Födor Lıtkin
Födor Lıtkin, Födor Matvey ulı Lıtkin (rus. Фёдор Матвеевич Лыткин; çın iseme Polat-bäk Ferik Fetko, Ferik Polatbäkov (rus. Полат-бек Ферик Фетько, Ферик Полатбеков, körd. Fêrîkê Egît Polatbêkov); 1897 yılnıñ 14 avgustı, Rİ, Örket gubernası, Nikolskoye — 1918 yılnıñ 16 noyäbre, Olökminsk) — şağir, inqıylabçı, bolşevik, Watandaşlar suğışında qatnaşuçı, Seberdä sovet xakimiäte urnaştıru öçen köräş citäkçeläreneñ berse.
| Födor Lıtkin rus. Фёдор Матвеевич Лыткин | |
 | |
| Tuğan waqıttağı iseme |
Ferik |
|---|---|
| Psevdonimnarı |
Polat-bäk |
| Tuu datası | |
| Tuu urını |
Räsäy imperiäse, Örket gubernası, Tulun vulısı, Nikolskoye |
| Ülem datası |
16 noyäber 1918 (21 yäş) |
| Ülem urını | |
| Watandaşlığı | |
| Hönäre | |
| Firqäse | |
| Töp ideyaläre | |
.svg){kind=small}
Biografiäse үзгәртү
1897 yılnıñ 14 avgustında Örket gubernasınıñ Tulun vulısınıñ Nikolskoye awılında tuğan. Änise — rus, ätise — sörgendäge yezid[1][2]. Läkin formal’ räweştä Födor äniseneñ berençe ire burät Matvey Lıtkinnıñ ulı dip sanalğan. Födor başlanğıç mäktäpne yaxşı bilgelär belän tämamlağan häm Örket irlär gimnaziäsenä uqırğa kergän, anda inqıylabi yäşlär belän yaqınlaşqan. Marks, Engels häm Leninnıñ eşlären öyrängän legal’ bulmağan sotsialistik tügäräkkä kergän. Tügäräk äğzaları «Наша работа» qulyazma jurnalı çığarğannar, anda Lıtkin üzeneñ berençe şiğirlären bastırğan. 1915 yılda politsiä tügäräk turında mäğlümat alğan, Lıtkin Örketne qaldırırğa mäcbür bulğan. Üz belemen ul Yeniseysk gimnaziäsendä däwam itkän, anda şulay uq inqıylabi yäşlär liderı bulğan.
1917 yılda, inqıylabi waqiğalar qızu çağında, Tum universitetınıñ yuridik fakultetına uqırğa kergän. Eşçelär, studentlar cıyınnarında häm soldat mitinglarında çığış yasağan. İnqıylabi eçtälekle şiğirlär yazuın häm bastırıp çığaruın däwam itkän.
Födor RSDEF(b) Tum komitetı quşuı buyınça şähärdä berençe qızıl gvardiä oträdın oyıştıruçılarnıñ berse bulğan. Bu oträd Seber ölkä dumasın taratqan. Födor Tum Sovetı prezidiumı sostavına kergän, şähär profsoyuzlar Sovetı sekretariatı äğzası bulğan. Tum bolşevikları citäkçeläre belän Lıtkin Seber Sovetları II qorıltayına delegat itep saylanğan. Tsentrosibir’ citäkçelege sostavına kergän. Xärbi-inqıylabi tribunal äğzası bularaq Örkettä aq gvardiä fetnäsen bastıruda qatnaşqan. Baş kütärgän aq çexlar belän tınıçlıq söyläşüläre uñışsız bulğannan soñ, kontrinqıylabi köçlär belän köräşü öçen Seber yuğarı komandalawı oyıştırılğan, anıñ sostavına Lıtkin kergän. Ul Baykal buyı häm Baykal aryağı frontlarınıñ säyäsi bülege mödire häm ştabı äğzası bulğan, suğışçılar arasında säyäsi eş alıp barğan, «Красноармеец» front gäziten çığarğan. Seberdä sovet xakimiäte bärep töşergännän soñ N. N. Yakovlev törkeme sostavında 1918 yılnıñ 6 sentäbrendä taygağa kitkän.
1918 yılnıñ 16 noyäbrendä Yakovlev bolşevikları törkemen kolçakçılar oträdı basıp alğan. Lıtkin N. Yakovlev, İ. Şevtsov, Nikitin belän bergä üterelgän.
Xäter үзгәртү
Födor Lıtkin xörmätenä Tum, Örket häm Yeniseysk uramnarı atalğan.
İskärmälär үзгәртү
- ↑ Аджие Джинди. И пришла весна. — Москва, 1978.
- ↑ Лыткин, Фёдор Матвеевич (Полот-бек Ферик Фетько) // Лесничий — Магнит. — М. : Советская энциклопедия, 1954. — С. 501. — (Большая советская энциклопедия : [в 51 т.] / гл. ред. Б. А. Введенский ; 1949—1958, т. 25).
Ädäbiät үзгәртү
- Гражданская война и военная интервенция в СССР: Энциклопедия. — М.: Сов. Энциклопедия, 1987. — С. 341.
- Сальников Ю. В. В неумирающих мечтах. Документальная повесть, Новосибирск, 1970.
- Литературная Сибирь: критико-биобиблиогр. слов. писателей Вост. Сибири / сост.: В. П. Трушкин, В. Г. Волкова. — Иркутск, 1986. — Вып. 1. — С. 266—269.
- Килессо Г. По следам иркутской легенды. Иркутск : Вост.-Сиб. кн. изд-во, 1970
- Рябиков В. В. Федор Лыткин (Полотбек Ферик Фетько). Новосибирск, 1950; Сальников Ю. В. Федор Лыткин. М., 1976.
Sıltamalar үзгәртү
- Лыткин Федор Матвеевич — Зур совет энциклопедиясеннән мәкалә.
- Федор Матвеевич Лыткин. Энциклопедия-хрестоматия Иркутской области и Байкала