Александр Першаков

Першаков Александр Александрович (24 август 1875, Санкт-Петербург - 2 февраль 1943, Мари АССРы Медведево районы Мушмари посёлогы (Кожласола (Мушмарий) авылы янында барлыкка килгән бистә), хәзерге Мари Эл Республикасы) - Казан авыл хуҗалыгы һәм урманчылык институтының (хәзер Казан дәүләт аграр университеты) урман кошлары һәм җәнлекләр биологиясе кафедрасы профессоры (1933), галим-биолог. Идел буе республикалары орнитологиясе һәм экологиясе буенча күп санлы хезмәтләр авторы. Мари АССРның атказанган фән эшлеклесе (1941)

Җенес	ир-ат
Ватандашлык	Россия империясе  СССР
Туу датасы	24 август 1875(1875-08-24) яки 24 август (5 сентябрь) 1875
Туу урыны	Санкт-Петербург, Россия империясе
Үлем датасы	2 февраль 1943(1943-02-02) (67 яшь)
Һөнәр төре	фәнни хезмәткәр
Эшчәнлек өлкәсе	биология
Эш урыны	Казан милли тикшеренү технология университеты һәм Казан дәүләт аграр университеты
Гыйльми дәрәҗә	профессор һәм профессор
Академик дәрәҗә	биология фәннәре нәмзәте[d]
Фәнни җитәкче	Алексей Остроумов (зоолог)
Бүләкләр

Биография

Александр Александрович Першаков 1875 елның 24 августында Санкт-Петербург шәһәрендә рәссам Александр Федорович Першаков гаиләсендә туа. Бервакыт ул укый, ләкин гимназияне тәмамламый. Киләчәктә авылда эшләргә теләп, ул укытучылыкка имтихан тапшыра. Революцион эшчәнлек белән шөгыльләнә — яшерен түгәрәкләрдә катнаша, революцион әдәбият чыгара һәм тарата. Ул Кызылъяр сәнәгать авыл хуҗалыгы мәктәбенә укырга керә, анда яшерен революцион пропагандасын яңарта Тентүдән соң, ул "тыелган студентлар оешмалары үсеше буенча җыелышны җитәкләгән өчен" мәктәптән куыла. Киләчәктә, берничә ай дәвамында "ул Пермь земство статистикасында исәп-хисап эше алып бара".

1901 елда «урман химия технологиясе " белгечлеге буенча Казан сәнәгать химия-технология училищесын тәмамлый. Практиканы Иваново-Вознесенск шәһәрендәге химия заводында үтә. Казан университетында профессор А.А. Острумов дәресләрен ала, СССР ФА Зоология музеенда (хәзерге вакытта РФА зоология институтында) академик П. П. Сушкин лекцияләрендә була. 1901 елдан 1920 ега кадәр ул үз мәктәбендә эшли. Тиешле еллар эшләгән өчен коллеж асессоры чины (1901), аннары — надворный киңәшчесе (1905) һәм III дәрәҗә Изге Станислав ордены (1907) ала.

Гражданнар сугышы елларында Губсовнархоз вәкиле була, СНХ учреждениеләрендә скипидар-сумала җитештерүне үстерү белән шөгыльләнә.

1920 елдан 1922 елга кадәр Казан политехника институтында (Хәзерге Казан милли тикшеренү технология университеты) укыта

1922—1930 елларда Казан авыл хуҗалыгы һәм урманчылык институтында урман кошлары һәм җәнлекләр биологиясе кафедрасы мөдире була. Аның җитәкчелегендә Казан умыртка баганаларын өйрәнүче зоологлар-тетраподологлар мәктәбе оештырыла;

Аның җитәкчелегендә җирдәге умырткалыларны өйрәнүче зоологлар-тетраподологлар мәктәбе булдырылды; Казан зоопаркы һәм ботаника бакчасы һәм Идел-Кама край ау һәм балык тоту биология станциясе булдырыла

1926 елда А. А. Першаков профессор Николай Александрович Ливанов җитәкчелегендәге экспедициядә Чуваш АССРның үсемлекләр һәм хайваннар дөньясын өйрәнә. 1917—1937 елларда Чуашстан имәнлекләре кошларын өйрәнә. Аларга барлыгы 117 кош сурәтләнде, аларның 14 төре Чуваш орнитофаунасында Першаковка кадәр билгеләп үтелми.

1932 елдан Йошкар-Ола шәһәрендә Идел буе урман-техника институтының урманны һәм химияне саклау кафедраларын җитәкли. Ул Кокшайск, Кугу-Какшан һәм Йошкар-Ола янында 40 мең гектар мәйданлы табигать тыюлыгы булдыру турында тәкъдим ясый. 1941 елда аңа Мари АССРның атказанган фән эшлеклесе исеме бирелде.

Икенче бөтендөнья сугышы башында Урман хуҗалыгы институты Мушмари авылына (хәзерге Мари Эл Республикасының Медведевский өлкәсе) күчерелә А.А. Першаков, бу вакытта каты авырып, институт белән чыга алмый. Ләкин, бераз савыгып, ул яшерен рәвештә Мушмарига китте һәм институтта лекцияләрен укырга рөхсәт ала. Аякларның каты шешүе аркасында, ул өстәл артында утырып лекцияләр укый, соңгы лекцияләрне пәрдә артында, караватта ятып укый.

