Татар Кыш бабае
Кыш Бабай — татарларның кышкы әкият георе, рус Кыш бабае аналогы.[1] 21 декабрьдән 1 гыйнварга кадәр дәвам иткән Нардуган бәйрәменең төп әкият персонажы. Кыш бабайның ярдәмчесе Кар кызы.
Башка кышкы әкият тылсымчыларыннан аермалы буларак, Кыш Бабайның күп ярдәмче дусары бар.[2]
Кыш бабай турында риваять
үзгәртүКыш бабай турындагы риваять Тәңре төп илаһы булган борынгы төркиләр дине белән бәйле.[3] Ул бөтен дөнья һәм башка илаһлар белән идарә иткән. Легенда буенча, Тәңре декабрьнең иң озын төнендә туган.[4]
Кыш көне Кыш Тәңресе илаһы идарә итә, төркиләр аны Кыш бабай дип атыйлар. Тәңре хөрмәтенә кышкы илаһ бәйрәм оештыра, аның барышында кешеләр чыршы тирәли (борынгы төркиләр өчен изге) әйләнәләр алып баралар һәм дини йолада — Каратөндә (кара төн) катнашалар.[2]
Төрки Кыш бабай бу бәйрәмгә төрки пантеоннан башка илаһларны һәм рухларны чакыра. Кыш бабай янында һәрвакыт аның кызы Кар кызы була, ул әтисенә кунаклар кабул итәргә ярдәм итә.[2]
Татарстанда хәзерге Кыш бабайның барлыкка килү тарихы
үзгәртү«Кыш Бабай» проекты туристик фирма җитәкчесе Юлия Таланова инициативасы белән барлыкка килә.[3] Бер интервьюсында ул бу идеянең Бөек Устюгтан Кыш бабай образы тәэсирендә барлыкка килүен сөйли.
Аның сүзләренчә, проект очраклы гына барлыкка килгән: бервакыт Таланова Бөек Устюг турында телевизион тапшыру караган. Бу телерепортажда Кыш бабай проектының барлыкка килүе бу кечкенә шәһәрнең үсешенә яңа тормыш өргән дип әйтелгән. Шуннан соң Таланова Татарстанда шундый ук нәрсә эшләү инициативасы белән чыгыш ясый. Берникадәр вакыттан соң аның идеясе чынга аша. Шулай итеп, хәзерге Кыш Бабай үзенең резиденциясе белән барлыкка килә (2009 елның ноябрендә ачыла), анда татар язучылары һәм шагыйрьләре әсәрләреннән әкият геройлары яши.[2]
Кыяфәте
үзгәртүТатар Кыш Бабае тышкы яктан рус Кыш Бабаена охшаган[5]. Ләкин аермалар да бар.[6] Аның алтын төстәге бөдрә сакаллары бар.[7] Аның киемнәре татар халкының милли үзенчәлекләрен ассызыклый. Аның тун милли орнамент белән бизәлгән, анда өстенлек итүче төс яшел, чөнки татарлар ислам динен тоталар, әмма кайвакыт зәңгәр төстәге тун кияләр[3]. Кыш бабайның баш киеме-тире белән бизәлгән традицион татар түбәтәйе.
Аның кызы һәм ярдәмчесе Кар кызы татар хатын-кызларының традицион халык киеме стилендә күлмәк кия[2].
Резиденция һәм дуслары
үзгәртүКыш Бабай резиденциясе Казаннан 80 километр ераклыктагы Яңа Кырлай авылында матур урында урнашкан. Резиденция Габдулла Тукай әдәби музее территориясендә урнашкан.
Кунакларны резиденция капкасы янында Шайтан каршы ала, ул аларны Кыш бабайның әкияттәге биләмәләре буенча экскурсиядә озата бара. Кунаклар әкият персонажлары оештырган сынауларны үтәргә тиеш, аларга төрле могҗизалар күрсәтелә, шулай ук алар табышмакларны чишәргә һәм риваятьләр белән танышырга тиеш. Кыш бабайның өенә кунаклар Шүрәле картасы ярдәмендә барып җитәләр.[8]
Йорт хуҗасы кунакларны үзенең тылсымлы йокы бүлмәсендә кабул итә. Монда искиткеч пышылдаучы имәннәр бар, әгәр дә сез иң яшерен теләгегезне пышылдасагыз, һәм ул һичшиксез тормышка ашачак.
Резиденциядә курчак театры бар, ул кунакларга борынгы татар риваяте буенча мини-спектакль күрсәтә. Резиденциягә килгән һәр кеше татар Кыш бабайның исем мөһере белән расланган грамота ала.
Резиденция территориясендә түбәндәге объектлар төзелгән: «Могҗизалар урманы» паркы, кар таулары, шугалак, кунакханә, ресторан, сувенир кибете, Ага-базар.
Кыш Бабай дуслаына, Кар кызыннан тыш, түбәндәге әкият геройлары керә: көчле сугышчы Батыр; урман иясе Шүрәле; сугышчы кыз Алтынчәч; Таһир һәм Зөһрә; Убырлы карчык; Аждаха; яхшы Шайтан.[2][3]
Кызыклы факт
үзгәртүКыш бабайның үз Youtube-каналы бар, бу — «Кыш Бабай Пикчерс».[2][3]
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ Тринадцать родственников Деда Мороза. ТАСС (28 декабря 2016).
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Кыш Бабай - татарский Дед Мороз.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Друг Кикиморы Кыш Бабай. Зачем Татарстану собственный Дед Мороз.
- ↑ Зюзя, Кыш Бабай и Мош Крэчун: Деды Морозы бывшего СССР.
- ↑ Санта-Клаус, Дед Мороз и Баббо Натале: как называют новогоднего волшебника в разных странах мира.
- ↑ Кыш Бабай - татарский Дед Мороз.
- ↑ Зимние волшебники народов России.
- ↑ Кыш Бабай: «оверпрайснутая» новая мифология Источник : https://realnoevremya.ru/articles/269108-kysh-babay-overpraysnutaya-novaya-mifologiya. әлеге чыганактан 2024-05-03 архивланды. 2024-05-03 тикшерелгән.