Виктор Меньшиков

Виктор Константинович Меньшиков (30 декабрь 1874 (11 гыйнварь 1875), Лаеш өязенең Знаменское-Пановка авылы — 22 февраль 1945 ел, Казан ) — үз составында клиника булган Томск дәүләт университетының балалар авырулары кафедрасында экстраординар профессор; 1911 елның октябреннән Казан университеты янындагы балалар клиникасы белән җитәкчелек итә.

Җенес	ир-ат
Туу датасы	11 гыйнвар 1875(1875-01-11)
Туу урыны	Лаеш өязе, Казан губернасы, Россия империясе
Үлем датасы	22 февраль 1945(1945-02-22) (70 яшь)
Үлем урыны	Казан, РСФСР, СССР
Һөнәр төре	педиатр
Эш урыны	Тум дәүләт университеты[d]

Биография

Виктор Меньшиков 1874 елның 30 декабрендә Знаменское-Пановка авылында (Лаеш өязе) руханилар гаиләсендә туган; 1885 елда ул авыл земство мәктәбен тәмамлап, Икенче Казан ирләр гимназиясенә укырга керә, аны 1893 елда тәмамлый. Урта белемен тәмамлагач, ул Император Казан университетының медицина факультеты студенты була: 1898 елда югары белемне (отличие белән) тәмамлый, табиб дәрәҗәсен ала. Студент елларында, өченче курстан башлап, каникуллар вакытында җирле земство хастаханәсендә эшли.

1899 елда Виктор Меньшиков ул чорда профессор Петр Аргутинский-Долгоруков җитәкләгән балалар клиникасының штаттан тыш ординаторы була. Җәен, ялда булганда, Меньшиков Пермь губернасының Ирбит земствосына караган Верхницинская хастаханәсе белән идарә итә: анда ул тиф белән авырган җирле табибны алмаштыра. Меньшиков провинциядәге тиф эпидемиясенә каршы көрәштә катнашкан: шуңа күрә, аның инициативасы белән, эпидемия зонасында земство хисабына вакытлыча больница булдырыла, һәм эпидемиядән зыян күргән авылларда алар ач халык өчен азык пунктлары булдыра башлады. Уңышлы көрәше өчен ул җирле земстводан рәхмәт алды.

1900 елда Виктор Меньшиков клиниканың штат ординаторы була; 1902 елда ул Казан университетындагы балалар клиникасы лаборанты була. Шул ук елның җәендә ул үз хисабына Мәскәүгә сәфәр кыла, анда Изге Владимир балалар хастаханәсендә дифтерия ярмасында кулланылган трахея интубациясе техникасы белән таныша. Шул ук 1902 елда ул Казан клиникасының ассистенты итеп сайлана.

Киләсе елның җәендә Меньшиков Европага фәнни командировкага җибәрелә: сәфәр кысаларында ул Берлин һәм Венада балалар хастаханәләренең эше белән танышты. Шулай итеп венаның Эшерих клиникасында ул скарлатинаның серотерапия алымын өйрәнә алды, әлеге дәвалау ысулын тәкъдим иткән Мозер табибы җитәкчелегендә эшли. Казанга кайтканнан соң, Меньшиков Россия империясендә бу ысулны уңышлы куллана алган беренче табиб булды. Казан бактериология институтында профессор Иван Савченко җитәкчелегендә эшләгән Меньшиков скарлатинага каршы көрәш өчен кулланылган сымырка җитештерүне оештыруда катнашты. Нәтиҗәдә, ул 1905 елда «Русский врач» газетасының 16нчы санында мәкалә бастыра.

1906 елның җәендә, 1907 елда, ә аннары яңадан 1910—1911 елларда Виктор Меньшиков Германия империясендә һәм Австро-Венгриядә булды, анда ул вакыт өчен иң яңа балалар авыруларын тикшерү һәм дәвалау алымнары белән таныша. Шулай итеп, Венаның серотерапия институтында аларга балалар коклюшы этиологиясендә Bordetella pertussisның үзенчәлеген раслаган тикшеренү үткәрелгән. Моннан тыш, Меньшиков цереброспиналь менингит вакытында сыворотка терапияне куллану, балалар туберкулезын дәвалау алымнары һәм авыруның башлангыч стадияләрендә туберкулезның радиодиагностикасы белән таныша.

Страсбургта Меньшиков балалар яшендәге диетасы буенча махсуслашкан профессор В.Чернида (V. Czerny) укый. 1906 елда Меньшиков «К бактериологии кори» темасына медицина докторы гыйльми дәрәҗәсенә диссертация яклый; Бу әсәрдә, клиникада эшләгәндә алынган клиник материалга нигезләнеп, ул кызамык авырулары үсешендә мөһим роль уйный торган махсус диплострептококк формасын сурәтли. Киләсе елда ул балалар авырулары кафедрасының приват-доценты була; шулай ук университетның акушерлык клиникасына караган повиваль институтында балалар авырулары курсын укый. 1909 елда Казанда балалар үлеменә каршы көрәш җәмгыятен оештыручыларның берсе була.

1911 елның октябреннән Виктор Меньшиков балалар клиникасы мөдире була: ул балалар яшендәге һәм балалар авырулары буенча курс укый. Киләсе елда, Санкт-Петербургта узган балалар табибларының Беренче Бөтенроссия съездында ул «Диетическое лечение расстройств питания в грудном возрасте» дигән доклад белән чыгыш ясый. Шул ук елны ул  университетның  балалар авырулары кафедрасында  экстраординар профессор була. 1913 елның җәендә һәм 1914 елда ул яңадан Берлинга фәнни сәяхәткә китә, анда Черни белән эшләвен дәвам итә.

