Асланбәк Хасбулатов
Асланбәк Имранович Хасбулатов (1937 елның 24 ноябре, Грозный, Чечен-Ингуш АССР, РСФСР, ССРБ — 2013 елның 2 октябре, Грозный, Чечня, Россия) — чечен галиме, тарих фәннәре докторы, Чечен дәүләт университеты профессоры, Чечен-Ингуш АССРның атказанган фән эшлеклесе, Ингушетия Республикасының Атказанган фән эшлеклесе.
| Асланбәк Хасбулатов | |
|---|---|
| Туган | 24 ноябрь 1937 Грозный, РСФСР, СССР |
| Үлгән | 2 октябрь 2013 (75 яшь) Грозный, Россия |
| Ватандашлыгы |  Россия СССР |
| Әлма-матер | Казакъстан милли университеты[d] |
| Һөнәре | галим |
| Эш бирүче | Чечен дәүләт педагогика институты[d] һәм Чечен дәүләт университеты |
| Гыйльми дәрәҗә: | тарих фәннәре докторы[d] |
| Гыйльми исем: | профессор һәм профессор[d] |
Тормыш юлы
үзгәртү1937 елның 24 ноябрендә Грозныйда туган. 1944 елда депортацияләнә. Депортациядә Төньяк Казакъстан өлкәсенең Полудино авылында яши. 1954 елда мәктәпне тәмамлый. Шул ук елны гаилә Алматыга күчә. 1960 елда Асланбәк Хасбулатов С. М. Киров исемендәге Казакъ дәүләт университетының тарих факультетын тәмамлый һәм туган ягына кайта.
1960 елда Дагстан дәүләт университеты аспирантурасына укырга керә. Профессор Рәсүл Магомедович Магомедов аның фәнни җитәкчесе була. 1963 елда аспирантураны тәмамлаганнан соң, Тарих, тел һәм әдәбият фәнни-тикшеренү институтына эшкә күчә. 1964 елда ул «Чечен-Ингушетиядә 1905—1907 еллар революциясе» темасына кандидатлык диссертациясен яклый. Шул ук елны Чечен-Ингуш дәүләт педагогия институтының тарих-филология факультетының тарих кафедрасының өлкән укытучысы, 1967 елда доцент була.
1969 елда институт структурасы үзгәртеп корыла һәм мөстәкыйль тарихи факультет ачыла, аны Хасбулатов җитәкли. Ул 1997 елга кадәр факультет деканы вазыйфасын башкара. Тарихи факультетны тәмамлаучылар арасында танылган кешеләр дә була. Алар арасында:
- Гапуров Шәхрудин Айдиевич — тарих фәннәре докторы, профессор, Чечен Республикасы Фәннәр академиясе академигы һәм президенты;
- Әхмәдов Явус Зайндиевич — профессор, тарих фәннәре докторы, сәясәтче;
- Зязиков Мурат Магометович — генерал-лейтенант, Ингушетия Президенты;
һәм башкалар.
1996—2001 елларда ул университет проректоры, 2001 елдан — Хәмзәт Ибраһимов исемендәге комплекслы фәнни-тикшеренү институтының гуманитар тикшеренүләр бүлеге мөдире була. Шул ук вакытта ул Чечня университетының «Чечня халыклары тарихы» кафедрасын җитәкли, Чечен педагогика институтының «Ватан тарихы» кафедрасы профессоры вазыйфасын башкара.
Аның фәнни мәнфәгатьләре өлкәсенә XIX гасырның икенче яртысында һәм XX гасыр башында Чечня һәм Ингушетиядә социаль-икътисади һәм сәяси үсешнең төрле аспектларын өйрәнү керә. 2011 елда ул докторлык диссертациясен яклый.
Бүләкләр һәм мактаулы исемнәр
үзгәртү- Чечен-Ингуш АССРның атказанган фән эшлеклесе;
- Ингушетия Республикасының атказанган фән эшлеклесе;
- «Мәгариф» номинациясендә «Чечен Республикасы интеллектуаль үзәге» премиясе (2006).
Гаилә
үзгәртү- Әтисе Имран Чукиевич хуҗалык өлкәсендә җаваплы урыннар биләгән;
- Әнисе Жовзан Якуб кызы — хуҗабикә;
- Абыйсы Ямлихан — ССРБ Язучылар берлеге әгъзасы, Чечен Республикасы Язучылар берлеге рәисе;
- Энесе Руслан — сәясәт эшлеклесе, галим һәм публицист, Россия Фәннәр академиясе әгъза-корреспонденты, Россия Федерациясе Югары Советының соңгы рәисе;
- Апасы Зулай — тарих фәннәре докторы, этнограф, этнолог.
Библиография
үзгәртү- Хасбулатов А. И. Чечено-Ингушетия накануне первой русской буржуазно-демократической революции. — Грозный: Чечено-Ингушское книжное издательство, 1963. — 75 с.
- Хасбулатов А. И. Борьба трудящихся Чечено-Ингушетии в первой революции, 1905-1907 гг.. — Грозный: Чечено-Ингушское книжное издательство, 1966. — 131 с.
- Хасбулатов А. И. Аграрные преобразования в Чечне и Ингушетии и их последствия: (XIX - начало XX века). — МГОУ, 2006. — 276 с. — ISBN 5701709574.
- Хасбулатов А. И., Мужев Ф. И., Фирстов И. И. и др. Мордовия в годы первой русской революции: исторический очерк, Выпуски 1-6. — Кабардино-Балкарское книжное издательство, 1961. — 264 с.
Сылтамалар
үзгәртү- Дена Батаев (2013-11-26). Жизнь, отданная науке. stolicaplus.ru. Stolicaplus.ru.
- Асланбек Хасбулатов был учёным с мировым именем. grozny-inform.ru. Информационное агентство «Грозный-Информ» (2013-10-03).