Никул Эркай
Николай Иркаев (тәхәллүсе эрз. Никул Эркай) (22 майда 1906 елның, Курилово, Саранск өязе, Пенза губернасы — 15 июнь 1978 ел, Саранск, Мордва Автономияле Совет Социалистик Җөмһүрияте) — мордва совет шагыйре, прозаик, драматург, тәрҗемәче.
| Никул Эркай | |
|---|---|
| Тугач бирелгән исеме: | эрз. Иркаевэнь Николай |
| Туу датасы: | 22 май 1906 |
| Туу урыны: | РИ, Пенза губернасы, Саранск өязе, Курилово |
| Үлем датасы: | 15 июнь 1978 (72 яшь) |
| Үлем урыны: | ССРБ, РСФСР, Мордва АССР, Саранск |
| Ватандашлык: |  Русия империясе→ РСФСР→ ССРБ |
| Эшчәнлек төре: | язучы |
| Юнәлеш: | реализм |
| Иҗат итү теле: | эрзә теле |
| Бүләкләр: |   |
Биографиясе үзгәртү
Иркаев Лазарь улы Николай Пенза губерниясенең Саранск өязенен Курилова авылында туа (хәзер — Мордовиянең Ромодан районы), эрзя крестьян гаиләсендә.
1927 елда Пенза партия мәктәбен, 1930 елда Бөтенсоюз журналистика Коммунистлар институтын тәмамлый. 1933 елда мордва мәдәнияте фәнни-тикшеренү институтында эшли.
Әдәби эшчәнлекне 20 нче еллар ахырында башлаган[1]. «Мода окстомсь» («җир яңарды») исемле беренче шигъри җыентык 1932 елда Саранскида чыга, аннары очерклар һәм «Корентнэ наксадсть» («тамырлар сгнили») хикәяләр җыентыгы.
1934 елдан башлап, «Якстере теште» (соңга — «Эрзянь коммуна»), «Совет артисты», «Полярная кочегарка» газетлар һәм "Сурань толт» журнал басмаларында эшләгән . Шул ук елда ул СССР язучылар берлеге әгъзасы була. Беренче СССР язучылар съездында катнашкан.
1936 елда мордва халкы тарихына багышланган «Моро Ратордо» («Ратор турында җыр») поэмасы нәшер ителә. 1930 нчы елларның икенче яртысында шулай ук «башка чокырга чыкма» пьесалары, балалар өчен әкиятләр һәм хикәяләр нәшер ителә.
Сугыштан соңгы елларда Иркаев «Литературная газета», «Литературная Россия», «Дружба народов" кебек үзәк газеталар һәм журналлар белән актив хезмәттәшлек итә»
1945 елда «Кочказъ лирика» («сайланган лирика»), 1952 елда — «Стихт ди поэмат» («шигырьләр һәм поэмалар»), 1959 елда — «Туннан сад» («Язгы бакча»), 1965 елда — «Теплынь» ("...") әсәрләре җыентыгы нәшер ителә.
Китерү Л. Иркаева:» Алешка «(1959),» Березовая су «(1963),» Новая родня "(1966), «хыял Митяевлар (1975),» Шураган " (1980).
1970 елда Иркаев СССР Югары Советы депутаты була.
1981 елда, язучы вафатыннан соң, аның «Күңел чишмәләре»дигән әсәрләренең тагын бер җыентыгы дөнья күрә.
Иркаев эрзә теленә рус һәм чит ил әсәрләрен тәрҗемә итә. Н. В. Гоголь, А. С. Пушкин, М. Горький, Тарас Шевченко, Дж. Г. Байрон, В. Маяковский һәм башка язучылар.
1986 елда Никул Эркай тууына 80 ел тулу уңаеннан Саранскида бер урам аның исемен йөртә.[2]
Исемнәр һәм бүләкләр үзгәртү
- Мордва АССРның атказанган шагыйре (1960)
- Мордва АССР Дәүләт премиясе лауреаты (1975)
- Хезмәт Кызыл Байрагы ордены
- Хөрмәт Билгесе ордены
- медальләр
Искәрмәләр үзгәртү
Сылтамалар үзгәртү
- Репродукция язма. Н.(үле сылтама) Эркая(үле сылтама) (рәссам В. Д. Илюхин) сайтында Мордовия республика сынлы сәнгать исемендәге С. Д. Эрьзи.
Әдәбият үзгәртү
- Всё о Мордовии: Энциклопедический справочник / сост. Н. С. Крутов, Е. М. Голубчик, С. С. Маркова. - Саранск: Мордов. кн. изд-во, 2005. - С. 290. - ISBN 5-7595-1662-0