Хуррамитлар (фарсы телендә: خرمدینان Хоррам-Динан, мәгънәсе "Алкышлы Диннекеләр") тамырлары Маздак нигезләгән Зәрдөштлек сектасында булган Иранлы[1][2][3] дини һәм сәяси хәрәкәт.[3] Хәрәкәт өчен альтернатив атама Мөхәммирә (гарәп телендә: محمرة, "Кызыл киемнәрдә берәүләр"; фарсы телендә: سرخ‌جامگان Sorkh-Jâmagân), аларның символик кызыл киеменә ишарә итү.
Азәрбайҗанда Сәфәвиләр династиясен нигезләргә ярдәм иткән 16-ынчы гасыр Кызылбашлары игълан ителгәнчә "Хуррамитларның рухи токымы" булып тора.[4]

Хуррамитлар хәрәкәтенең соңрак җитәкчесе Бабәк Хоррамдин атәшпәрәст һәм маздей тугърысы әл-Муканнәгънең дәвамчысы булган.

Ышанулары

үзгәртү

Әл-Мәкъдиси берничә фактны искә ала. Ул "аларның доктринасы нигезе яктылык һәм караңгылык дуализмы; махсусрак итеп әйткәндә "Галәмнең принципы Яктылык, шуның өлеше сөртелгән булган һәм Караңгылыкка әверелгән булган." Аларның исеме еш фарсы сүзе "хуррам" "бәхетле, шаян" дигәннән алынган дип фикер йөртелә. Наубахти алар шулай ук реинкарнациягә (метемпсихозга) ышаналар дип раслаган. Әл-Мәкъдиси аларны маздейларга керткән.

Искәрмәләр

үзгәртү
  1. Arthur Goldschmidt, Lawrence Davidson, “A concise history of the Middle East”, Westview Press; Eighth Edition (July 21, 2005). p. 81: “..a Persian named Babak whose rebellion lasted twenty years. These uprisings were inspired by Persia’s pre-Islamic religions, such as Zoroastrianism (the faith of the Sassanid ruler) and a peasant movement called Mazdakism”
  2. Whittow (1996), "The Making of Orthodox Byzantium, 600–1025". New studies in medieval history, London: Macmillan, pp. 195, 203 & 215 Azerbaijan was the scene of frequent anti-caliphal and anti-Arab revolts during the eighth and ninth centuries, and Byzantine sources talk of Persian warriors seeking refuge in the 830s from the Caliph's armies by taking service under the Byzantine emperor Theophilos. [...] Azerbaijan had a Persian population and was a traditional centre of the Zoroastrian religion. [...] The Khurramites were a [...] Persian sect, influenced by Shiite doctrines, but with their roots in a pre-Islamic Persian religious movement.
  3. 3,0 3,1 W. Madelung, "Khurrammiya" in Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman, Th. Bianchi, C.E. Bosworth, E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2009. Brill Online. Excerpt: "Khurrammiya or Khurramdiniyya refers in the Islamic sources to the religious movement founded by Mazdak in the late 5th century A.D. and to various anti-Arab sects which developed out of it under the impact of certain extremist Shi'i doctrines."
  4. Roger M. Savory (ref. Abdülbaki Gölpinarli), Encyclopaedia of Islam, "Kizil-Bash", Online Edition 2005