Хәмит Кави

Хәмит Кави (Хәмит Сәлим улы Кавиев; 1906 ел, Әлмән, Чабаксар өязе, Казан губернасы, Россия империясе — 15 август 1944(1944-08-15), Журавныкы^[d], Горохов районы^[d], Волын өлкәсе, Украина Совет Социалистик Республикасы, СССР) — татар совет язучысы һәм публицист, географ, биолог, геолог, педагог, сәяхәтче. Бөек Ватан сугышында катнашучы.

Хәмит Кави
Туган телдә исем	Хәмит Сәлим улы Кавиев
Туган	1906 Әлмән, Чабаксар өязе, Казан губернасы, Россия империясе яки Әлмән, Чабаксар өязе, Казан губернасы, Россия империясе
Үлгән	15 август 1944(1944-08-15) Журавныкы[d], Горохов районы[d], Волын өлкәсе, Украина Совет Социалистик Республикасы, СССР
Яшәгән урын	Уң як Болак урамы
Әлма-матер	Татар дәүләт гуманитар-педагогика университеты
Һөнәре	язучы

Биография

Хәмит Кавиев 1906 елда Казан губернасының Чабаксар өязе (хәзер Чуашстан Республикасының Кузлаука районы) Әлмән авылында дин эшлеклесе, мулла Сәлим Кавиев гаиләсендә туа. Авыл мәктәбендә укый, соңрак Казан педагогика институтының биология факультетына укырга керә.

1926 елда Казан мәктәпләрендә һәм техникумнарында география һәм биология фәннәрен укыта башлый. Параллель рәвештә фәнни эш белән мавыга, географик һәм геологик тикшеренүләр үткәрә, күп сәяхәт кыла.

Иҗади юл

1930 елда Хәмит Кавиның «Кавказ таулары аркылы җәяү» китабын, 1932 елда аның «Боз диңгезенә таба» китабы дөнья күрә. Сугыш башланганчы язучы унга якын китап чыгарырга өлгергән, алар арасында «Идел буенда йөрү юллары», «Кузбасска сәяхәт» һ. б.

Кавиев публицист буларак та билгеле. Татарстан буйлап йөреп, ул республика матбугатында төбәкнең табигый байлыклары, географик үзенчәлекләре, җирле халыкның мәдәнияте һәм көнкүреше турында бәян иткән язмалар бастыра.

Мех техникумы укытучысы булып эшләп, анда театр труппасы оештыра. Спектакльләрдә аның булачак хатыны Мәрьям дә катнаша (алар 1939 елда өйләнешәләр).

Бөек Ватан сугышында катнашу

1941 елның сентябрендә Хәмит Кавиев фронтка китә. Сугышта күрсәткән батырлыклары өчен медальләр белән бүләкләнә. Һөҗүмнәр вакытында ул, офицер-танкист, башка солдатларны батырлык үрнәге белән рухландырып, үз машинасын башкалар алдында алып барган. Сугыш вакытында да ул иҗат турында онытмый, язмалар ясый, булачак китаплары өчен материал җыя.

1944 елның 15 июнендә Көнбатыш Украинадагы Дружкополь авылында (хәзер Волынск өлкәсендәге Журавники авылы) генерал-лейтенант Николай Ватутин армиясе составына кергән частьта бандеровчылар һөҗүменә дучар була. Хәмит Кави командованиесе астында танк экипажы тулы әзерлектә сугыш кабул итә. Ул дошманның һөҗүмен чагылдыра һәм хәрби бурычны үти, әмма снарядның турыдан-туры эләгүе нәтиҗәсендә танк яна башлый. Кавиев экипажга янган танктан китәргә боера, аскы люк аша кул астында эшләүчеләрне чыгара, әмма үзен коткара алмый һәм тереләтә яна.

Сайланма әсәрләр

• «Кавказ таулары аркылы җәяү» (1930)
• «Идел буенда йөрү юллары» (1931)
• Хикәяләр һәм очерклар җыентыклары:
  • «Боз диңгезенә таба» (1932);
  • «Кузбасска сәяхәт» (1934);
  • «Сәяхәт» (1939).