Wikipedia

Франтишка Пламинкова

Франтишка Пламинкова (чех. Františka Plamínková); 1875 елның 5 феврале, Прага, Австро-Венгрия — 1942 елның 30 июне, Прага, Богемия һәм Моравия протектораты) — Чех сәясәтчесе, журналист, феминистка, чехословак һәм халыкара хатын-кызлар хәрәкәтен оештыручы. Ул Гейдрихиада(чех.)татар. вакытында җәзалап үтерелә.

Франтишка Пламинкова
Туган телдә исем чех. Františka Plamínková
Туган 5 февраль 1875(1875-02-05)[1][2][3][…]
Прага, Боһемия кыйраллыгы[d], Цислейтания[d], Аустрия-Маҗарстан[1][3][4][…]
Үлгән 30 июнь 1942(1942-06-30)[1][2][3][…] (67 яшь)
Kobylisy Shooting Range[d], Кобылисы[d], Прага 8[d], Прага-8[d], Прага, Боһемия һәм Моравия протектораты[d][5]
Үлем сәбәбе утлы коралдан ату ярасы[d]
Ватандашлыгы Аустрия-Маҗарстан
Чехословакия
Һөнәре язучы, журналист, сәясәтче, суфражистка
Сәяси фирка Чех милли-социаль фиркасе[d]

 Франтишка Пламинкова Викиҗыентыкта

Тормыш юлы үзгәртү

Франтишка Пламинкова Прага итекчесе Франтишек Пламинков һәм Франтишка Пламинкова (туганда Крубнерова) гаиләсендә туа һәм гаиләдә өч кызның иң кечкенәсе була[6]. Башлангыч һәм урта мәктәпне, шулай ук Прагада педагогик институтны тәмамлый. 1894—1895 елда Таборда һәм Собеславда укыта башлый. 1895 елдан Прагада эшли башлый. 1908 елда Прага-Бубна урта мәктәбендә укытучы итеп билгеләнә (Голешовиценың бер өлеше)[7]. Австро-Венгрия законнары буенча укытучыларга никахлашу һәм бала табу тыелган, шуңа күрә ул кияүгә чыкмаган. Ул Масариклар гаиләсе белән яшьтән элемтәдә торган.

Иҗтимагый һәм сәяси эшчәнлек үзгәртү

1897 елда Чехословакия хатын-кызларының беренче съездында катнаша. «Чехия укытучылары» ассоциациясе әгъзасы, «Чехия хатын-кызлар клубы»на (1903) һәм «Хатын-кызлар өчен сайлау хокукы өчен комитет»ка (1905) нигез салучы була. 1908 елда Альбина Хонзакова белән Отто Фәнни энциклопедиясе өчен хатын-кызлар эмансипациясе (феминизм) девизын булдыру өстендә хезмәттәшлек итә. 1907 елда 1861 елгы Ландтаг Чехия Корольлегенә(чех.)татар. сайлану законы хатын-кызларның сайлау хокукы ияләре арасында булмавына җәмәгатьчелек игътибарын юнәлтә. Шуңа күрә 1908, 1909 һәм 1912 елларда беренче хатын-кыз депутатын сайлау өчен көч куя. Бу 1912 елда депутат итеп Божена Викова-Кунетицка сайланганда була. Франтишка Пламинкова шулай ук укытучылар өчен никахсызлыкны гамәлдән чыгару һәм гаиләдә һәм җәмгыятьтә ир-атларның һәм хатын-кызларның тигез хокуклылыгы өчен актив эш алып барган. 1923 елда «Хатын-кызлар милли советына» нигез сала, ул Халыкара хатын-кызлар альянсына(рус.)татар. керә.

1918 елда Чех милли-социаль партиясенә (соңрак Чехословак социалистик партиясе) керә һәм Прага шәһәр җыенына тәкъдим ителә. 1919 елда һәм 1923 елда муниципаль сайлауларда Прага шәһәр җыенына сайлана. 1925 елда парламент сайлауларында Сенатка сайлана. Соңрак 1929 елда һәм 1935 елда яңадан сайлана[8][9]. 1939 елның мартында Сенат эшчәнлеге туктатылуына кадәр һәм Богемия һәм Моравия Протектораты төзелүгә кадәр сенатор булып кала. 1938 елда Икенче Чехословакия Республикасы оештырылганнан соң, Чехословакия социалистик партиясе тыелган була, әмма Франтиша Пламинкова Милли бердәмлек партиясенә һәм Милли хезмәт партиясенә керүдән баш тарта һәм фракциядән читтә сенатор булып кала[10].

1938 елның 14 сентябрендә Франтишка Пламинкова Суд кризисы вакытында Адольф Һитлерга ачык хат яза, анда Президент Эдвард Бенешны яклый. Ул Германия канцлерын Чехия халкына карата милли һәм тарихи ялгышуларда гаепли.

Үлем үзгәртү

1939 елда Копенһагенда узган Халыкара хатын-кызлар альянсы конференциясендә тәкъдим ителгән сәяси сыенудан баш тарта һәм немецлар оккупацияләнгән илгә әйләнеп кайта. Беренче тапкыр 1939 елның 1 сентябрендә, Икенче бөтендөнья сугышы башланган көнне кулга алына. Алты атнадан соң ул иреккә чыгарыла һәм «Хатын-кызлар милли комитеты»нда эшен дәвам итә. 1942 елның февралендә аның оккупация режимына пассив каршы торуы журналист-коллаборационист Карл Вернер тарафыннан берничә тапкыр тәнкыйтькә дучар була. Рейнхард Гейдрих вафатыннан соң бер атнадан соң, 1942 елның 11 июнендә кулга алына һәм Терезин концентрацион лагерена озатыла. 1942 елның 30 июнендә Кобылинск полигонында атып үтерелә.

Искәрмәләр үзгәртү

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Чешская национальная авторитетная база данных
  2. ↑ 2,0 2,1 [Frantiska Plamínková Frauen in Bewegung 1848–1938] — Österreichische Nationalbibliothek, 2006.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Тасвирый сәнгать әрхибе — 2003.
  4. ↑ 4,0 4,1 Database of the Terezín Memorial
  5. ↑ 5,0 5,1 Archiv hl. m. Prahy, Matrika zemřelých fary Libeň, sign. LBŇ Z19, s. 108
  6. ↑ Archivní katalog
  7. ↑ Archivní katalog
  8. ↑ PASTYŘÍK Josef. VII. voleb. kraj. әлеге чыганактан 2014-12-14 архивланды.
  9. ↑ PALME Franz. IV. voleb. kraj. әлеге чыганактан 2014-12-14 архивланды.
  10. ↑ PAJOR Miklós, Dr.. XI. voleb. kraj. әлеге чыганактан 2014-12-13 архивланды.
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Франтишка_Пламинкова&oldid=2996878