Werner Heyzenberg

Werner Heyzenberg (almança Werner Karl Heisenberg; 1901-1976, Münxen) — Almaniä fizik-teoretiğı, kvant mexanikasına nigez saluçılarnıñ berse, fizika buyınça Nobel premiäse iäse (1932), dönyanıñ küp akademiäläre häm cämğiätläre äğzası.

Werner Heyzenberg almança Werner Heisenberg
Werner Heyzenberg
Tulı iseme	Werner Karl Heisenberg
Hönäre	fizik
Tuu datası	5 dekäber 1901(1901-12-05)
Tuu cire	Würtsburg, Almaniä
Watandaşlığı	Almaniä
Ülem datası	1 fevral 1976(1976-02-01) (74 yäş)
Ülem cire	Münxen, Almaniä
Büläk häm premiäläre	fizika buyınça Nobel premiäse iäse (1932)

1933 yılda Adolf Hitler Almaniä xakimiätenä kilgännän soñ, Heyzenberg Öçençe reyx belän xezmättäşlek itä, xättä natsi atom-töş proyektında beraz qatnaşa. Şulay uq Heyzenberg natsi ğalime Yohanes Ştark yähüdi fiziklarğa häm "yähüdi täğlimatlarğa" qarşı, şul isäptän Eynşteynnıñ Maxsus çağıştırmalılıq teoriäsenä qarşı başlağan ezärleklärgä qarşı çığa.

Fänni qazanışlar

Heyzenberg kvant teoriseneñ töp nigezlären buldıra, matrik mexanikanı nigezli, bilgesezlek mäslägen taswirlıy, kvant mexanikası yärdämendä ferromagnetizm häm Zeeman anomal' küreneşen añlata.

Kvant elektrodinamikasın (Heyzenberg-Pauli teoriäse) häm qır kvant teoriäsen üsterüdä aktiv qatnaşa.

Heyzenbergnıñ qayber eşläre ğälämi nurlar fizikasına häm turbulentlıq teoriäsenä bağışlanğan.

Bilgesezlek mäsläge

1927 yılda Heyzenberg kvant mexanikasınıñ töp mäsläge - bilgesezlek printsibın aça.

Kvant mexanikasında impuls häm koordinatlar zurlığı ixtimallıq büleneşenä buysınalar.

Heyzenberg bilgesezlek mäsläge :

$\Delta x\Delta p\geqslant {\frac {\hbar }{2}}$,

biredä:

$\Delta x$ - koordinatlarnıñ urta kvadrat taypılışı

$\Delta p$ - impulsnıñ urta kvadrat taypılışı

$\hbar$ - Plank daimie

Ädäbiät

• Professor Werner Heisenberg: A pioneer of quantum mechanics // The Times. — 1976.
• E. P. Wigner. Werner K. Heisenberg (Obituary) // Physics Today. — 1976. — Vol. 29, № 4. — P. 86—87.
• F. Bloch. Heisenberg and the early days of quantum mechanics // Physics Today. — 1976. — Vol. 29, № 12. — P. 23—27.
• N. Mott, R. Peierls. Werner Heisenberg (1901—1976) // Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society. — 1977. — Vol. 23. — P. 212—251.
• D. C. Cassidy. Heisenberg's first paper // Physics Today. — 1978. — Vol. 31, № 7. — P. 23—28.
• Храмов Ю. А. Гейзенберг Вернер Карл (Heisenberg Werner Karl) // Физики: Биографический справочник / Под ред. А. И. Ахиезера. — Изд. 2-е, испр. и дополн. — М.: Наука, 1983. — С. 77—78. — 400 с. — 200 000 экз. (в пер.)
• A. I. Miller. Werner Heisenberg and the Beginning of Nuclear Physics // Physics Today. — 1985. — Vol. 38, № 11. — P. 60—68.
• А. В. Ахутин. Вернер Гейзенберг и философия // В. Гейзенберг Физика и философия. Часть и целое. — М.: Наука, 1990. — С. 361—394.
• M. Walker. Heisenberg, Goudsmit and the German Atomic Bomb // Physics Today. — 1990. — Vol. 43, № 1. — P. 52—60.