Wikipedia

Валентин Янин

Валентин Лаврентьевич Янин (6 февраль 1929 ел, Вятка -2 февраль 2020 ел[4], Мәскәү ) - совет һәм Россия тарихчысы, археолог, СССР Фәннәр академиясенең тулы әгъзасы (1990), Тарих фәннәре докторы (1963), профессор (1964). Новгород археологик экспедициясе башлыгы (1962-2020), Мәскәү дәүләт университетының археология кафедрасы мөдире (1978-2016).

Валентин Янин
Туган телдә исем рус. Валентин Лаврентьевич Янин
Туган 6 февраль 1929(1929-02-06)[1]
Киров, РСФСР, СССР[1]
Үлгән 2 февраль 2020(2020-02-02)[2] (90 яшь)
Мәскәү, Россия
Күмү урыны Рождественское кладбище[d]
Ватандашлыгы  СССР
 Россия[3]
Әлма-матер МДУ тарих факультеты[d]
Һөнәре антрополог, археолог, тарихчы, педагог
Эш бирүче МДУ тарих факультеты[d] һәм Мәскәү дәүләт университеты
Сәяси фирка Советлар Берлеге коммунистик фиркасе
Гыйльми дәрәҗә: тарих фәннәре докторы[d] (1963)

Биографиясе үзгәртү

Валентин Янин 1929 елның 6 февралендә Вятка шәһәрендә ( Вятка өлкәсе ) туган. Аның әтисе, иске обрядчылар гаиләсеннән Лаврентий Васильевич Янин, санитария табибы, әнисе Елизавета Степановна Маслова, укытучы булып эшли. Ярты елдан соң гаилә Орехово-Зуевога күчеп килә, анда Лаврентий Янин элеккеге Мороз мануфактуралары санинспекторы булып эшли башлый.

1937 елда гаилә репрессияләнә: әнисе Орехово-Зуево заводчиклары Морозовлар белән ерак туганлыкта булган хәлле крестьяннар гаиләсеннән, бабасы фабрикант Лосевта идарәче булган; моның өчен бабасын 1937 елда кулга алганнар, һәм бер елдан соң ул мордва лагерында үлгән. Әтисе шулай ук атып үтерелә, әмма 1938 елда Мәскәүгә яңа эш урынына күчеп, ул репрессияләрдән котылып кала, .

Мәскәүдә, Бөек Ватан сугышы алдыннан, Валентин нумизматика белән кызыксына башлый. Еллар дәвамында бу хобби аның фәнни белгечлеген билгеләде.

1946 елда, 7 нче Мәскәү үрнәк мәктәбен тәмамлаганнан соң, аны имтиханнардан азат иткән алтын медаль белән Валентин Янин Мәскәү дәүләт университетының тарих факультетына кабул ителә. Белгечлек өчен ул археология кафедрасын, ә фәнни җитәкче итеп профессор Артем Арциховскийны сайлый. Диссертациянең темасы Монголга кадәрге Россия чорының нумизматикасы була. Арциховский үз эрудициясендә нумизматик булмаганлыктан, 1951 елгы диплом эшен әзерләүдә үз укытучылары Александр Сиверсны һәм Иван Спасны да атый, ә соңрак кандидатлык диссертациясе дә (тема — «Денежно-весовые системы домонгольской Руси»).

1954 елдан ул Мәскәү дәүләт университетының археология кафедрасында кече тикшерүче булып эшли, һәм шул вакыттан алып аның бөтен гомере бу университет белән бәйләнешкә керә. 1956 елда галимнең беренче китабы - «Денежно-весовые системы русского Средневековья» дөнья күрә. 1958 елдан - өлкән тикшерүче, 1960 елдан - тарих һәм археология студентлары өчен укыту практикасы мөдире.

1962 елда ул беренче тапкыр Мәскәү дәүләт университетының Новгород археологик экспедициясе мөдире булды. Шул ук елда Янинның " Новгородские посадники " китабы дөнья күрә, һәм аның нигезендә 1963 елда докторлык диссертациясе яклана ( Рәсми оппонентлары Н. Н. Воронин , Александр Зимин һәм А. Л. Монгаит). Эштә Түбән Новгород боярлыгы вәкиллеге нигезендә институт формалашуы, аның ничек үсүе, феодаль республика белән идарә итүдә нинди роль уйнавы күрсәтелгән. Янин Түбән Новгородның кичке төзелешенең мөһим үзенчәлекләрен ача; дәүләт системасының мөһим реформалары — төрле төркемнәрнең кискен сәяси көрәше нәтиҗәсе, дип билгеләнә.

