Белгород
Белгород (рус. Белгород) — Россия Федерациясенең Белгород өлкәсендә урнашкан шәһәр һәм аның административ үзәге. Северский Донец елгасы һәм аның Болховец кушылдыгы буенда урнашкан.
 | |
 | |
| Халык саны | 333 931 (2023)  |
|---|---|
| Нигезләнгән | 1596 |
| Хөкүмәт башлыгы | Валентин Валентинович Демидов |
| Сәгать поясы | UTC+03:00 |
| Кардәш шәһәрләр | Вейкфилд, Харьков, Һерне, Ополе[1], Вышһород[d], Прылукы[d], Луганск, Ниш, Орёл, Севастополь, Чанчунь[d], Кизләү, Сумы, Уэйкфилд[d] һәм Курск[2] |
| География | |
| Ил | Россия |
| Мәйдан | 153.1 км² |
| ДДӨБ | 130 метр |
| Сулык | Шәмәли Тынык |
| Координатлар | 50°36'N, 36°36'E |
| Почта индексы | 308000–309000 |
| Телефон коды | 4722 |
| Хөкүмәт башлыгы | Валентин Валентинович Демидов |
 | |
| Crefydd/Enwad | Рус православ чиркәве |
Халык саны — 384 425 кеше (2015)[3].
Сәгать поясы үзгәртү
Белгород Мәскәү вакыты (Moscow Time Zone, MSK) сәгать поясында урнашкан. UTC белән аермасы +3:00 сәгать тәшкил итә.
Тарих үзгәртү
Белгород ике тапкыр оешкан: 993 елда Владимир принц Киев Рус шәһәре һәм 1593 елда патша Федор Иоаннович указы белән Мәскәү дәүләте крепосте.
1596-нчы елда Бельгород крепостеның нигезе "1475-1598-нче еллар агызу китабында" язылган. Ул төп татар юллары янында Россия дәүләтенең көньяк форпосты ролен уйнады.
Бельгород крепосте Северский Донецның текә яры янындагы таш бор тавында урнашкан. Крепостьның үзәк өлеше 230х238 м дүртпочмак формасында Кремль иде, Кремль стеналары ике параллель бүрәнә кабинасы иде, бер-берсеннән 1,5 м ераклыкта, арасы балчык белән тутырылган. Кремль тирәсендә ике оборона корылмасы булган, анда хәрби складлар һәм һөнәрчелек остаханәләре урнашкан. Акбур аша киселгән яшерен җир асты юлы елгага алып килде.
Крепостьның урыны өч тапкыр үзгәрде. 1650 елда, Донец елгасының уң ярындагы торак пунктлар белән ныгытманың соңгы урыны билгеләнде, хәзерге вакытта шәһәрнең үзәк өлеше урнашкан.
Озакламый оборона корылмалары төзелеше башланды, соңрак алар Белгород Линиясе исемен алдылар. Белгород ныгытылган шәһәр Бельгород линиясенең үзәк хәрби һәм административ үзәге булган.
Белгород линиясе төзелеше татарларны илнең эчке ягына ерткыч рейдлар ясау мөмкинлегеннән мәхрүм итте, шулай ук төбәкнең урнашуына һәм икътисадының үсешенә ярдәм итте.
1658 елда Белгород полкы барлыкка килде - зур даими хәрби формалашу, ул Белгород сызыгында барлык кораллы көчләрне үз эченә алган һәм Белгород губернаторына буйсынган.
Булачак беренче Россия императоры Питер I Россия-Швеция сугышы вакытында Белгородта булды. Яшь Швеция патшасы Чарльз XII үз гаскәре белән Боргород аша Воронежга борыңгы Муравский юлы белән барырга ниятләде, аннары, анда Россия флотын җимереп, Мәскәүгә күченергә ниятләде. Питер, бу куркынычны көтеп, Белгородка килеп, дошман Мәскәүгә үтмәсен өчен, Муравский юлы буйлап Россия гаскәрләренә киртә куярга кушты.
Белгород полкының формалашуы зур хәрби-административ округ - Бельгород категориясе барлыкка килүгә китерде, ул XVIII гасыр башына кадәр дәвам итте.
Питер I шәһәребездә калу һәйкәле буларак, Фараз-Николаев соборы булды - бүген ул Белгородтагы иң иске бина.
Танылган тарихчы М. Алексеевна, Александра Феодоровна һәм Мария Александровна һәм аларга бөеклекне икмәк һәм тоз белән каршы алалар. Император Екатерина II һәм Император Александр Белгород аша узуга килгәндә, шәһәрдә узулары хөрмәтенә, Старо-Московская урамы очында алтын бөркетләр белән обелиск рәвешендәге дүрт "чыгу" баганасы урнаштырылган. . (Кулегаев I. "Белгород өчен кулланма". - Харков, 1911, 63-64 б.).
1708 елның 18 декабрендәге Питер I указы буенча Россия 8 провинциягә бүленде. Белгород категориясе һәм полкы юкка чыгарылды, Белгород полкының өлешләре гади армия полкына әверелде, һәм Белгород сызыгында хәрби көч сакларга кирәк түгел иде. Бельгород округның үзәгенә әверелде, ул 1708 елда Киев провинциясенә билгеләнде. Шәһәрдә Совет хакимияте 1917 елның 26 октябрендә (8 ноябрь) оешкан. 1918 елның 10 апрелендә Белгород немец гаскәрләре тарафыннан басып алына. Брест Тынычлыгы беткәч, демаркация сызыгы шәһәрнең төньягында үтте, Белгород Украина штатындагы Хетман П. Скоропадский дәүләтенә кертелде.
