Xiwä xanlığı

Xiwä xanlığı (üzbäkçä Xiva Xonligi) — 1512-1920 yıllarda Xäräzem däwläteneñ ataması. Xiwä xanlığı Rusiä çığanaqlarında oçrıy torğan atama. Üziseme - Xäräzem. 1573 yılda Amudärya yılğası yulı üzgärgängä kürä, başqalası Ürgäneçtän Xiwä şähärenä küçerelä häm Xäräzem yış qına Xiwä xanlığı dip yörtelä başlıy.

Xiwä xanlığı üzbäkçä Xiva Xonligi 1512 — 1920
Xiwä xanlığı
Bayraq
Başqala	1573-1920 Xiwä
räsmi tel	Xäräzem tele, üzbäkçä
Din	İslam
İdärä itü tärtibe	Monarxiä
Dinastiä	Şäybani näsele (1511—1695), Çıñğız näsele (1695—1740), Tuqaytimur näsele (1746-1770), Qoñırat näsele (1763—1920)

Xiwä xanlığı, Boxara ämirlege häm Qoqand xanlığı üzbäk xanlıqları bulıp sanala, bügenge Üzbäkstanda urnaşqan bulğannar.

Tarix

1505 yılda Şäybäni xan Xäräzemne basıp ala. 1573 yılda Amudärya yılğası yulı üzgärgängä kürä, başqalsı Xiwä şähärenä küçerelä häm Xäräzem yış qına Xiwä xanlığı dip yörtelä başlıy.

1511-1770 yılda Şäybäni näsele idärä itä.

1770 yılda Şäybäni näsele özelä, qoñırat üzbäk näsele xakimiätkä kilä, nigez saluçı Möxämmäd Ämin bi.

1873 yılda Törkistan general-gubernatorı fon Kaufman citäklägän 13 meñle ğäskär Möxämmäd Räxim II ğaskären ciñä, 29 mayda Xiwä basıp alına.

1873 yılda Gendemian solıx kileşüe imzalana, häm Xiwä xanlığı vassal bularaq Räsäy imperiäsenä buysına.

1920 yılda Qızıl Ğäskär ciñüe näticäsendä qoñırat dinastiäse bärep töşerelä, Xiwä xanlığı SSRBğa kerä.

1920 yılda RSFSR sostavındağı Xäräzem Xalıq Sovetlar Cömhüriäte iğlan itelä.

Sıltamalar

• Веселовский Н. И. Очерк историко-географических сведений о Хивинском ханстве от древнейших времён до настоящего времени. СПб., 1877.
• Виноградов А. В. Тысячелетия, погребенные пустыней. М.: Просвещение, 1966.
• Толстов С. П. Новогодний праздник «каландас» у хорезмийских христиан начала XI века. Материалы и исследования по этнографии и антропологии СССР, 1946, 2, с. 87-108.
• Б. Грозный. Протоиндийские письмена и их расшифровка. Вестник древней истории 2 (11). 1940.
• Толстов С. П. По следам древнехорезмийской цивилизации. М.-Л.: 1948.
• Kыдырниязов М.-Ш. Материальная культура городов Хорезма в XIII—XIV веках. Нукус: Каракалпакстан, 1989.