Татарстан әзербайҗаннары
Татарстан әзербайҗаннары (әзери. azərbaycanlılar яки әзери. azərilər) — әзербайҗан халкының бүгенге Татарстан Республикасы территориясендә яши торган территориаль төркеме.
| Татарстан әзербайҗаннары | |
| Үз аталышы |
әзери. azərbaycanlılar |
|---|---|
| яшәү җире | |
| Теле | |
| Дине | |
| Бүтән халыкка керүе | |
.jpg)
Таралышы
үзгәртү2010 елгы халык санын алу мәгълүматлары буенча Татарстан Республикасы территориясендә әзербайҗаннар саны 9 527 кеше тәшкил итә.[1][2]
Күбесенчә Казанда, аннан кала Әлмәт, Яр Чаллы, Түбән Кама, Алабуга, Чистай шәһәрләрендә яшиләр.[3]
Тарих
үзгәртүТатарстан Республикасы Милли архивында Казанда XIX һәм XX гасырлар чигендә яшәүче әзербайҗаннарның үз милли җәмгыяте төзелүе турында мәгълүматлар бар. XIX гасырда җәмгыять тарафыннан танылган әзербайҗан язучысы, сатирик Җәлил Мәммәдкулузадә редакцияләнгән «Молла Насреддин» сатирик журналын пропагандаланган һәм таратылган. Әлеге сатирик журнал Госман империясендә, Урта Азиядә, Идел буенда бик теләп укыган кискен басма була.[3]
Татар шагыйре Габдулла Тукайны булачак күренекле сәясәт эшлеклесе, язучы, драматург, азәрбайҗан табибы Нәриман Нәриманов дәвалавы билгеле.[3]
Хәзер республикада яшәүче әзербайҗаннарның күбесе Татарстанга СССР чорында, 1980 елларда һәм соңрак күченеп килә башлый. Беренче оешмалары да 1988 елда, Казанда яшәүче студентлар, аспирантлар һәм әзербайҗан диаспорасының башка вәкилләре тарафыннан оештырыла. Ул әзербайҗан, төрек, төркмән һәм кырым татар халыкларына башлангыч биргән төрки халыкларның бер тармагы хөрмәтенә «Огуз» дип аталган.[3]
Җәмгыятьнең беренче рәисләре Эльдар Мамедов һәм Мирзалы Алиев яшьләр өчен чаралар үткәрүгә, тарихи ватан белән элемтәләрне ныгытуга, милли традицияләрне пропагандалауга һәм үстерүгә зур игътибар биргәннәр. "Огуз" активистлары яшь татар энтузиастлары белән берлектә 1988 елда Казанда бөтен республика буенча үткәрелә торган Нәүрүз бәйрәмен үткәрүх гадәтен торгызалар.[3]
Мәдәният
үзгәртү1990 елдан башлап, Казанның әзербайҗан диаспорасы милли-дәүләт һәм дини бәйрәмнәрне - Әзербайҗанның бәйсезлеге көнен, Корбан бәйрәмен, Әзербайҗан һәм татар халыклары тормышында истәлекле даталарны даими рәвештә билгеләп үтә башлый. Ә 1991 елда әзербайҗан җәмгыяте, Татарстан Язучылар берлеге белән берлектә, элеккеге СССРда беренчеләрдән булып, Бөек Әзербайҗан философы һәм шагыйрь Шейх Низами Гәнҗавиның 850 еллыгына багышланган тантаналы чаралар үткәрә.[3]
1998 елның октябрендә аның әгъзалары Казан шәһәренең әзербайҗаннар милли-мәдәни автономиясен гамәлгә кую турында карар кабул итә. Соңрак Татарстанның эре шәһәрләрендә – Әлмәт, Яр Чаллы, Түбән Кама, Алабуга, Чистайда - «Әзербайҗан» ТР автономияләре һәм вәкиллекләре төзелә.[4]
Хәзерге вакытта әзербайҗан автономиясе тарихи ватаннары, Россиянең башка төбәкләре һәм дөньяның башка илләре белән тыгызрак элемтәләр урнаштыру буенча эш алып бара. Мәгариф, телне һәм традицион мәдәниятне саклау мәсьәләләренә зур игътибар бирелә. 1990 еллар азагыннан һәм бүгенге көнгә кадәр Казан шәһәренең «Күпмилләтле якшәмбе мәктәбе» мәгариф үзәгендә әзербайҗан бүлеге эшли.[4]
Татарстанда диаспора тормышын яктырткан, халыкның күренекле вәкилләре, аның тарихы, әзербайҗан мәдәнияте һәм кухнясы, Әзербайҗанның хәзерге тормышы турында сөйләүче «Әзербайҗан» газетасы чыга. Газетаны бушлай тараталар.[4]
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ Официальный сайт Всероссийской переписи населения 2010 года. Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года, archived from the original on 2012-03-01, retrieved 2021-01-23
- ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Официальные итоги с расширенными перечнями по национальному составу населения и по регионам. 2020 елның 13 май көнендә архивланган.: см. 2012 елның 18 октябрь көнендә архивланган.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 РЕГИОНАЛЬНАЯ ОБЩЕСТВЕННАЯ ОРГАНИЗАЦИЯ АЗЕРБАЙДЖАНЦЕВ РЕСПУБЛИКИ ТАТАРСТАН.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 АЗЕРБАЙДЖАНСКАЯ НАЦИОНАЛЬНО-КУЛЬТУРНАЯ АВТОНОМИЯ РЕСПУБЛИКИ ТАТАРСТАН "АЗЕРБАЙДЖАН".
Әдәбият
үзгәртү- Азербайджанцы // Народы России. Атлас культур и религий. — М.: Дизайн, Информация. Картография, 2010. — 320 с.: с илл. ISBN 978-5-287-00718-8.
- Азербайджанцы // Этноатлас Красноярского края / Совет администрации Красноярского края. Управление общественных связей ; гл. ред. Р. Г. Рафиков ; редкол.: В. П. Кривоногов, Р. Д. Цокаев. — 2-е изд., перераб. и доп. — Красноярск: Платина (PLATINA), 2008. — 224 с. — ISBN 978-5-98624-092-3. Архивная копия от 29 ноября 2014 на Wayback Machine
- Гаджиева С. Ш. Дагестанские терекеменцы: XIX - начало XX в. — Наука, 1990. — ISBN 5020167614, 9785020167612.
- Логашева Б. Р. Азербайджанцы // Народы мира: Историко-этнографический справочник. — М.: Советская энциклопедия, 1988
- Audrey L. Altstadt. The Azerbaijani Turks: power and identity under Russian rule. — Hoover Press, 1992. — 331 p. — (Studies of nationalities). — ISBN 0-8179-9182-4, ISBN 978-0-8179-9182-1.