1964 елдан - Мәскәү дәүләт университетының тарих факультеты археология кафедрасы профессоры. 1965 елда ул профессор дәрәҗәсендә раслана, һәм 1966 елның 1 июлендә 1966 ел ул тарих бүлегендә (СССР тарихы) СССР Фәннәр академиясенең тиешле әгъзасы итеп сайлана. Янин инициативасы белән, 1969 елда Новгород хакимияте "Мәдәни катламны саклау турында" указ кабул итә, ул Новгородтан соң тагын 114 тарихи әһәмиятле шәһәр тарафыннан кабул ителә.

1978 елдан 2016 елга кадәр - Мәскәү дәүләт университетының тарих факультеты археология кафедрасы мөдире. Новгород махсус семинары үткәрә, «Средневековая русская нумизматика», «Источниковедение древнего Новгорода» һәм «Русская сфрагистика» махсус курсларын укы. 1990 елның 15 декабрендә ул СССР Фәннәр академиясенең тулы әгъзасы итеп сайлана. 1980-1991 елларда ул СССР Фәннәр академиясе Тарих бүлеге бюросы әгъзасы, 1991-2001 елларда - РФА Президиумы әгъзасы, 2001 елдан - РФА Президиумы киңәшчесе.

1967-1991 - Бөтен һәйкәлләрне саклау җәмгыяте советы Президиумы әгъзасы (VOOPIK); 1969-1974 - СССР Фәннәр академиясенең археографик комиссиясе әгъзасы ; 1970-1976 - СССР Фәннәр академиясе тарихы бүлегендә Көнчыгыш Европаның аграр тарихы буенча Республикаара симпозиум председателе. "Тарихи һәм архитектура һәйкәлләрен теркәү, саклау һәм куллану системасын камилләштерү" бүлеге начальнигы.

Совет Мәдәният Фонды Советы әгъзасы (1986-1991) һәм Россия Мәдәният Фонды Президиумы (1991-1995), РФК музей советы рәисе. 1992-2011 елларда ул Мәдәни мөлкәтне торгызу буенча Дәүләт комиссиясе әгъзасы, 1993-2001 елларда - Россия Федерациясе халыкларының мәдәни мирасының аеруча кыйммәтле объектлары турында Россия Федерациясе президенты карамагындагы Дәүләт Экспертлар Советы әгъзасы. Ул Россия Федерация Мәдәният министрлыгында консультатив совет әгъзасы иде.

1995-нче елда ул Россия Гуманитар Фонды (RHNF) булдыру инициаторларының берсе, тарих буенча экспертлар советы председателе булып эшли. 1996-2003 елларда - Россия Гуманитар Фонды Советы Рәисе. Археология һәм этнография буенча махсус диссертация советы председателе , Россия Фәннәр академиясенең Археология институтының махсус советы әгъзасы , Россия Фәннәр академиясе Тарих институтының Новгород филиалының фәнни директоры.

2010 елда   52 минутлык "Археолог Валентин Янин" документаль фильмы төшерелә. Режиссеры - Ольга Чекалина; Россия Федерациясе Мәдәният министрлыгының финанс ярдәме белән "Тигр" кино компаниясе .

2013 елның июлендә " Россия Фәннәр академиясе, дәүләт фәннәр академияләрен үзгәртеп кору һәм Россия Федерациясенең аерым закон актларына үзгәрешләр кертү турында «Федераль закон проектында чагылган Россия Фәннәр академиясе буенча Хөкүмәт планнарына каршы протест йөзеннән 305828-6, тәкъдим ителә торган закон нигезендә яңа Академиягә керүдән баш тарту турында белдерә[5] .

Беренче хатыны - археолог-нумизмат Светлана Алексеевна Янина (1924-1997), икенче хатыны - археолог, Мәскәү дәүләт университеты профессоры Елена Александровна Рыбина (1942 елда туган) [6][7] .

Валентин Янин 2020 елның 2 февралендә Мәскәүдә вафат була. Аны 6 февральдә, аның ихтыяры буенча, Великий Новгородта, Раштуа зиратында җирлиләр.