1918 елның 20 декабрендә, Скоропадский җимерелгәннән соң, ул Кызыл Армия тарафыннан яулап алына һәм RSFSR составына керә. 1918 елның 24 декабреннән 1919 елның 7 гыйнварына кадәр Г. Л. Пятаков җитәкчелегендә Украина вакытлыча эшчеләр һәм крестьяннар хөкүмәте Белгородта урнашкан. Шәһәр Украинаның вакытлыча башкаласы иде.
1919 елның 23 июненнән 7 декабренә кадәр шәһәрне Волонтерлар армиясе яулап алды, һәм Рәсәйнең Ак Көньяк өлеше иде.
1922 елның декабреннән Совет Социалистик Республикалары Союзы Россия Советы Социалистик Республикасы составында.
1928 елның 14 маенда илдә яңа административ бүлек кертү уңаеннан, Белгород өлкәсе һәм Курск өлкәсе бетерелде. Белгород Blackзәк Кара Earthир өлкәсенең Белгород районының үзәгенә әверелә. 1930 елда, районнар системасы бетерелгәннән соң, Белгород төбәк үзәгенә әверелде. 1934 елның 13 июнендә Белгород яңа төзелгән Курск өлкәсенә кертелде.
1935 елның 2 мартында Белгород бәйсез административ һәм икътисади берәмлеккә бүленде, Курск региональ башкарма комитетына турыдан-туры буйсыну.
1954 елның 6 гыйнварында Белгород өлкәсе булдырылды. Белгород Белгород өлкәсенең административ үзәгенә әверелде.
Халык үзгәртү
| Халык саны | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1626[4] | 1801 | 1856[5] | 1861 | 1890 | 1897[6] | 1913[5] | 1926[6] | 1931[5] | 1939[6] |
| 5000 | ↘3462 | ↗12 800 | ↘11 852 | ↗22 940 | ↗27 000 | ↗28 400 | ↗31 000 | ↘30 600 | ↗34 000 |
| 1959[7] | 1967[5] | 1970[8] | 1973[5] | 1976[5] | 1979[9] | 1982[5] | 1986[5] | 1989[10] | 1992[5] |
| ↗72 278 | ↗129 000 | ↗151 336 | ↗187 000 | ↗215 000 | ↗239 814 | ↗262 000 | ↗286 000 | ↗300 408 | ↗314 200 |
| 1996[5] | 1998[5] | 2000[5] | 2001[5] | 2002[11] | 2003[5] | 2004[12] | 2005[5] | 2006[12] | 2007[5] |
| ↗326 400 | ↗335 000 | ↗342 000 | ↗344 200 | ↘337 030 | ↘337 000 | ↗339 000 | ↗340 900 | ↗344 000 | ↗348 200 |
| 2008[5] | 2009[12] | 2010[13] | 2011[5] | 2012[14] | 2013[15] | 2014[16] | 2015[3] | ||
| ↗353 000 | ↗358 000 | ↘356 402 | ↘356 400 | ↗366 110 | ↗373 528 | ↗379 508 | ↗384 425 | ||
Административ бүленү үзгәртү
Көнбатыш Көнчыгыш
Белгород 2 округына бүленә:
- Көнчыгыш округ
- Көнбатыш округ
Мәгариф үзгәртү
Кардәш шәһәрләр үзгәртү
Тышкы сылтамалар үзгәртү
- Официальный сайт администрации и Совета депутатов города Белгорода 2015 елның 5 апрель көнендә архивланган. (рус.)
- Карты Белгорода 2023 елның 21 гыйнвар көнендә архивланган. (рус.)
- Трёхвёрстная военно-топографическая карта Европейской России. Съёмка 1845—1863 гг. (автоматизированный просмотр с современными картами и космическими снимками) (рус.)
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ https://www.opole.pl/dla-mieszkanca/bielgorod
- ↑ http://www.kurskadmin.ru/node/911
- ↑ 3,0 3,1 Оценка численности населения Белгородской области по муниципальным районам и городским округам на 1 января 2015 года. әлеге чыганактан 2015-03-22 архивланды. 2015-03-22 тикшерелгән.
- ↑ приблизительно; со слободами
- ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 5,12 5,13 5,14 5,15 5,16 5,17 Народная энциклопедия «Мой город». Белгород. әлеге чыганактан 2013-11-04 архивланды. 2013-11-04 тикшерелгән.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Города с численностью населения 100 тысяч и более человек. әлеге чыганактан 2013-08-17 архивланды. 2013-08-17 тикшерелгән.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Демоскоп Weekly. әлеге чыганактан 2013-04-28 архивланды. 2013-09-25 тикшерелгән.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.. Демоскоп Weekly. әлеге чыганактан 2013-04-28 архивланды. 2013-09-25 тикшерелгән.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.. Демоскоп Weekly. әлеге чыганактан 2013-04-28 архивланды. 2013-09-25 тикшерелгән.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 года. Численность городского населения. әлеге чыганактан 2011-08-22 архивланды.
- ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более. әлеге чыганактан 2012-02-03 архивланды.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 4.13. Города с численностью населения 100 тысяч и более человек. әлеге чыганактан 2014-05-01 архивланды. 2014-05-01 тикшерелгән.
- ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Белгородская область. 15. Численность неселения городских и сельских населённых пунктов. әлеге чыганактан 2013-08-15 архивланды. 2013-08-15 тикшерелгән.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. әлеге чыганактан 2014-05-31 архивланды. 2014-05-31 тикшерелгән.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). әлеге чыганактан 2013-11-16 архивланды. 2013-11-16 тикшерелгән.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года. әлеге чыганактан 2014-08-02 архивланды. 2014-08-02 тикшерелгән.