А.А. Першаковның укучылары арасында җиде фән кандидатлары, зоологлар В. И.. Гаранин, Д. И.Асписов, Н. Д. Григорьев, И. В. Башкиров, И.В. Жарков, С. С.донауров, Е. Ф. Соснина, А. А. Сухарников, В.И. Тихвинский.

Александр Александрович Першаков 1943 елның 2 февралендә Мушмари бистәсендә студентлар белән дәрес вакытында үлә, Йошкар-Олада җирләнгән.

Бүләкләр һәм исемнәр

• Мари АССРның атказанган фән эшлеклесе (1941).
• III дәрәҗә Изге Станислав ордены (1907).

Хезмәтләре

А. А.Першаков Идел буе республикаларының  орнитология, экологиясе буенча 30га якын монография, дәреслекләр, фәнни мәкаләләр авторы. Боларның кайберләре:

• Першаков А. А. Орнитологический дневник // Птицеведение и птицеводство. 1914. Год 5. Вып. 2. С. 2−16.
• Першаков А. А. Фотографические снимки по биологии птиц. К биологии дрозда-рябинника (Turdus pilaris L.) // Птицеведение и птицеводство. 1916. Год 7. Вып. 3.
• Першаков А. А. Фотографические снимки по биологии птиц // Птицеведение и птицеводство. 1917. Год 7. Вып. 1−2.
• Першаков А. А. Заметки о распространении некоторых редких видов птиц в Казанской губ. // Бюллетень МОИП. Отд. биол. Нов. серия. Т. 31. Год 1918−1922. 1923. С. 34−41.
• Першаков А. А. Смолокурение и положение химической переработки дерева в Казанском крае // Сб. Средне-Волж. Областопа. 1924. Третий вып. Изд. Средне-Волжского Областопа. С. 273−299.
• Першаков А. А. Видовой список летних птиц Раифа // Изв. Казанского ин-та с. х-ва и лесоводства. 1926. № 6. С. 50−66.
• Першаков А. А. К сведениям по фауне Кокшайской тайги // Изв. Казан. ин-та с. х-ва и лесоводства. 1927. № 1. С. 118−123.
• Першаков А. А. Лесные позвоночные, как хозяйственные факторы // Прил. к журн. «Изв. КИCXЛ». 1929a. № 1. С. 3−10.
• Першаков А. А. Новое в фауне птиц Казанского края // Оттиск из Изв. Казан. ин-та с. х-ва и лесоводства. Часть лесная. 1929b. № 2. 36 с.
• Першаков А. А. Список птиц Казанского края // Оттиск из Тр. студ. науч. кружка «Любители природы». Вып. 3. Казань, 1929c. 68 с.
• Першаков А. А. Птицы, наблюдавшиеся в Прикамской части б. Мензелинского уезда // Тр. Общества изучения Татарстана. Т. 2. Казань, 1930. С. 157−169.
• Першаков А. А. О местностях, пригодных для выселения бобров в Казанском крае // Союз-пушнина. 1931. № 11−12. С. 34.
• Першаков А. А. Птицы нагорных дубрав Чувашской республики // Тр. Казан. общ-ва естествоиспытателей. 1932a. Т. 52. Вып. 3. С. 3−75.
• Першаков А. А. О реакклиматизации бобров в Волжско-Камском крае. Казань, 1932.
• Першаков А. А. Возможно ли разведение бобров в МАО // Марийская автономная область. 1933. № 11−12. С. 88−92.
• Першаков А. А. Условия борьбы с мышами в нагорных дубравах Чувашско-Марийского Приволжья // Изв. Поволжского лесотехнического института. 1934. Вып. 4. С. 16−36.
• Першаков А. А. Методика учета позвоночных в лесном хозяйстве // Изв. Поволж. лесотех-нич. ин-та. 1935. Вып. 2. С. 9−33.
• Першаков А. А. Фауна Марийской АССР (Конспективный очерк) // Сб. тр. Поволж. лесотехнич. ин-та. Вып. 1. 1937a. С. 124−131.
• Першаков А. А. Новые данные по орнитофауне Волжско-Камского края за время 1934-1935 г. // Сб. тр. Гос. зоол. музея (при МГУ). Т. 4. 1937b. С. 59−62.
• Першаков А. А. Биоценозный метод борьбы с лесными грызунами// Сб. тр. Поволж. лесотех-нич. института. Вып. 2. 1939. С. 58−75.
• Першаков А. А. Борьба с мышами в лесном хозяйстве// Лесное хозяйство. 1940. № 5. С. 51−56.

Әдәбият

• Гаранин В. И. Александр Александрович Першаков: Забытая биография (1875−1942) // Татарстан. 1996. № 1. С. 13−16.
• Гаранин В. И. Из истории казанской школы экологов. А. А. Першаков и его окружение. 1. А. А. Першаков. 2. И. С. Башкиров // Чтения памяти В. А. Попова. Казань, 1997. С. 8−12.
• Гаранин В. И. Першаков Александр Александрович // Татарская энциклопедия. Т. 4. Казань, 2008. С. 609−610.
• Гаранин В. И., Кузнецов В. А., Курбангалиева Х. М., Яковлев В. А. История зоологических исследований в Казанском университете. XIX—XX вв. Казань: Изд-во КГУ, 2003. 86 с.
• Гаранин В. И. «А. А. Першаков и становление тетраподологии в Вожско-Камском крае». Ж-л: Историко-биологические исследованияю. 2010 г. т. 2 № 2.
• Александр Александрович Першаков. Чувашская энциклопедия.