Фәнни эшчәнлек үзгәртү

Тикшеренү кызыксынулары - тарих ( урта гасыр тикшеренүләре ), археология һәм урта гасыр Новгородның чыганакларын өйрәнү, каен кабыгы хәрефләрен өйрәнү, шулай ук Борыңгы Русның нумизматикасы, сфрагистикасы һәм эпиграфиясе .

700 дән артык фәнни хезмәт, шул исәптән 23 популяр фән китабы авторы. 23 кандидат һәм 8 фән докторы әзерли. Ачышларда катнашучы, аларның кайберләре "гасыр вакыйгалары" була, мәсәлән, " Новгородская псалтырь ", 2000 елның июлендә Велики Новгородта табылган.

Киев Русе акча системасын реконструкцияләүне тикшерә. Янин бу борыңгы системаның формалашу процессларын, аның эволюциясен ачыклый, Россия принципиальләренең һәм җирләренең сәяси мөнәсәбәтләр дәрәҗәсенә бәйле булуын ачыклый. Галим акча берәмлекләренең авырлыгын реконструкцияләде: гривния, куннар, ногатлар, аларның үзгәрүен һәм гарәп Көнчыгыш, Үзәк Азия һәм Көнбатыш Европаның акча һәм авырлык системалары белән бәйләнешен эзли. Ул Новгородның вече системасының мөһим үзенчәлекләрен ача, дәүләт системасының иң мөһим реформаларының төрле группалар арасында кискен сәяси көрәш нәтиҗәсе булуын ачыклый.

Бу чыганакларга анализ ясап, тикшерүче Россиянең акча һәм авырлык системалары, политик институтлар һәм Новгород дәүләт структурасын формалаштыру принципларын, Новгород җиренең патриониаль системасын яңадан торгыза; урта гасыр Новгород топографиясе эшли. Ул беренче булып каен кабыгы хәрефләрен тарихи чыганак итеп куллана.

Россия тарихында беренче тапкыр ул төрле чыганакларга: язма, археологик, нумизматика һәм сфрагистик материалларга, сәнгать һәйкәлләренә таяна торган комплекслы чыганакларны өйрәнүнең методик алымнарын эшләгән.

В. Ф. Андреев фикеренчә, В. Л. Янинның XII—XV гасырларда Новгород Җирендә «княж Домены» булу турындагы гипотезасы чиктән тыш ирекле (ә кайбер очракларда ялгыш) чыганакларга нигезләнә [8] . Ул шулай ук бу контекстта "домен" терминын куллануның легитимлыгы турында бәхәсләшә [9] .

Граммофон язмаларындагы танылган архив язмаларын җыючы, 1970-80 елларда ул бу язмаларны винил язмаларында бастыруда үз өлешен кертә, мәсәлән: “үткәннең күренекле җырчылары. П.И.Словцов ", ( 1978 ); "Россия хәрби музыкасы һәм музыкасы 1812 елгы патриотик сугышка багышланган", биш диск альбомы ( 1988 ). Император Россиясенең оператив сәнгатенә багышланган граммофон язмаларын атрибутика буенча әсәрләр бастыра.

Редакция эшчәнлеге үзгәртү


"Город Подмосковье" (1979-1981), "Русский город" (1-9, 1976-1990 чыгарылышлары) һәм " «Древнейшие источники по истории Восточной Европы» (2010 елдан)өч томлыгының баш мөхәррире.
Новгород тарихи коллекциясенең баш мөхәррире (1982-2011), хәзер редакция әгъзасы;
"Отечественная история" энциклопедиясенең баш мөхәррире (том 1-3; Мәскәү: Бөек Россия энциклопедиясе, 1994-2000)
"Российская музейная энциклопедия" нең баш мөхәррире (1-2 том, Мәскәү, 2001)
Жыелган әсәрләрнең башкаручы редакторы В.О. Ключевский

Фәнни һәм популяр фән журналларының редакция советы әгъзасы

«Археологические вести» фәнни җыентыкның

  • «Вестник Российской академии наук» (1991—2018)
  • «Советская (Российская) археология» (1989—2002)
  • «Вестник Московского университета. Серия „История“» (1978 елдан)
  • «Вопросы истории» (1989 елдан)
  • «Знание — сила» (1967—1993)
  • «Наше наследие» (1987—1991)
  • «Древняя Русь. Вопросы медиевистики» (2000 елдан)
  • «Вспомогательные исторические дисциплины»

