Wikipedia

Шамил йорты

Шамил йорты — Казанның тарихи үзәгендә — Иске Татар бистәсендә урнашкан, XX гасыр башында эклектика ысулында үзгәртеп корылган бина. архитектура һәйкәле һәм регион (җөмһүрият) әһәмитендәге мәдәни мирас объекты булып исәпләнә.

Истәлекле урын
Шамил йорты
Шәһәр Казан
Лаихә авторы Генрих Руш (архитектор),
Ф. Р. Амлонг (архитектор)
Төзелеш 1863—1865 еллар
Халәт Калып:Культурное наследие РФ 4
[[:commons:Category: Shamil House, Kazan Викиҗыентыкта|Шамил йорты]] Викиҗыентыкта

Бу терминның башка аңлатмалары да бар, аларны карау өчен Шамил (мәгънәләр) битенә күчегез.
Русия гербы Русия Федерациясе мәдәни мирасы, объект № 1600201000объект № 1600201000
Portal icon Мәдәният порталы

1986 елдан бинада Тукайның Әдәби музее эшли.

Сурәтләү үзгәртү

Шамил йорты – ике катлы кирпеч йорт, мәйданы 430 м². Урта гасырлар Европа архитектураы шәкелендә җирле халыкның дини карашларына туры килерлек итеп төзелгән. Эклектика милли – романтик модерн белән үрелеп бара. Бинаның төп керү юлы өстендә дивардан чыгып торучы өлеше — эркер (алман. Erker) һәм фасадтан чыгып торучы өлеше — ризалит (итал. risalita) бар. Уң яктагы ярымтүгәрәк эркер флюгерлы биек чатыр белән тәмамлана. Бинаны замокка охшатыр өчен машикули (рус. бойница, варница), аркатура (тат. ялган(сукыр) аркалар), кече манаралар кулланылган.[1]

Тарих үзгәртү

1863 елда Казанның Иске Татар бистәсендә Юныс мәйданы янында Екатерина урамында I гилдия сәүдәгәр, миллионер, Казанның шәрәфле ватандашы Ибраһим Апаков өчен ике катлы особняк җиткерелә. 1884 елда сәүдәгәрнең бердәнбер кызы 18 яшьлек Мәрьямбану имам Шамилнең өченче улы, генерал, 45 яшьлек Мөхәммәт-Шәфигә кияүгә чыга. Ике катлы бина аларга туй бүләге итеп бирелә.

1902 елгы янгыннан бина зыян күрә.

1903 елда Федор Амлонг һәм Генрих Руш үзгәртеп кору үткәрәләр.

1906 елда Мөхәмәт-Шәфи Шамил Кисловодскида йөрәк өянәгеннән кинәт вафат булгач, Бибимәрьямбану кызлары белән Санкт-Петербургга күчә. Йортны 25 яшьлек II гилдия сәүдәгәр Ибраһим Вәлиуллинга сата. Ул бинада кәнфит фабригы ачып җибәрә. 1919 елда йортны тартып алалар һәм 1981 елга хәтле торак фатирлар итеп файдаланалар.[2]

1981 елда тарихи һәм архитектори һәйкәл дип игълан ителә.[3]

1986 елда Габдулла Тукайның тууына 100 ел тулуны билгеләп үту кысаларында, бинада Тукайның Әдәби музеен ачалар.[4]

2006 елда бинаның тышкы ягы төзәтелә.

2011 елда бинаның эчке өлешендә реставрация эшләре башкарыла.

Кызыклы факт үзгәртү

  • Казан халкы баштарак 1849 елда архитектор А. Песке төзегән йортны (Профсоюз урамы,32) «Шәмил йорты» дип йөрткән. Ул йортны М.-Ш. Шәмил сатып алган булган һәи Иске Татар бистәсенә күчкәнче (1884) шул йортта яшәгән.
  • Шәмил йортында туып үскән Фатыйма-Зөһрә Санкт-Петербургда инкыйлабчы Мөхәммәт-Али (Махач)[5] Дахадаев белән танышып, кияүгә чыга. Балалары булмау сәбәпле, Фатыйма-Зөһрәне аергач, Махач аның сеңлесе Нәфисәгә өйләнә.[6]

Әдәбият үзгәртү

  1. Беляев А. Б. Историческая генеалогия татарского народа. Казан: Татарстан китап нәшрияты, 2012. ISBN 978-5-298-02215-6
  2. Казань в памятниках истории и культуры / Под ред. С. С. Айдарова, А. Х. Халикова, М. Х. Хасанова, И. Н. Алиева. — Казан: Татарстан китап нәшрияты, 1982.
  3. Багаутдинова Д. Б. Музей Габдуллы Тукая в Казани. — Казан: Татарстан китап нәрияты, 1989.
  4. Салихов Р., Хайрутдинов Р. Республика Татарстан: Памятники истории и культуры татарского народа (конец XVIII — начало ХХ веков). — Казан: ФЕСТ, 1995.
  5. Музеи Габдуллы Тукая в Татарстане. — Казан, 2006.

Сылтама үзгәртү

Искәрмәләр үзгәртү

  1. ↑ Татар дөньясы, archived from the original on 2013-05-21, retrieved 2014-09-24 
  2. ↑ Татар дөнясы гәҗитеннән, archived from the original on 2013-05-21, retrieved 2014-09-24 
  3. ↑ ТАССР Министрлар шурасы карары № 601 1981 елның 23 октябре
  4. ↑ решение Татарского обкома КПСС от 30 мая 1984 года
  5. ↑ Махачкалага исем шуның хөрмәтенә бирелгән
  6. ↑ «Лица — в истории, История — в лицах», « Дагестан» журналы, 2005.
Казанның истәлекле урыннары
 
Герб Казани
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Шамил_йорты&oldid=3820637