Үзәктән куу көче

Үзәктән куу көче — әйләнүче хисап системасындагы бар объектларга тәэсир итүче, әйләнү күчәреннән юнәлгән инерция көче. Үзәктән куу көче - инерциаль хисап системасыннан әйләнүче инерциаль булмаган хисап системасына күчкәндә хасил булган инерция көче.

Үзәктән куу көче F_cf
һәм үзәккә омтылу көче F_cp
$\mathbf {F} _{\text{cf}}=-m{\boldsymbol {\omega }}\times ({\boldsymbol {\omega }}\times \mathbf {r} )$
$|\mathbf {F} _{\text{cf}}|=m{\boldsymbol {\omega }}^{2}\mathbf {r}$

әйләнү күчәреннән материаль ноктасына кадәрге вектор ${\vec {R_{0}}}$ өчен үзәктән куу көче болай бирелә:

${\vec {F}}=m\omega ^{2}{\vec {R_{0}}}$

биредә:

${\vec {F}}$ — җисемгә тәэсир итүче үзәктән куу көче,

$\ m$ — җисемнең массасы,

${\vec {\omega }}$ — почмакча тизлек

әйләнүче хисап системасында җисемнең радиус-векторы ${\vec {R}}$ өчен үзәктән куу көче болай тасвирлана:

${\vec {F}}=-m\left[{\vec {\omega }}\times \left[{\vec {\omega }}\times {\vec {R}}\right]\right]=m\left(\omega ^{2}{\vec {R}}-\left({\vec {\omega }}\cdot {\vec {R}}\right){\vec {\omega }}\right),$

Тигезләмәне чыгару

• ${\vec {v}}_{n}$ - инерциаль булмаган системага карата җисемнең тизлеге
• ${\vec {v}}_{0}$ - системаның тизлеге
• ${\vec {\omega }}$ - системаның почмакча тизлеге

Инерциаль хисап системасында сызыкча тизлек:

${\vec {v}}={\vec {v}}_{0}+\left[{\vec {\omega }}\times {\vec {R}}\right]+{\vec {v}}_{n},$

биредә ${\vec {R}}$ — инерциаль булмаган хисап системасына карата җисемнең масса үзәгенең радиус-векторы

Чыгарылма алып:

${\frac {d}{dt}}{\vec {v}}={\frac {d}{dt}}{\vec {v}}_{0}+{\frac {d}{dt}}\left[{\vec {\omega }}\times {\vec {R}}\right]+{\frac {d}{dt}}{\vec {v}}_{n}.$

Инерциаль системада:

${\frac {d}{dt}}{\vec {v}}_{0}={\vec {a}}_{0},$

${\frac {d}{dt}}{\vec {v}}_{n}={\vec {a}}_{n}+\left[{\vec {\omega }}\times {\vec {v}}_{n}\right],$

${\frac {d}{dt}}\left[{\vec {\omega }}\times {\vec {R}}\right]=\left[{\vec {\varepsilon }}\times {\vec {R}}\right]+\left[{\vec {\omega }}\times {\frac {d}{dt}}{\vec {R}}\right]=\left[{\vec {\varepsilon }}\times {\vec {R}}\right]+\left[{\vec {\omega }}\times {\vec {v}}_{n}\right]+\left[{\vec {\omega }}\times \left[{\vec {\omega }}\times {\vec {R}}\right]\right],$

биредә ${\vec {a}}_{n}$ — системага карата сызыкча тизләнеш, ${\vec {\varepsilon }}$ — почмакча тизләнеш.

Шулай итеп:

${\frac {d}{dt}}{\vec {v}}={\vec {a}}={\vec {a}}_{0}+{\vec {a}}_{n}+\left[{\vec {\varepsilon }}\times {\vec {R}}\right]+2\left[{\vec {\omega }}\times {\vec {v}}_{n}\right]+\left[{\vec {\omega }}\times \left[{\vec {\omega }}\times {\vec {R}}\right]\right].$

Соңгы кушылучы - үзәктән куу көче.

әйләнү күчәренә перпердикуляр булган ${\vec {R}}$ өчен:

${\vec {a}}_{c}={\vec {\omega }}({\vec {\omega }}{\vec {R}})-{\vec {R}}{\vec {\omega }}^{2}=-{\vec {R}}{\vec {\omega }}^{2}.$

үзәктән куу көче

$F_{\mathrm {pr} }=-m\omega ^{2}R=-m{\frac {v^{2}}{R}}$

Моны да карагыз

• Кориолис көче
• Үзәккә омтылу тизләнеше

Әдәбият

• «Центробежная сила» в Большой советской энциклопедии
• Матвеев А. Н. Механика и теория относительности: Учебник для студентов вузов. — 3-е издание. — М.: ООО *"Издательский дом «ОНИКС 21 век»: ООО "Издательство «Мир и образование», 2003. — с. 405—406