Монголоид раса
Монголоид раса (яки азия-америка расасы) — кешеләрнең зур расаларының берсе. Көнчыгыш, Үзәк һәм Көньяк-Көнчыгыш Азия, Америка, Арктика һәм Көнчыгыш Европада таралган. Монголоид сүзе "монгол" сүзенә "-оид" кушымчасы кушылудан ясалган, ягъни монголга охшаш дигәнне аңлата.
| Монголоид раса | |
| ... хөрмәтенә аталган | монголлар[d] |
|---|---|
 | |
.png)
Хас билгеләр үзгәртү
Башка расалардан төп аермасы булып күзләренең кысык булуы белән, каш өлешенең калын булуы (өченче күз кабагы булу) белән аерыла. Чәчләре - каты, кара, туры. Тән төсләре - саргылт кара яки кара-кучкыл. Сакал-мыеклары сирәк, яңаклары киң, борыннары күпчелектә җәенке, бары Америка индеецларында, төркиләрдә генә очлы булып тора.
Тикшеренүчеләр үзгәртү
«Монголоидный» термины XIII гасырда Евразиянең зур өлешен яулап, Монголия империясен булдырып, Монголия халкы исеменнән барлыкка килә. Беренче тапкыр «ике рас схемасында» Кристоф Майнерс «монголоид расасы»терминын кулланды. Аның «татар-кавказлылар» дип аталган «ике расаны» кельт һәм Славян төркемнәрен, шулай ук «монголларны " үз эченә ала.
Иоганн Блуменбах «монголы» терминын Кристоф Майнерсның үз эченә алган, бу расаны ул «икенче» дип атады, ул Амур елгасының Ганг һәм аннан түбәнрәк Азиянең бер өлешен үз эченә ала.
1861 елда Изидор Жоффруа Сент-Илер Монгол төп расасына «икенчел расу» буларак «Австралийская " өстәлә. XIX гасырда Жорж Кювье " монголлар» терминын яңадан раса классификациясендә куллана, әмма өстәмә рәвештә Америка индейцларын да кертә.Соңрак Томас Гексли «монголоид раса» терминын, шул исәптән аңа һәм Америка индейцларын, шулай ук арктик төп америкалыларны да куллана. Башка билгеләмәләр дә тәкъдим ителде, мәсәлән, «Mesochroi» (урта төс), ләкин «монголоид» киң таралыш алды.
1882 нче елда Август Генри Киң, «монгол типының» үз эченә түбәндәге «расаны» ала дип әйтә: «тибетцев», «бирманцев», «тай», «корейцев», «японнар», рюкюсцев һәм «малайцев». Кин «европеоид сорт» халыкларын, ягъни үзбәк һәм таҗикларны, шул рәвешле европеоид раса вәкилләре дип атады. Ул «Монгол расасы» бурятлар белән яхшырак тәкъдим ителгән дип санады.
1940 нчы елда антрополог Франө Боас Мексикада һәм майя Юкатана аталган ацтекалар арасында «американ расылар» ны «монголоид расасы» кысаларына кертә. Ул шулай ук Иске дөньяның төп америкалыларына Көнчыгыш азиатлары якын булуын билгеләп үтте.
1983 нчы елда Дуглас Футуйма, Мичиган университетында эволюцион процесслар профессоры, тирән америкалыларны һәм монголоид расасына тихоокеан утраулары халкын кертү күп кенә антрополог дип танылмаган, дип раслый.
1984 нче елда Роджер Дж. Ледерер, Калифорния штаты университетында биология фәннәре профессоры Чико, Тын океан утраулары һәм Америка индейцлары белән монголоид расаларны аерым санап китте.
1998 нче елда Джек Д. Форбс, Калифорния Университетында Америка индейцлары һәм антропологиясенең тикшеренүләр профессоры (Дэвис) Төньяк һәм Көньяк Американың төп халыкларының рас тибы монголоид рас категориясенә «эләкми», дип белдерде. Ул билгеләп үткәнчә, баш формасы кебек тирән америкалыларның төрле физик сыйфатлары белән бәйле рәвештә, америкалылар монголоидлар һәм европеоидлар катнашмасыннан бик аерылып торырга тиеш булган яки алар монголоидлар һәм европеоидлар катнашмасыннан барлыкка килгән
Нисканендан аермалы буларак, Стэнфорд университетыннан генетик тикшеренү саамов тарафыннан 47,5 % «монголоид» һәм 52,5 «ауропеоидлы» генннарны 4,9% ка күрсәтте, дип белдерде. Шул ук вакытта, кайбер авторлар кыпчакларның түгел, ә нәкъ менә татарларның үзәк һәм Көнбатыш Азиядә генә түгел, Көнчыгыш Европада әле XIII гасырга кадәр яшәгәнлекләрен таныйлар.
1995 елда д-р Мартта Миразон Лар Кембрид университетында биологик антропология бүлегеннән «монголоидный»лар дип аталган Азия популяцияләрен төркемләп җибәрә, шул ук вакытта Азиянең төньяк-көнчыгыш популяциясе типик монголоидлар булып чыга, ә башка төркемнәр — атипичлар булып чыга.
Тарих һәм билгеләр үзгәртү
Монгол расасының типик билгеләре — керәк сыман кискечләр — 420 ел элек яшәгән синантропларда табыла.
Мезолит эпохасында монголлык Ауропада(Бавариядә) билгеләнә. Әмма Тик, голоценга кадәр краниологический полиморфизм, ягъни зур булмаган ареал эчендә да раса билгеләренең зур күптөрлелеге, барлыгын күз уңында тотып, моны берсүзсез туганлык күренеше дип санарга ярамый - охшаш билгеләр комплексы төрле группаларның параллель эволюциясе рамкаларында да формалаша ала.
Барлыкка килүе алдыннан монголлы билгеләр комплексы кискен чагылдырган һәм киң таралган булмаган.
Искәрмә үзгәртү
- Монголоидная раса // БРЭ. Т.20. М.,2012.
- [1](үле сылтама)Малолетко. Иртә миграция һәм эволюция Homo Sapiens. Тикшерелгән 23 декабрь 2006. 2007 елның 10 августында архивланган.
- [2](үле сылтама)Монголоидная раса // Зур совет википедиясы : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Совет энциклопедиясе, 1969—1978
- [3](үле сылтама)С. Дробышевский. Индейцы протоморфны?
Сылтамалар үзгәртү
- [ Монголоид раса] — ЗСЭ (3-е издание)