Төп эшләре үзгәртү

  • Россия урта гасырларының акча һәм авырлык системалары: Монголга кадәрге чор. М., 1956.
  • Новгородские посадники / В. Л. Янин. — М.: Изд-во МГУ, 1962. — 388 с. (юлда)
    • Новгородские посадники / В. Л. Янин. — Изд. 2-е. — М.: Языки славянских культур, 2003. — 512 с. — (Studia historica). (юлда)
  • Я послал тебе бересту… / В. Л. Янин. — Изд. 1-е. — М.: Изд-во МГУ, 1965. — 192 с. — 15 000 экз. (төбәк)
    • Я послал тебе бересту… / В. Л. Янин. — Изд. 2-е, испр. и доп. новыми находками. — М.: Изд-во МГУ, 1975. — 240 с. — 56 000 экз. (юлда)
    • Ред. 3 нче: М.: Россия культурасы телләре, 1998 .-- 462 б.
  • Борынгы Рус X-XV гасыр мөһерләре. Т. 1-2. М., 1970; Т.М., 1998 ( П. белән берлектә автор . Г. Гайдуков ).
  • Очерки комплексного источниковедения: (Средневековый Новгород): Учебное пособие / В. Л. Янин. — М.: Высшая школа, 1977. — 240 с.
  • Усадьба новгородского художника XII в. / Б. А. Колчин, А. С. Хорошев, В. Л. Янин. — М.: Наука, 1981. — 168 с. — 12 000 экз. (төбәк)
  • Новгородская феодальная вотчина: (Историко-генеалогическое исследование) / В. Л. Янин. — М.: Наука, 1981. — 296 с. — 6800 экз. (юлда)
  • Некрополь Новгородского Софийского собора / В. Л. Янин. — М.: Наука, 1988. — 240 с. — 17 000 экз. (юлда)
  • Новгородские акты XII—XV вв.: Хронологический комментарий / В. Л. Янин. — М.: Наука, 1991. — 384 с. — 2500 экз. (юлда)
  • Новгород и Литва: Пограничные ситуации XIII—XV вв. / В. Л. Янин. — М.: Изд-во МГУ, 1998. — 216 с. — 1500 экз. (төбәк)
  • Новгород археологиясенә кереш // Новгород археологиясе, Россия. Шәһәр һәм аның Хинтерландыннан соңгы нәтиҗәләр. "Урта гасыр археологиясе җәмгыяте, монография серияләре: No. 13. Линкольн, 1992; Новгородның археологик өйрәнүе: тарихи перспектива. Идем.
  • У истоков новгородской государственности / В. Л. Янин; М-во образования Рос. Федерации. Новгородский государственный университет имени Ярослава Мудрого. — Вел. Новгород: Новгор. гос. ун-т им. Ярослава Мудрого, 2001. — 152 с.
  • Ein mittelalterliches Zentrum im Norden der Rus '. Новгородта Осграбунген үлә // Новгород. Das mittelalterliche Zentrum und Sein Umland im Norden Russlands. Studien zur Siedlungsgeschichte und Archäologie der Ostseegebiete. Bd.1. Ваххольц Верлаг, Неймүнстер, 2001.
  • Средневековый Новгород / В. Л. Янин. — М.: Наука, 2004. — 416 с. — 1000 экз. (юлда)
  • Очерки истории средневекового Новгорода / В. Л. Янин. — М.: Языки славянских культур, 2008. — 424 с. — 1000 экз. (юлда)
    • Очерки истории средневекового Новгорода / В. Л. Янин. — Изд. 2-е, перераб. и доп. — М.: Изд-во «Русскій Міръ»; ИПЦ «Жизнь и мысль», 2013. — 448, [24] с. — (Литературная премия Александра Солженицына). — 2000 экз. (юлда)
  • Денежно-весовые системы домоногольской Руси и очерки истории денежной системы средневекового Новгорода / В. Л. Янин. — М.: Языки славянских культур, 2009. — 424 с. — 1500 экз. (юлда)
  • Археология: учебник для вузов / В. Л. Янин. — М.: Издательство Московского университета, 2006. — 608 с.

