U-kvark
u-kvark yäki öske kvark (inglizçä up) +(2/3)e elektr qorğısı iä bulğan, berençe buınğa qarağan fundamental' fermion.
| u-kvark | |
 Neytronnıñ kvarktan tözeleşe | |
| Bilge |
u |
|---|---|
| Massa |
2.01 MeV/c2 |
| Tärkip |
fundamental' |
| Ğailä häm törkem | |
| Kvant sannarı | |
| Elektr qorğısı |
+2/3 e |
| Spin |
1/2 |
| Tösle qorğı |
r,g,b |
| Spin xalätläre sanı |
2 |
| Tä'sir iteşülärdä qatnaşa |
elektromagnit tä'sir iteşüe, gravitatsion tä'sir iteşü, köçle tä'sir iteşü, zäğif tä'sir iteşü, Higgs tä'sir iteşüe |
Bötenese kvarklar kebek u-kvark barlıq 4 fundamental' tä'sir iteşüdä qatnaşa: elektromagnit, gravitatsion, köçle häm zäğif tä'sir iteşüdä, şulay uq küptän tügel açılğan 5-nçe fundamental' - Higgs tä'sir iteşüendä qatnaşa. Teoriä buyınça näq Higgs qırı belän tä'sir iteşügä kürä u-kvarknıñ massası xasil bula.
u-kvarklar d-kvarklar belän bergä nuklonnar - protonnar häm neytronnar tözilär, yäğni atom-töşlär buldıralar.
Atom-töşlär massaların kübesençä (90% artıq) Higgs tä'sir iteşüe tügel, ä u- häm d- kvarklar arasındağı köçle tä'sir iteşü energiäse buldıra: m=E/(c2).
u-kvarklardan torğan bütän adronnar da bar.
u-kvarknıñ antikisäkçege u-antikvark bula, alarnıñ tä'sir iteşülär qayber sıyfatlamalarınıñ tamğaları ayırılıp tora.
Zamança fizika qaraşı buyınça u-kvark strukturasız fundamental' kisäkçek bulıp tora (bütän kvarklar häm leptonnar kebek).
1964 yılda Gel-Mann häm Tsweig u-kvark buluın postulat itä, ä 1968 yılda Slac-täcribäxanäsendä açılğan.
Kvant sannarı
үзгәртү- Spin 1/2
- izospin proeksiäse +1/2
- barion sanı 1/3
- lepton sanı, soqlandıru, maturlıq, säyerlek sannarı 0
Sıltamalar
үзгәртү- M. Gell-Mann. The Eightfold Way: A theory of strong interaction symmetry // The Eightfold Way. — Westview Press, 2000. — С. 11. — ISBN 0-7382-0299-1.
Оригинал: M. Gell-Mann. The Eightfold Way: A theory of strong interaction symmetry. — California Institute of Technology, 1961.
- Y. Ne'emann. Derivation of strong interactions from gauge invariance // The Eightfold Way. — Westview Press, 2000. — ISBN 0-7382-0299-1.
Оригинал Y. Ne'emann Derivation of strong interactions from gauge invariance // Nuclear Physics. — 1961. — Т. 26. — С. 222. — DOI:10.1016/0029-5582(61)90134-1
- R.C. Olby, G.N. Cantor. Companion to the History of Modern Science. — Taylor & Francis, 1996. — С. 673. — ISBN 0415145783.
- M. Gell-Mann A Schematic Model of Baryons and Mesons // Physics Letters. — 1964. — Т. 8, № 3. — С. 214–215. — DOI:10.1016/S0031-91
- B. Carithers, P. Grannis Discovery of the Top Quark // Beam Line. — SLAC, 1995. — Т. 25, № 3. — С. 4