрый. Аркасы буйлап бормалы бизәк сузылган, соры тостә-гесе сирәк очрый, һәм ул күбрәк яшь еланнарда күзәтелә. Ана гади кара елан август аенда 17-19 см озынлыктагы 14 ләп бала тудыра. Олы еланнарның озынлыгы 80-90 см га җитә. Гади кара елан төрле умырткалыларны — вак кимерүчеләрне, көрәнтешләрне, кәлтә, бака һәм хәтта ояларын җирдә ясаучы кошларның нәни кошчыкларын да аулый. Табышын бөтен килеш йотып җибәргәнче, башта агуы белән үтерә. Кара еланнарның агу-теш аппараты катлаулы төзелешле. Аларның агулы казык тешләре эре һәм яткан хәлдә генә авыз эченә сыеп бетә. Агу бизләре — үзгәргән селәгәй бизләре. Корбанының җәрәхәтләнгән урынына агу шприцны (укол энәсен) хәтерләткән куыш теш буйлап агып төшә. Татарстанда кара елан чагу очраклары чагыштырмача сирәк, ул да булса кешеләрнең саксызлыгы аркасында гына. Шуңа күрә гөмбә, җиләк җыйганда, печәнлекләрдә, гомумән, кара елан булган урыннарда сак һәм игътибарлы булырга кирәк. Еланнар беркайчан да башлап үзләре һөҗүмгә ташланмыйлар, алар үзләренә куркыныч янаганда гына тешлиләр (чагалар). Кара елан агуы дару препаратлары ясау өчен файдаланыла. Гади кара елан, сан ягыннан кими барганлыктан, Татарстан Республикасының Кызыл китабына кертелгән.
Чыганаклар үзгәртү
- «Татарстанның үсемлекләр һәм хайваннар дөньясы.» Рәхимов И.И. , Ибраһимова К.К. 163-164 2012 елның 1 декабрь көнендә архивланган.
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Integrated Taxonomic Information System — 2004.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 The Reptile Database / P. Uetz — 2015.
- ↑ Wildscreen ARKive — 2003.
- ↑ Finnish Biodiversity Information Facility — 2012.
- ↑ 5,0 5,1 Portál informačního systému ochrany přírody — Agentura ochrany přírody a krajiny České republiky.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Бельгийский список видов
- ↑ Tarybų Lietuvos enciklopedija — Vyriáusioji enciklopèdijų redãkcija, 1985.
- ↑ (unspecified title) — doi:10.17520/biods.2022639
- ↑ 9,0 9,1 (unspecified title) — doi:10.17520/biods.2023126
- ↑ list of endangered and protected species of China
- ↑ Integrated Taxonomic Information System — 1996.
- ↑ Animal Diversity Web — 1995.
- ↑ The IUCN Red List of Threatened Species 2022.2 — 2022.
- ↑ 14,0 14,1 Mari-Ann Otkjaer Da Silva, Damsgaard C., Wang T. Morphology and evolution of the snake cornea // J. Morphol. — Boston: Wiley, 2019. — ISSN 0362-2525; 1097-4687; 0022-2887 — doi:10.1002/JMOR.21094 — PMID:31876020
- ↑ 15,00 15,01 15,02 15,03 15,04 15,05 15,06 15,07 15,08 15,09 15,10 15,11 The Life-History of British Serpents and Their Local Distribution in the British Isles
- ↑ Shine R. A neglected life‐history trait: clutch‐size variance in snakes // Journal of Zoology / Zoological Society of London — Wiley-Blackwell, 1996. — 15 p. — ISSN 1469-7998; 0022-5460; 0952-8369