Абхазия мөселманнарының бердәм Диния нәзарәте
Абхазия мөселманнарының бердәм Диния нәзарәте (рус. Единое духовное управление мусульман Абхазии, ЕДУМА) ― өлешчә танылган дәүләт Абхазия территориясендә яшәүче мөселманнарның мөстәкыйль, дәүләтнеке булмаган дини ислам оешмасы. 1996 елда мөселманнарның ирекле белдерүе нәтиҗәсендә булдырылган. 2014 елның 11 сентябрендә Абхазия юстиция министрлыгында юридик зат буларак дәүләт теркәлүе узган (теркәлү таныкнамәсе АВ № 005045).
| Абхазия мөселманнарының бердәм Диния нәзарәте | |
| рус. Единое духовное управление мусульман Абхазии | |
 | |
| офис: |
|
|---|---|
| Оешма төре: |
бердәм дини оешма |
| Җитәкчеләр | |
| Рәис |
мөфти Тимур Дзыба |
| Нигезләү | |
| мөселманнарының ирекле белдерүе | |
| Абхазия юстиция министрлыгында теркәлү | |
| https://islam-abkhazia.com | |
Тарих
үзгәртү- Төп мәкалә: Абхазиядә ислам
- Төп мәкалә: Гөрҗистанда ислам
Абхазия территориясенә ислам XVI гасырда Госман империясе хакимлеге вакытында үтеп кергән һәм XIX гасырга кадәр дәүләт дине булып торган.
Советлар заманы
үзгәртүАбхазиядә Советлар хакимияте урнашкач, ислам, гомумән, дәүләт структуралары тарафыннан дин буларак танылмый башлаган.
Совет Абхазиясенең соңгы мөфтиләренең берсе ― Гудаута районы Дурипш авылында яшәгән Арутан Шумаф улы Гицба (1881–1996) [1].
Яңа заман
үзгәртү1996 елда Абхазия мөселманнарының ирекле белдерүе һәм Абхазиянең беренче (1994―2005) президенты Владислав Ардзинбаның (1945―2010) турыдан-туры ярдәме белән Абхазия мөселманнары Диния нәзарәте, дини, мөстәкыйль, дәүләтнеке булмаган оешма буларак, оештырыла [2].
2003 елда үткәрелгән социологик сораштыру мәгълүматларына караганда, Абхазиядә яшәүчеләрнең 16 % ы үзләрен мөселман дип саный. Әмма, мөфти Тимур Дзыба раслаганча, Абхазиядә үзен мөселманнарга кертеп караучы, әмма динне начар белүче һәм барлык кануннарны үтәмәүче гражданнарның 25 % ы яши.
Президент Владислав Ардзинбаның 1995 елның 5 гыйнвары Указы белән мөселманнарның Корбан бәйрәме республиканың барлык халкы өчен эш көне булмаган көн дип танылган [2].
Рәисләр
үзгәртүАбхазия мөселманнарының бердәм Диния нәзарәтен төбәктәге мәчетләрнең руханилары һәм дини җәмгыятьләр вәкилләре катнашкан съездда сайланучы мөфти җитәкли.
- 2005 елның 20 мартында Сухумда Абхазия мөселманнарының беренче съезды үткәрелә, әлеге съездда илнең өр-яңа тарихында Абхазия мөселманнарының югары мөфтие итеп мөһаҗирләр нәселе ― Адил Габлиа (абх. Адил Габлиа (Тыҟәиҧа), 1931–2011) сайлана [3].
- 2011―2017 елларда ― Салих (Станислав) Кварацхелия, Сухуми мәчетенең имамы.
- 2017 елдан ― мөфти Тимур Дзыба.
Мәчетләр
үзгәртү- Төп мәкалә: Сухуми мәчете
Абхазия Республикасында Гудаута һәм Сухум шәһәрләрендә ике мәчет бар (дөресрәге, гыйбадәт йортлары, чөнки архитектура ягыннан аларны мәчетләр дип атап булмый). Әлеге биналар Абхазия хөкүмәте тарафыннан тулы кыйммәтле мәчетләр төзелгәнче кулланып тору өчен тапшырылган [4]. Россия һәм Кавказ төбәкләре мөселманнарының финанс ярдәме белән мәчет янәшәсендәге йортларны сатып алып, Сухуми мәчетен зурайту эше дәвам итә.
Басма орган
үзгәртү2007 елдан Абхазия мөселманнарының бердәм Диния нәзарәте басма органы ― рус телендә «Баракят» (Бәрәкәт) газетасы чыга.
Сылтамалар
үзгәртү- Единое духовное управление мусульман Абхазии. Официальный сайт 2022 елның 5 июнь көнендә архивланган.(рус.)
Единое духовное управление мусульман Абхазии YouTube
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ Чакветадзе Г. В. Конфессиональные аспекты этнической культуры народов современной Абхазии. — Карачаевск-Сухум: КЧГУ — ИНОА, 2009, стр. 90
- ↑ 2,0 2,1 Владислав Ардзинба: «…не забывайте, что я тоже мусульманин». ВКонтакте(рус.)
- ↑ Скончался глава Духовного управления мусульман Абхазии Адиль Габлия. Портал-Credo.Ru, 03.07.2011(рус.)
- ↑ Для 150–200 абхазских мусульман «превыше всего апсуара и наша родина – Абхазия». Республика Абхазия (Сухум), 03.06.2006(рус.)