|
==1905 ел инкыйлабы==
[[Рус-япон сугышы|Русиянең Япония белән сугышта]]нда җиңелүеҗиңелү беренче урыс инкыйлабының башланып китүенә бер сәбәп булгандыр. Вакыйгаларның башы [[1905 ел]]ның [[9 гыйнвар]]ына барып тоташа. Эш ташлаган [[эшчеләр]] патшага үтенеч белән бара. Анда шундый сүзләр була: “Үз халкыңны ярдәмеңнән калдырма, аны хокуксызлык, хәерчелек һәм наданлык кабереннән йолып ал... әгәр шул боерыкны бирмәсәң, шунда, шушы мәйданда сарайның алдында үләчәкбез”. Шулай килеп чыккан да. ''[[Канлы якшәмбе]]''дән соң күпләп эш ташлаулар, армия белән флотта инкыйлаблар һәм фетнәләр башланган. 1905 елның 17 октябре Русия тарихында сынылыш мәле дип исәпләнә. Патша [[Николай II|Николай]] көндәлегендә “17 октябрь. Дүшәмбе. Манифестка кул куйдым. Баш авыр, фикерләр бутала. Илаһым, безгә ярдәм ит, Русияне тынычландыр” дип язылган. Шунысы фәһемле, династиянең иң олы әгъзасы, бөек кенәз Николай Николаевич 1905 елның шул киеренке көннәрендә биргән антына карамый, гаҗәпләнерлек кыю һәм җаваплы карарга килә: ул Романовлар гаиләсенең офицер булган барлык әгъзаларына да үз халкының ихтилалын бастыруда катнашуны тыя.
==1917 ел==
[[1917 ел]]ның 23 февралендә ([[милади тәкъвим]] буенча [[8 март]]) Мәскәү урамнарына эш ташлаган дистәләрчә мең эшче “Икмәк!”, “Самодержавиене җимерергә!”, “Бетсен сугыш!” дигән лозунглар күтәреп чыга. Алар юл уңаеннан кибетләрне, икмәк лавкаларын талый, трамвайларны аудара — [[Февраль инкыйлабы]] башлана.
Артабан индеСоңрак [[Николай II|патшаныңпатша]] тәхетеннән баш тартуытарта, [[Ленин]]ның [[Петроград]]ка кайтуыкайта һәм аның “Апрель тезислары” дип аталган сәяси программаны игълан итүеитә. Шунда Ленин февраль инкыйлабын “буржуаз-демократик” дип атый, аның тәмамлануын тәкрарлый һәм кичекмәстән “[[Октябрь инкыйлабы|социалистик инкыйлабны]]” тормышка ашыру, ягъни сул фиркаләр тарафыннан [[Вакытлы хөкүмәт|хакимиятне]] көч белән басып алу бурычын куя. Большевик Н. Суханов, Ленинның программасын “чамасыз сул, ак-караны аермаган радикаль, фән белән дә, аек акыл белән дә ныгытылмаган примитив демагогия” дип атый. Әмма шушы утопиккискен программага киң халык массаларының таләпләре оста теркәлгән була.
[[1907]] елның язында большевиклар фракциясе пролетар инкыйлаб юлын сайлагач, алар үзләренә аерым фирка – Русия социалист-демократик эшчеләр (большевиклар) фиркасенә төзи. Соңгысы инкыйлабтан[[Бөек Октябрь инкыйлабы]]ннан соң ул [[Русия коммунистлар фиркасе (большевиклар)]] РКП(б) дигән исем ала.
==Чыганак==
[[Төркем:Социалистик фиркаләр]]
[[Төркем:Русия империясе]]
[[Төркем:Русия инкыйлабы]]
|
