Арья Самадж
Арья Самадж (Санскрит телендә: आर्य समाज, ārya samāja; "Асыл затлар җәмгыяте") монотеистик Һиндле Һинду реформа хәрәкәте, ул Ведаларның төшми торган абруенда нигезләнгән ышануга нигезләнгән дәрәҗәләрне һәм практикаларны тәэмин итә. Самадж санньяси (аскет) Даянанд Сарасвати тарафыннан 1875 елның 10 апрелендә нигезләнгән булган.[1] Арья Самаджта әгъзалары бер Илаһка ышаналар һәм потларга табынмыйлар.[2] Арья Самаджта Һинд диненә прозелитизация бар. [3][4]
Нигезләве
үзгәртүАрья Самадж Бомбейда 1875 елның 10 апрелендә Даянанда Сарасвати (Катһиавар, Гөҗаратта “Мул Шанкар” буларак туган, Аҗмерда 1883 елда үлгән) тарафыннан нигезләнгән булган.[5] Самаджның альтернатив нигезләү датасы булып 1877 елның 24 июне тора, чөнки Лахорда Самадж Пәнҗабта нигезләнгән төбәк хәрәкәте халәтеннән чыга башлаган.[6]
Ведик мәктәпләр
үзгәртү1869 һәм 1873 еллар арасында Даянанд Һиндстанда ортодокс Һинд динен реформалавы буенча тырышуларын башлаган. Ул Гурукулны (Ведик мәктәпләрне) нигезләгән, алар Ведик кыйммәтләрне, мәдәниятне, Сатьяны (дәрәҗәне) һәм Санатана Дһарманы (яшәү асылын) ассызыклаганнар. Мәктәпләр малайларга һәм кызларга аерым итеп Ведик принципларга нигезләнгән белем биргән. Ведик мәктәп системасы шулай ук Һиндлеләрне Британия Раджы калыбы белем бирүеннән җәлеп иткән.[7] Беренче Ведик мәктәп Фаррукһабадта 1869 елда нигезләнгән булган.[8] Беренче елында илле укучы укый башлаган. Бу уңыш Мирзапурда (1870), Касганҗта (1870), Чһалесарда (Алигарһта) (1870) һәм Варанасида (1873) мәктәпләр ачуга китергән. Мәктәпләрдә укучыларның бушлай ашаулары, яшәве, кием киюе һәм китаплары булган. Дисциплина кырыс булган. Укучыларга мурти Пуджасын (таш сын потларга табыну) башкару тыелган булган. Моның урынына алар Сандһьяванданам (илаһи тавыш белән Ведик мантраларны кулланып медитатив дога) һәм агниһотра (көненә ике мәртәбә җылы сөт тәкъдим итү) башкарганнар. Веда абруен таныган Санскрит язма текстлары өйрәтелгән булган. Аларга Ведалар, Упанишадалар, Араньяка, Кашика, Нирукта, Маһабһасья, Аштадһьяи, Даршаналар кергән.
Хәзерге заманда Арья Самадж
үзгәртүҺиндстанда Арья Самадж
үзгәртүАрья Самадж мәктәпләре һәм гыйбадәтханәләре Һиндстанның барлык төп шәһәрләрендә һәм шулай ук авыл даирәләрендә (аеруча Төньяк төбәктә) бар. Кайберәүләрендә өйләнү алып барырга авторизациясе бар. Самадж Даянанд Англо Ведик (DAV) мәктәпләр белән ассоциацияләнгән, аларның саны ике йөз.[9] Һиндстанда Самаджның сигез миллион тарафдары бар.[10] Элеккеге Һиндстан премьер-министры Чаран Сингһ яшь вакытында Уттар-Прадешта Газиабадта Арья Самадж әгъзасы булган. Арья Самадж тармагы Одиша штатында Ангул районында 2015 елда нигезләнгән булган.[11]
Дөнья тирәли Арья Самадж
үзгәртүАрья Самадж Гайана, Суринам, Тринидад һәм Тобаго, Фиджи һәм Австралияне кертеп илләрдә актив,[12] Көньяк Африкада,[13] Кениядә,[14] Маврикийдә[15] һәм Һинду диаспорасы булган башка илләрдә бар. Кениядә Арья Самаджның Найробида һәм илнең башка шәһәрләрендә мәктпләре бар.[16] Канадага һәм Америка Кушма Штатларына Көньяк Азиядән, Көнчыгыш Африкадан һәм Кариб илләрендә үз җәмәгатьләрендә Арья Самадж гыйбадәтханәләрен нигезләгәннәр.[17] Америка Кушма Штатларының төп метрополия даирәләрендә Арья Самадж бүлекләре бар.