Бүләкләре һәм исемнәре үзгәртү

Премиялары
  • 1966 - I дәрәҗә М. В.Ломоносов исемендәге премия. (Мәскәү дәүләт университеты) - Новгород археологик экспедициясе буенча эш комплексы өчен
  • 1970 - СССР дәүләт премиясе - Новгород археологик экспедициясе эшләре өчен
  • 1984 - Ленин премиясе - "Новгородның тарихи-археологик тикшеренүләре" әсәрләре циклы өчен (1978-1982)
  • 1993 - Демидов премиясе
  • 1996 - Россия Федерациясенең Дәүләт премиясе - 9 томлык " X-XX гасыр Россия законнары " җыентыгы авторлары командасы составында
  • 2002 - "Триумф" премиясе
  • 2010 - Александр Солженицынның әдәби премиясе - "археологик һәм тарихи ачышлар өчен" [13] .
Мактаулы исемнәре
  • Бөек Новгород шәһәренең мактаулы гражданины ( 1983 );
  • Мәскәү университетының мактаулы профессоры ( 1999 );
  • Борыңгыларны яратучылар Новгород җәмгыятенең мактаулы әгъзасы;
  • SPbGUPның мактаулы докторы (2001)

Искәрмәләр үзгәртү

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Янин Валентин Лаврентьевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / мөхәррир А. М. Прохоров — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  2. ↑ https://www.rbc.ru/rbcfreenews/5e373c1c9a794740f4475fd4
  3. ↑ SELIBR — 2015.
  4. ↑ Скончался историк и археолог Валентин Янин
  5. ↑ Заявляем об отказе вступить в новую «РАН»
  6. ↑ Рыбина Елена Александровна
  7. ↑ Скончался академик Валентин Янин
  8. ↑ Андреев В. Ф. Существовал ли княжеский домен в Новгородской земле XII—XV веков? // Князь Александр Невский и его эпоха. Исследования и материалы. — СПб, 1995. — С. 100—107.
  9. ↑ Андреев В. Ф. Существовал ли княжеский домен в Новгородской земле XII—XV веков? // Князь Александр Невский и его эпоха. Исследования и материалы. — СПб, 1995. — С. 106—107.
  10. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 11 июня 2009 года № 657 «О награждении государственными наградами Российской Федерации»(үле сылтама)Калып:Недоступная ссылка
  11. ↑ Указ Президента СССР от 30 ноября 1990 года № УП-1089 «О награждении тов. Янина В. Л. орденом Ленина»
  12. ↑ О золотой медали имени С. М. Соловьёва подробнее см. статью Золотые медали и премии имени выдающихся ученых, присуждаемые Российской академией наук.
  13. ↑ 13-я церемония вручения литературной премии Александра Солженицына // Официальный сайт Дома русского зарубежья имени Александра Солженицына 2020 елның 29 гыйнвар көнендә архивланган.. — 20.05.2010.

Әдәбият үзгәртү

  • [ Валентин Янин] — ЗСЭ
  • Langer L. V. L. Yanin and the History of Novgorod // Slavic Review. American quarterly of Soviet and East European studies. March 1974. Vol. 33. № 1;
  • Валентин Лаврентьевич Янин. Биографическая справка // Новгородский исторический сборник — 1976. М., 1976;
  • Рыбаков Б. А., Горский А. Д., Колчин Б. А. 50-летие В. Л. Янина // Вопросы истории. 1979. № 1;
  • Кушнир М. И. У истоков. Л., 1984;
  • Хорошев А. С. Учёный, педагог, гражданин (к присуждению В. Л. Янину Ленинской премии) // Вестник Московского университета. Сер. 8, 1984, № 8;
  • От редколлегии // История культуры древнего города. М., 1989;
  • Фёдоров-Давыдов Г. А. К 60-летию В. Л. Янина // Археографический ежегодник за 1989 год. М., 1990;
  • Валентин Лаврентьевич Янин. Библиографический указатель / сост. П. Г. Гайдуков. Новгород, 1997;
  • Янин Валентин Лаврентьевич // Археологи Великого Новгорода: биографический справочник. Великий Новгород, 2002;
  • Валентин Лаврентьевич Янин. М., 2004 (Материалы к биобиблиографии учёных. История. Вып. 25)
    • Валентин Лаврентьевич Янин / Сост. П. Г. Гайдуков, Л. А. Калашникова; авт. вступ. ст. П. Г. Гайдуков, Н. А. Макаров. 2-е изд. М., 2014 (Материалы к биобиблиографии учёных. История. Вып. 37);
  • К 75-летию В. Л. Янина // Российская археология. 2004. № 1. С. 15—18;
  • Великий Новгород и Средневековая Русь. К 80-летию академика В. Л. Янина / отв. ред. Н. А. Макаров. М.: Памятники исторической мысли, 2009.

Сылтамалар үзгәртү

Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Валентин_Янин&oldid=4139395