Бөтендөнья әйләнә-тирә мохит көне

Бөтендөнья әйләнә-тирә мохит көне (БМО башка рәсми телләрендә: ингл. World Environment Day, гарәп. اليوم العالمي للبيئة‎, исп. Día mundial del medio ambiente, кыт.世界环境日, фр. Journée mondiale de l'environnement) — планетада әйләнә-тирә мохитта килеп туган проблемаларга кешеләрнең игътибарын җәлеп итүне максат итеп куйган бөтендөнья көне.

Рәсми исем	Бөтендөнья әйләнә-тирә мохит көне
Кабул ителү урыны	Россия
Башлана	5 июнь

Бөтен дөньяда ел саен 5 июньдә уздырыла.

Тарихы

БМО Генераль Ассамблеясенең 1972 елның 15 декабрендә узган 27 нче сессиясендә игълан ителә (А/RES/2994 (XXVII) номерлы резолюция).

Үткәрү көне итеп 5 июнь — 1972 елда әйләнә-тирә мохит проблемалары буенча узган Стокгольм конференциясенең эшли башлау көне сайланган.

Генераль Ассамблея үз резолюциясендә дәүләтләрне һәм БМО системасы оешмаларын ел саен бу көнне әйләнә-тирә мохитне саклау һәм яхшыртуга омтылышларын раслаучы чаралар үткәрергә чакыра.

Генераль Ассамблеянең 27 нче сессиясендә БМО системасында яңа оешма — Әйләнә-тирә мохит буенча БМО программасы (United Nations Environment Programme; ЮНЕП) булдырыла. Нәкъ менә әлеге программа эгидасы астында ел саен Бөтендөнья әйләнә-тирә мохит көне билгеләп үтелә.

Бөтендөнья әйләнә-тирә мохит көненең тематикасы

Ел саен төп халыкара чараларның тематикасы һәм уздырылу урыны билгеләнә.

Эмблема 2008

• 2023 ел — «Пластик белән пычратуга каршы көрәш»
• 2022 ел — «Җир — бер генә»
• 2021 ел — «Яңа баштан фикерләргә. Яңа баштан булдырырга. Торгызырга»
• 2020 ел — «Табигать вакыты»
• 2019 ел — «Һаваны пычратуга каршы көрәш»
• 2018 ел — «Пластик белән пычратуга каршы көрәш»
• 2017 ел — «Мин табигатҗ белән»
• 2016 ел — «Кыргый хайваннар белән законсыз сәүдә итүгә абсолют түземсезлек сәясәте»
• 2015 ел — «Җиде миллиард төш. Бер Планета. Саклык белән куллан»
• 2014 ел — «Тавышыңны күтәр, диңгез өсте тигезлеген түгел!» (ингл. Raise Your Voice Not The Sea Level)
• 2013 ел — «Уйла. Аша. Сакла» (ингл. Think.Eat.Save)
• 2012 ел — «Яшел икътисад: син аның бер өлешеме?»
• 2011 ел — «Урманнар: табигатьтән файдаланып»
• 2010 ел — «Төрләр күплеге. Бер планета. Бер киләчәк»
• 2009 ел — «Планетагыз сезгә мохтаҗ»
• 2008 ел — "Бәйлелектән котыл! Түбән углерод чыгарылышы белән икътисадка таба! "
• 2007 ел — «Боз эрүе — кайнар тема!»
• 2006 ел — «Чүлләр һәм чүлләшү  — корылыклы җирләрнең чүлләшүенә — юк!»
• 2005 ел — «„Яшел шәһәрләр“: Планета өчен план!»
• 2004 ел — «Диңгезләр һәм дәрьялар кирәк! Үле түгел, тере килеш!»
• 2003 ел — «Су — ике миллиард кеше аңа нык мохтаҗлык кичерә!»
• 2002 ел — «Җиргә шанс бир»
• 2001 ел — «Бөтендөнья тормыш челтәренә керергә»
• 2000 ел — «Әйләнә-тирә мохитның меңъеллыгы — хәрәкәткә күчәргә вакыт»
• 1999 ел — «Безнең Җир — безнең киләчәк. Коткарыйк аны!»
• 1998 ел — «Җирдәге тормыш хакына — диңгезләребезне коткарыйк»
• 1997 ел — «Җирдәге тормыш хакына»
• 1996 ел — «Безнең Җир, безнең яшәү мохиты, безнең йорт»
• 1995 ел — «Без — халыклар: глобаль тирә-як хакына берләшү»
• 1994 ел — «Бер Җир — бер гаилә»
• 1993 ел — «Ярлылык һәм әйләнә-тирә мохит — боҗраны өзәргә»
• 1992 ел — «Җир барыбызга да берәү генә — аны бергәләп кайгыртыйк»
• 1991 ел — «Климат үзгәрү. Глобаль партнерлык зарурлыгы»
• 1990 ел — «Балалар һәм әйләнә-тирә мохит»
• 1989 ел — «Глобаль җылыну, глобаль искәртү»
• 1988 ел — «Әйләнә-тирә мохит беренче урында булганда, үсеш туктамас»
• 1987 ел — «Әйләнә-тирә мохит һәм яшәү урыны: түбә генә түгел»
• 1986 ел — «Дөнья өчен агач»
• 1985 ел — «Яшьләр: халык һәм әйләнә-тирә мохит»
• 1984 ел — «Чүлләшү»
• 1983 ел — «Куркыныч калдыкларны җыю, юк итү һәм күмү: серкә яңгырлары һәм энергия»
• 1982 ел — «Стокгольмнан соң ун ел узгач (табигатьне саклау проблемаларына күзәтү)»
• 1981 ел — «Грунт сулары; кешенең ризык чылбырында агулы химик матдәләр»
• 1980 ел — «Яңа унъеллыкка яңа чакыру: җимерелүләрсез үсеш»
• 1979 ел — «Балаларыбызга бер генә киләчәк — җимерелүләрсез үсеш»
• 1978 ел — «Җимерелүләрсез үсеш»
• 1977 ел — «Табигатьтә озон катламын саклау проблемасы; җирне югалту һәм туфрак деградациясе»
• 1976 ел — «Су — тормышның төп ресурсы»
• 1975 ел — «Торак пунктлар»
• 1974 ел — «Җир — бердәнбер»

