Мәхмүд Кашгарый
Мәхмүд Кашгари яки Мәхмүт Кяшгари (محمود الكاشغري) — төрки язучысы, атаклы «Диване лөгать эт-төрк» («Төрки телләр сүзлеге») әсәре авторы.
| Мәхмүд Кяшгари محمود الكاشغري | |
|---|---|
 | |
| Туган | XI гасыр башы Көнчыгыш Төркстанның Кяшгар шәһәре |
| Үлгән | 1101 Upal[d], Караханиләр дәүләте[d] |
| Яшәгән урын | Кашгар |
| Һөнәре | лексикограф, географ, дияликтулыг, телбелгеч |
Ул XI йөзнең башларында Көнчыгыш Төркстанда Караханид ханлыгы (ингл) дәүләте заманларында Кяшгар (كاشغر) шәһәрендә туган дип санала. Чыгышы төркиләрнең югары катламыннан булып, яшьлегендә Кашгарның үзендә белем алган, соңрак Бохара һәм башка гыйлем үзәкләрендә дә укыган булуы ихтимал. Шуннан соң ул «Сүзлег»е өчен материал җыю ниятендә төрки илләр буенча сәяхәткә чыгып киткән. Төркиләр, төрекмәннәр, угызлар, чигилләр, ягмалар, кыргызларның шәһәрләрен, кышлау һәм җәйләүләрен күп еллар дәвамында гизеп чыкты, сүзлекләрен туплады, төрле төркем сүз хосусиятләрен өйрәнеп, аныклап чыкты.
Кяшгари үз «Сүзлег»енә Идел буе төркиләренең — болгарларның мәкаль, җыр һәм шигырьләрен дә керткән. Ул үз әсәрен 1074 елда тәмамлаган.
Бу бөек хезмәт безнең заманда 1915—1917 елларда 3 том булып Истанбулда, 1960—1963 елларда Ташкәнттә басылып чыкты. Кашгарига кадәр төрки халыкларның тормыш-көнкүрешләре, телләре, авыз һәм язма иҗатлары турында мондый зур хезмәтнең язылуы мәгълүм түгел. Шуңар күрә бу китап аркасында Мәхмүд Кашгари тарихта беренче бөек тюрколог галим буларак дан алды.
Чыганаклар
үзгәртү- Борынгы һәм Урта гасыр әдәбияты мультимедиа басмасы. Х. Миңнегулов, Р. Бикташев, И. Мөхәммәтов.