Relikt nurlanış

Космология

Өйрәнелә торган объектлар һәм җәрәяннәр

Галәм Күзәтелә торган галәм Галәмнең эре масштаблы структурасы Реликт нурланыш Кара энергия Кара матдә

Галәм тарихы

Зур Шартлау хронологиясе Галәмнең яше Галактиктикаларның формалашуы

Күзәтелә торган җәрәяннәр

Космологик кызыл тайпылма Галәмнең киңәюе Һаббл кануны Нуклеосинтез

Космологик модельләр

Галәмнең инфляциясе Зур Шартлау Фридман Галәме Киңәймәүче аралык Лямбда-CDM моделе Халәт тигезләмәсе (космология) Чик тыгызлыгы Космологик мәсләк Кайнар галәм моделе

Relikt nurlanış (latinça relictum - qaldıq), ğälämi mikrodulqın fon nurlanışı (inglizçä cosmic microwave background radiation) — yuğarı izotropik, 2,72548 ± 0,00057 K temperaturalı absolüt qara cisemgä xas spektrlı ğälämi elektromagnit nurlanışı.

Relikt nurlanışnıñ spektrı

Relikt nurlanışnıñ dipol' anizotropiäse: qızıl tös - esse, zäñgär tös - salqın ölkälär

Zur Şartlawğa bağışlanğan Gamov teoriäsendä aldan taswirlanğan.

Relikt nurlanış Ğälämneñ başlanğıç çorınnan saqlanğan, fäzanı beriş itep tutıra.

1965 yılda täcribälärdä relikt nurlanış buluın dälillängän.

Kosmologik qızıl taypılma belän relikt nurlanış - Zur Şartlaw teoriäseneñ ber dälile.

Töşença sovet astrofiziğı Şklovskiy tarafınnan kertelgän.

Taswir

Zur Şartlaw teoriäse buyınça äwwäl Ğäläm plazmadan torğan, nurlanış belän matdä tigezlektä bulğan.

Ğäläm kiñäyä barğan sayın, kosmologik qızıl taypılma säbäple plazma salqınaya häm elektronnar, protonnar, alfa-kisäkçelär rekombinatsiälänä, ä fotonnar fäzada irekle itep oça başlağan (Ğäläm yäşlege 4000 000 yıl, temperaturası 3000 k bulğan). Şuşı taratılğan häm yotılmağan fotonnar xäzerge zamanda relikt nurlanışnı täşkil itälär.

Ğälämneñ kiñäyüe säbäple relikt nurlanışnıñ temperaturası 2,725 K gä töşkän.

Sıltamalar

• Дж. Ф. Смут — Анизотропия реликтового излучения: открытие и научное значение (Успехи Физических Наук (УФН) Т.177 2007, № 12, Нобелевская лекция по физики — 2006 Рус. яз. PDF
• Микроволновое фоновое излучение (реликтовое излучение). Р. А. Сюняев.
• Астронет. Документы с ключевым словом: Реликтовое излучение.
• Реликтовое излучение. Энциклопедия «Кругосвет».
• The Cosmic Microwave Background Radiation.
• The Physics of Microwave Background Anisotropies.
• LAMBDA — Legacy Archive for Microwave Background Data Analysis. NASA
• First Year WMAP Technical Papers. 2007 елның 2 февраль көнендә архивланган.
• Сайт о современной космологии.
• Видео «Поляризации реликтового излучения»