Римма Наумова
Римма Павловна Наумова (1933 елның 19 ноябре, Абрамцево бистәсе, Мәскәү өлкәсе, РСФСР, ССРБ — 2013 елның 16 гыйнвары, Казан, Россия) — совет һәм Россия галим-биологы, педагог, физиология һәм микроорганизмнар биохимиясе өлкәсендә белгеч, биология фәннәре докторы (1985), профессор (1992). КДУның атказанган профессоры (2009). Татарстан Республикасының атказанган фән эшлеклесе (1993).
| Римма Наумова | |
|---|---|
| Туган | 19 ноябрь 1933 Мәскәү өлкәсе, РСФСР, СССР |
| Үлгән | 16 гыйнвар 2013 (79 яшь) Казан, Россия |
| Ватандашлыгы |  Россия СССР |
| Әлма-матер | Мәскәү дәүләт университеты |
| Эш бирүче | Казан (Идел буе) федераль университеты |
Тормыш юлы үзгәртү
Римма Наумова 1951 елдан 1956 елга кадәр Мәскәү дәүләт университетының биология-туфрак факультетының үсемлекләр физиологиясе кафедрасында укый, аны кызыл диплом белән тәмамлый. 1956 елдан 1961 елга кадәр микробиологик лаборатория мөдире вазыйфасында Төньяк-донецк химия комбинатында фәнни-тикшеренү эше белән шөгыльләнә, капролактамнан юынты суларны чистартуның микробиологик технологиясен эшләү һәм гамәлгә кертүдә катнаша. 1961 елдан алып 1964 елга кадәр МДУ аспирантурасында укый, соңрак Казан университетына күчә, анда биология-туфрак факультетының микробиология һәм үсемлекләр физиологиясе кафедрасында укый, академик Владимир Шапошников укучысы[1].
1964 елдан алып 1969 елга кадәр Казан университетында педагогик эштә: 1964 елдан алып 1969 елга кадәр — үсемлекләр физиологиясе һәм микробиология кафедрасы ассистенты, 1969 елдан 1976 елга кадәр — доцент һәм профессор, 1976 елдан 1982 елга кадәр — микробиология кафедрасы мөдире һәм 1982 елдан әлеге кафедра профессоры. 1991 елдан — КДУның экологик биотехнология һәм биомониторинг лабораториясе фәнни җитәкчесе, Римма Наумова җитәкчелегендәге тикшеренүләр синтетик органик кушылмаларның, нефть һәм нефть шламнарының микроблы деструкциясен тикшерү белән бәйле[2].
1966 елда Римма Наумова «Капролактамны бактерияләр белән әйләндерү» темасы буенча биология фәннәре кандидаты, 1985 елда — «Сәнәгать юынты суларны чистарту белән бәйле рәвештә табигый булмаган ароматик кушылмаларның микроблы метаболизмы» темасы буенча биология фәннәре докторы гыйльми дәрәҗәсендә раслана. 1969 елда Югары аттестация комиссиясе боерыгы белән аңа доцент гыйльми исеме бирелә, 1992 елда — профессор. 2009 елда аңа КДУның атказанган профессоры мактаулы исеме бирелә[1].
2013 елның 16 гыйнварында Казанда 80 нче яшендә вафат була.
Фәнни-педагогик эшчәнлек үзгәртү
Римма Наумованың төп фәнни-педагогик эшчәнлеге биохимия һәм микроорганизмнар физиологиясе һәм экологик биотехнология өлкәсендәге мәсьәләләр белән бәйле. Наумова «Табигый булмаган химик кушылмаларның микроблы метаболизмы» фәнни юнәлешенә нигез салучы, аның фәнни мәктәбе табигатьне саклау биотехнологияләрен эшләү һәм гамәлгә кертү белән ксенобиотикларның микроблы метаболизмы өлкәсендә фундаменталь тикшеренүләрдән барлыкка килә, бу фәнни мәктәптә арилполикрбон серкәләр, кремнийорганик һәм нитроароматик кушылмалар кебек экологик куркыныч органик матдәләрнең зур җыелмасы өйрәнелгән. Казан университетында ул «Микробиологиянең актуаль проблемалары», «Биохимия һәм микроорганизмнар физиологиясе», «Су һәм экологик микробиология» кебек лекцияләр курсларын эшли. 1988 елда Римма Наумовага «сәнәгать калдыкларны зарарсызландыру буенча гамәли эшләнмәләр өчен» ССРБ ВДНХ бакыр һәм көмеш медальләре бирелә, ә аның «Табигый булмаган кушылмаларның микроблы метаболизмы» монографиясе иң яхшы фәнни эш буларак таныла һәм халык мәгарифе буенча ССРБ Дәүләт комитеты конкурсында җиңүче дип таныла. Наумова КДУ һәм КНИТУ Диссертация һәм Галимнәр советлары әгъзасы була[2].
Римма Наумова 150дән артык фәнни эш, шул исәптән күпсанлы монографияләр, унике автор таныклыгы һәм уйлап табуларга җиде патент авторы булып тора. Аның җитәкчелегендә һәм турыдан-туры катнашында унтугыздан артык фән кандидаты һәм фән докторы яклана[1].
1993 елда аңа Татарстан Республикасының атказанган фән эшлеклесе мактаулы исеме бирелә[1].
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Люди науки: Наумова Римма Павловна (к юбилею) 2021 елның 20 апрель көнендә архивланган. / Учёные записки Казанского университета // КФУ, Т. 151, № 1: 2009. — С.274-277
- ↑ 2,0 2,1 Люди науки: Памяти Риммы Павловны Наумовой 2021 елның 20 апрель көнендә архивланган. / Учёные записки Казанского университета // КФУ, Т. 155, № 3: 2013. — С.254-256
Әдәбият үзгәртү
- Татарский энциклопедический словарь. — Казань: Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 1999. — 703 с. — ISBN 0-9530650-3-0