Беренче бөтендөнья сугышы вакытында Меньшиков Кызыл Хач госпитальләрендә эшли. Гражданнар сугышы елларында, 1918 елның көзендә, ул Казаннан Томскка эвакуацияләнә, анда җирле университетка җибәрелә. 1919 елдан башлап Томск университетының балалар авырулары кафедрасында приват-доцент булып эшли: студентларга балалар авырулары буенча мәҗбүри курс укый. Җәй азагында Иркутскка күчеп килә, анда Иркутск университеты оешмасында — аның медицина факультетында катнаша. 1920 елда Ивано-Матренинск (Иркутск) балалар хастаханәсе базасында балалар авырулары кафедрасына нигез сала һәм яңа учреждение директоры була. Шул ук елны Казанга әйләнеп кайта, анда гомер азагына кадәр балалар авырулары кафедрасын җитәкли.1921 елдан 1922 елга кадәр шулай ук медицина факультеты деканы урынбасары була. 1927 елда Мәскәүдә узган балалар табибларының дүртенче съездында «Питание при острых инфекциях» дигән доклад белән чыгыш ясый. 1945 елда ул " ТАССРның атказанган фән эшлеклесе" исемен алды - шул ук елда аның исеме Казан медицина институтындагы балалар клиникасына бирелде.

Эшләре

1909 елда — коклюш эпидемиясе вакытында-Меньшиков тулы булмаган йөз авыруда бактериологик тикшеренүләр үткәрә: нәтиҗәләр шул ук елны «Русский врач» газетасында басылып чыга. Кайбер тикшеренүләр сабыйларда диетология һәм туклану бозылу мәсьәләләренә багышланган иде: Меньшиков өйрәнү, практикага май-он һәм сөт-кисәкле балалар катнашмаларын кертү белән дә шөгыльләнгән. Ул барлыгы утыздан артык басма эш бастырган:

• К этиологии идиопатических заднеглоточных нарывов / [Соч.] Ассист. Клиники В. К. Меньшикова; Из Отд-ния проф. И. Г. Савченко в Казанск. бактериол. ин-те и из Казанск. детск. клиники проф. П. М. Аргутинского-Долгорукого. — [Санкт-Петербург] : тип. Я. Трей, ценз. 1905. — 5 с.
• К бактериологии кори / В. К. Меньшиков; Из Отд-ния проф. И. Г. Савченко в Казан. бактериол. ин-те и из Казан. дет. клиники проф. П. М. Аргутинского-Долгорукова. — Казань : типо-лит. Имп. ун-та, 1906. — [2], 170 с.

Әдәбият

• Наука и научные работники СССР: Справочник. … Л., 1928. Ч. 6.: Научные работники СССР без Москвы и Ленинграда;
• Профессор Виктор Константинович Меньшиков // Педиатрия. 1945. № 4;
• Агафонов А. Ф., Короваев Е. Н. Памяти профессора Виктора Константиновича Меньшикова. 1874—1945 // Труды Казанского государственного медицинского института. Казань, 1946. Вып. 1;
• Абрамова Т. Е. К истории развития педиатрии в Казани // Казанский медицинский журнал. 1964. № 5;
• Казанский университет. 1804—1979: Очерки истории. Казань, 1979;
• Профессор Виктор Константинович Меньшиков / О. И. Пикуза, Ф. Г. Тазетдинова, Н. К. Шошина, И. Г. Зиатдинов. - Казань : КГМИ, 1989 (1990). - 71,[1] с. : ил.; 20 см. - (Выдающиеся казан. ученые-медики. Казан. гос. мед. ин-т им. С. В. Курашова).
• Профессора Томского университета: Биографический словарь / С. Ф. Фоминых, С. А. Некрылов, Л. Л. Берцун, А. В. Литвинов. Томск, 1998. Т. 2;
• Чугунова Н. С. Меньшиков Виктор Константинович // Казанский университет (1804—2004): Биобиблиографический словарь. Том 1. 1804—1904. Казань, 2002;
• Казанский государственный медицинский университет (1804—2004 гг.): Заведующие кафедрами и профессора: Биографический словарь / В. Ю. Альбицкий, М. Э. Гурылева, Н. Х. Амиров и др.; под ред. В. Ю. Альбицкого, Н. Х. Амирова. Казань, 2004;
• Страницы истории кафедр детских болезней Казанского медицинского университета: Учебно-методическое пособие для студентов медицинских вузов / Р. А. Файзуллина, О. И. Пикуза, Н. К. Шошина, Н. В. Оленев. Казань, 2010;
• Профессора медицинского факультета Императорского (государственного) Томского университета — Томского медицинского института — Сибирского государственного медицинского университета (1878—2013): Биографический словарь / С. Ф. Фоминых, С. А. Некрылов, М. В. Грибовский, Г. И. Мендрина, А. И. Венгеровский, В. В. Новицкий. 2-е изд., испр. и доп. Томск: Изд-во Том. ун-та, 2014. Т. 2.

Архив чыганаклары

• Российский государственный исторический архив (РГИА). Ф. 733. Оп. 155. Д. 112;
• Государственный архив Томской области (ГАТО). Ф. Р-815. Оп. 1. Д. 23;

Сылтамалар

• Меньшиков, Виктор Константинович (неопр.). Электронная энциклопедия Томского государственного университета (ISBN 978-5-7511-2329-1). ред. С. А. Некрылов (2018-12-8). Дата обращения: 29 июня 2019.