Россия

Россиядә бу көндә 2008 елдан, Әйләнә-тирә мохит көне белән бергә, Экологлар көне дә билгеләп үтелә.

Италия

Италиядә 2010 елда Әйләнә-тирә мохит көне уңаеннан OIKOS компаниясе әйләнә-тирә мохитне яхшыртуга багышланган акцияләр уздыра.

Шулай ук карагыз

• Экологлар көне
• Биологик ресурслар буенча Татарстан Республикасы дәүләт комитеты
• Татарстан Республикасы экология һәм табигый ресурслар миниистрлыгы

Сылтамалар

• unep.org/wed — Всемирного дня окружающей средының рәсми сайты(ингл.)
• A/RES/2994(XXVII) (PDF). Генеральная Ассамблея — Двадцать седьмая сессия. Official Documents System of the United Nations (1972-12-15). әлеге чыганактан 2013-06-05 архивланды. 2013-06-05 тикшерелгән.
• Организация Объединенных Наций. Официальный сайт. Памятные даты ООН(рус.)(Тикшерелгән 30 май 2024)
• Программа Организации Объединённых Наций по окружающей среде. Министерство иностранных дел Республики Беларусь. Официальный сайт(рус.)(Тикшерелгән 30 май 2024)
• Генеральный секретарь ООН. Официальный сайт. Послание по случаю Всемирного дня окружающей среды 5 июня 2007 года(рус.)(Тикшерелгән 30 май 2024)
• Генеральный секретарь ООН. Официальный сайт. Послание по случаю Всемирного дня окружающей среды 5 июня 2008 года(рус.)(Тикшерелгән 30 май 2024)
• Генеральный секретарь ООН. Официальный сайт. Послание по случаю Всемирного дня окружающей среды 5 июня 2010 года(рус.)(Тикшерелгән 30 май 2024)
• ООН: Программа по окружающей среде. Всемирный день окружающей среды в 2023 году пройдет в Кот-д’Ивуаре с акцентом на решение проблемы загрязнения пластиком(рус.)(Тикшерелгән 30 май 2024)