Карабаш (үсемлек)

Карабаш
Карабаш
Халыкара фәнни исем	Prunella L., 1753
Таксономик ранг	ыру
Югарырак таксон	ирен чәчәклеләр[d]
Шушы чыганакларда тасвирлана	Брокгауз һәм Ефрон энциклопедик сүзлеге[d], Энциклопедический словарь Гранат[d] һәм Flora Reipublicae Popularis Sinicae, volume 65(2)[d]
	Карабаш Викиҗыентыкта

Бу терминның башка аңлатмалары да бар, аларны карау өчен Карабаш (мәгънәләр) битенә күчегез.

Карабаш (лат. Prunella) – Иренчәчәклеләр семьялыгыннан күпьеллык үләнчел үсемлекләр ыругы.

Таралуы

10 нан артык төре билгеле, Евразиядә, Төньяк Америка һәм Төньяк Африкада таралган.

Татарстан территориясендә бер төре – гади карабаш (P. vulgaris) барлык районнарда очрый. Дымлы болыннарда, урман кырыйларында, сулык ярларында, юл буйларында үсә.

Ботаник тасвирлама

Сабагы туры, дүрт кырлы, 15-35 см биеклектә. Тамырчасы шуышма, озын. Яфраклары каршыдаш, озынча йомыркасыман. Чәчәкләре шәмәхә, сирәк кенә ак, ике иренле, сабак очындагы боҗралы башаксыман чәчәк төркемендә. Һәрбер чәчәк киң чәчәк яны яфрагы куентыгында урнашкан. Җимеше – күпчикләвек. Июнь-августта чәчәк ата. Җимешләре июль-сентябрьдә өлгерә. Орлыктан үрчи.

Куллану

Үсемлекнең җир өсте өлешләрендә флавоноид, сапонин, органик кислоталар, микроэлементлар, эфир мае бар.

Халык медицинасында ялкынсынуга каршы, тән кызышканда, бәвел кудыру чарасы буларак кулланыла.

Баллы үсемлек.^[4]

Төрләре

Prunella albanica Pénzes
Prunella cretensis Gand.
Prunella grandiflora (L.) Scholler
Prunella hyssopifolia L.
Prunella laciniata (L.) L
Prunella orientalis Bornm.
Prunella prunelliformis (Maxim.) Makino
Prunella vulgaris L.
Prunella × bicolor Beck (P. grandiflora × P. laciniata)
Prunella × codinae Sennen (P. hyssopifolia × P. laciniata)
Prunella × gentianifolia Pau (P. hyssopifolia × P. vulgaris)
Prunella × intermedia Link (P. laciniata × P. vulgaris)
Prunella × surrecta Dumort. (P. grandiflora × P. vulgaris)

Искәрмәләр

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Линней К. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium — 5 — Стокһолм: 1754. — doi:10.5962/BHL.TITLE.746
https://wikidata.org/wiki/Track:Q1754https://wikidata.org/wiki/Track:Q1043https://wikidata.org/wiki/Track:Q40975586
↑ ^2,0 ^2,1 Linnæi C. Species Plantarum: Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas — 1753.
https://wikidata.org/wiki/Track:Q21856050https://wikidata.org/wiki/Track:Q21856107
↑ Kew World Checklist of Selected Plant Families
↑ https://tatarica.org/tat/razdely/priroda/rastitelnost/karabash Онлайн - энциклопедия Tatarica

[_55bda7c5a60207cc-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Линней К. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium — 5 — Стокһолм: 1754. — doi:10.5962/BHL.TITLE.746
https://wikidata.org/wiki/Track:Q1754https://wikidata.org/wiki/Track:Q1043https://wikidata.org/wiki/Track:Q40975586

[_ad3f49de59596ec4-2] 2,0 ^2,1 Linnæi C. Species Plantarum: Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas — 1753.
https://wikidata.org/wiki/Track:Q21856050https://wikidata.org/wiki/Track:Q21856107

[f-3] Kew World Checklist of Selected Plant Families

[4] ttps://tatarica.org/tat/razdely/priroda/rastitelnost/karabash Онлайн - энциклопедия Tatarica

[1]

[2]

[4]

Карабаш

Халыкара фәнни исем	Prunella L., 1753^[1]^[2]
Таксономик ранг	ыру^[1]
Югарырак таксон	ирен чәчәклеләр^[d]
Шушы чыганакларда тасвирлана	Брокгауз һәм Ефрон энциклопедик сүзлеге^[d], Энциклопедический словарь Гранат^[d] һәм Flora Reipublicae Popularis Sinicae, volume 65(2)^[d]
Карабаш Викиҗыентыкта