Шулай ук карарга мөмкин
үзгәртүИскәрмәләр
үзгәртү- ↑ Hastings J. and Selbi J. (Ed.) Encyclopedia of Religion and Ethics(үле сылтама) Kessinger 2003 part 3. p. 57. ISBN 0-7661-3671-X
- ↑ Thursby, G. R. (1975). Hindu-Muslim relations in British India : a study of controversy, conflict, and communal movements in northern India 1923–1928. Leiden: Brill. p. 3. . https://books.google.com/?id=abcfAAAAIAAJ&pg=PA15&lpg=PA15&dq=spencer+lavan+arya+samaj#v=onepage&q=arya%20samaj&f=false.
- ↑ Thursby, G. R. (1977). Hindu-Muslim relations in British India : a study of controversy, conflict, and communal movements in northern India 1923–1928. Leiden: Brill. pp. 3. . https://books.google.com/?id=abcfAAAAIAAJ&pg=PA15&lpg=PA15&dq=spencer+lavan+arya+samaj#v=onepage&q=arya%20samaj&f=false.
- ↑ Gyanendra Pandey (25 March 2013). A History of Prejudice: Race, Caste, and Difference in India and the United States. Cambridge University Press. p. 64. . https://books.google.com/books?id=RO1zF3uC3lUC&pg=PR8.
- ↑ E News Aryasamaj website 2 March 2010. Accessed 3 February 2017
- ↑ Dayanand Saraswati 2021 елның 1 сентябрь көнендә архивланган. Himalaya publishing documents.
- ↑ Sharma R. N and Sharma R. K. Problems of Education in India Atlantic 2006 p. 356 ISBN 817156612X
- ↑ Saxena G. S. Arya Samaj movement in India, 1875–1947 Commonwealth publishers 1990 p. 47
- ↑ Arya Samaj Arya Samaj website.
- ↑ Adam, Michel (22 October 2015). Indian Africa: Minorities of Indian-Pakistani Origin in Eastern Africa. Mkuki na Nyota Publishers. p. 77. . https://books.google.com/books?id=PQPqCgAAQBAJ&pg=PA315.
- ↑ Archived copy. әлеге чыганактан 2016-01-06 архивланды. 2020-07-20 тикшерелгән.
- ↑ Arya Samaj Queensland 2020 елның 20 июль көнендә архивланган. website. Accessed 3 February 2017.
- ↑ Lal V. and Vahed G. (2013). «Hinduism in South Africa: Caste, Ethnicity, and Invented Traditions, 1860–Present». J Sociology Soc Anth 4 (1–2): 1–15. DOI:10.1080/09766634.2013.11885578.
- ↑ Ombongi K. S. Hindu socio-religious organizations in Kenya: a case study of Arya Samaj, 1903–1978 University of Nairobi 1993.
- ↑ Eisenlohr P. Little India: Diaspora, Time, and Ethnolinguistic Belonging in Hindu Mauritius University of California Press, Berkeley, California 2006. p. 36. ISBN 978-0-520-24879-3
- ↑ Adam, Michel (22 October 2015). Indian Africa: Minorities of Indian-Pakistani Origin in Eastern Africa. Mkuki na Nyota Publishers. p. 47. . https://books.google.com/books?id=PQPqCgAAQBAJ&pg=PA315.
- ↑ Coward H. Hindus in Canada, the Third National Metropolis Conference 2013 елның 30 декабрь көнендә архивланган. Centre of Excellence for Research on Immigration and Integration in the Metropolis 1999.