Шәмси тәкъвим

(Кояш тәкъвиме битеннән юнәлтелде)

Шәмси тәқъвим (Иран тәкъвиме, Сәнәи шәмсия; гарәп. تقويم هجري شمسيтәқвим һиҗри шәмси) — Иранда һәм Әфганстанда кулланылган кояш йөреше белән исәпләнә торган ел хисабы.

Ай исемнәре

үзгәртү
Шәмси айлар
Хәмәл | Сәвер | Җәүза | Саратан | Әсәт | Сөмбелә | Мизан | Гакрәп | Кавәс | Җәди | Дәлү | Хут
Милади тәкъвим | Һиҗри тәкъвим | Татар тәкъвиме
Көннәр
исәбе
Айлар исеме[1][2] Милади тәкъвимдә тәңгәллеге
(кәбисә булмаган елында)
Зодиак
билгесе
татарча гарәпчә
1 31 хәмәл حمل 21 март20 апрель Кучкар
2 31 сәвер ثور 21 апрель21 май Үгезбозау
3 31 җәүза جوزا 22 май21 июнь Игезәкләр
4 31 саратан سرطان 22 июнь22 июль Кысла
5 31 әсәт اسد 23 июль22 август Арыслан
6 31 сөмбелә سنبله 23 август22 сентябрь Кыз
7 30 мизан میزان 23 сентябрь22 октябрь Үлчәү
8 30 гакрәп عقرب 23 октябрь21 ноябрь Чаян
9 30 кавәс قوس 22 ноябрь21 декабрь Укчы
10 30 җәди جدی 22 декабрь20 гыйнвар Кәҗәмөгез
11 30 дәлү دلو 21 гыйнвар19 февраль Сукояр
12 29/30 хут حوت 20 февраль20 март Балыклар

Искәрмәләр

үзгәртү
  1. Фәкать игенчелек эшләре өчен, кояш хисабы белән яз башыннан башлап, «хәмәл, сәвер, җәүза, саратан, әсәд, сөнбөлә, мизан, гакърәб, кавыс, җәди, дәлү, хут» дип, гарәби исемнәр кулланалар... Шиһабетдин Мәрдҗәни. Мөстәфадел-әхбар фи әхвали Казан вә Болгар. 2013 елның 31 май көнендә архивланган.
  2. Хәмәл — сарык бәрәне; зодиак тамгалары буенча 22 нче марттан 22 нче апрельгә кадәр була торган вакыт арасы; сәвер — апрель ае; үгез; җәүза — игезәкләр (зодиак тамгасы, май ае тамгасы); саратан — июнь ае; кысла; әсәд — арслан; июль ае; сөнбелә — август ае, ашлык башагы; мизан — үлчәү; гакрәб — чаян; зодиак тамгасы буенча 22 октябрьдан 22 ноябрьгача була торган вакыт (октябрь ае); кавәс — җәя; зодиак тамгасы буенча булган елның ноябрь ае; җәди — кәҗә бәтие; зодиак тамгасы буенча егерме икенче декабрьдан егерме икенче январьгача булган вакыт; Иран ел хисабы буенча 10 нчы ай; дәлү — су чиләге; зодиак елының бер ае исеме булып 22 нче январьдан 22 нче февральга кадәр булган вакыт, январь ае; хут — диңгездәге бик зур балык; кит балыгы; зодиак тамгалары буенча 22 февральдән 22 нче март арасында булган вакыт. — Гарәпчә-татарча-русча алынмалар сүзлеге: татар әдәбиятында кулланылган гарәп һәм фарсы сүзләре / К.З. Хәмзин, М.И. Мәхмүтов, Г.Ш. Сәйфуллин. — Казан: Тат. кит. нәшр., 1965. — 792 б.