Илья Борщов
Илья Григорьевич Борщов ( 1833 - 1878 ) - XIX гасыр рус ботаникы, таксономия, физиология һәм үсемлекләр анатомиясе өлкәсендә белгеч.
| Илья Борщов | |
|---|---|
 | |
| Туган | 31 июль 1833[1] Санкт-Петербург, Россия империясе[2] |
| Үлгән | 12 май 1878[1] (44 яшь) |
| Үлем сәбәбе | чабыртмалы тиф |
| Ватандашлыгы | Россия империясе |
| Әлма-матер | JMU[d] |
| Һөнәре | ботаник |
| Эш бирүче | Изге Владимир импиратыр университеты[d] |
| Кардәшләр | Григорий Григорьевич Борщов[d][3] |
| Гыйльми дәрәҗә: | биология фәннәре докторы[d] |
Ул Россия ботаник әдәбиятында беренчеләрдән булып ареалларның картографик күзаллауларын кертә, һәм беренче булып 66 үсемлек ареаллары картасын ясый [4] .
Тормыш юлы үзгәртү
Илья Григорьевич Борщов Санкт-Петербург мәктәбендә (1845) һәм Санкт-Петербургтагы Александр лицейында (1853) белем алган.
Борщов табигатьтән бик сәләтле була һәм, әгәр дә аны тәрбияләүнең уңайсыз шартлары һәм вакытыннан алда үлеме булмаса, фәндә күренекле урын ала алыр иде. Аның тыумыштыг сәләтенә туры килмәгән административ карьерага билгеләнеп, ул Петербург губернасы буйлап академик ботаниклар К.А.Мейер һәм Ф.И.Рупрехт житәкселегендәге ботаник экскурсияләр белән иртүк мавыгып китә. А. Ф. Миддендорфның Көнчыгыш Себергә танылган сәяхәте вакытында тупланган мүк һәм гөмбәләрне эшкәртә. Канцелярия хезмәтенең тыгыз өлкәсе яшь түрә-натуралист күңеленә хуш килми, табигатькә мәхәббәт һәм аны өйрәнү аны киң сәяхәт киңлегенә тарта.
Финанс министрлыгына хезмәт итеп кайткач, Борщов зоолог Н. А.Северцов белән бергә Сырдарья елгасы бассейнын тикшерү өчен кирәк булган экспедициягә җибәрелә (1857-1859). Аннан кайткач, табигый фәннәрне камилләштерү өчен чит илгә җибәрелә.
1859-1861 елларда Вюрцбургта ботаник профессор Шенк җитәкчелегендә укый.
Арал-Каспий экспедициясенә командировка Борщовка яраткан эшләренә бушлай юл ача һәм аңа бик күп кыйммәтле фәнни әсәрләр өчен бай материаллар бирә. Ул Арал-Каспий территориясенең үсемлекләрен 5 төбәккә бүлә: 1) мамык үлән даласы, 2) балчык чүлләр, 3) тозлы чүлләр, 4) калкулыклы ком, 5) Зәрәфшан өлкәсе күчү (даладан чүлгә). Бүленешнең нигезенә туфракларның характеры, ландшафтка үзенчәлекле физик-икътисадый характерлар бирә торган үсемлекләрнең теге яки бу тормыш рәвешләренең өстенлек итүе һәм таксономик составның үзенчәлекләре салынган.
1862 елда ул Финанс министрлыгыннан отставкага китә һәм Киевка күченә.
1865 елда Борщов ботаника магистры дәрәҗәсенә диссертация яклый [5] 1867 елда — ботаника докторы дәрәҗәсенә [6], 1865 елдан үлеменә кадәр ул ботаника кафедрасын беренче доцент, ә аннары экстраординар (1868 елдан) Һәм изге Владимир (Киев) университетында ординар профессор буларак били.
Фәнни әсәрләре үзгәртү
- Материалы для ботанической географии Арало-Каспийского края // Записки Императорской Академии наук. 1865. № 1. Приложение к 7-му тому
- О решетчатых паренхиматических элементах первичной коры Ceropegiae aphyllae etc. // Университетские известия, Киев, 1867
- Материалы для флоры водорослей Черниговской губернии // Записки Киевского общества естествоиспытателей, Т. I. 1870. Стр. 44-55
- Пресноводные бациллярии Юго-Западной России, преимущественно губерний Киевской, Черниговской и Полтавской. Die Susswasser-Bacillarien (Diatomeen) des sud-westliche Russlands, insbesondere der Gouvernements: Kiev, Czernigow und Poltawa. Киев, 1873 (параллельно на русском и немецком языках)
- Водоросли Аральского моря // Труды Арало-Каспийской экспедиции, СПб.: Типография Стасюлевича, 1877 (Приложение II к записке В. Аленицина «Аральское море»)
Борщов истәлегенә һәм хөрмәтенә үзгәртү
1877 елда А.А.Бунге Борщов хөрмәтенә Маревлар гаиләсенең Борсковия үсемлеге нәселен атый . 1879-нчы елда Бунге, үсемлек исемендәге Борщов фамилиясенең латин язылышындагы хатасын төзәтеп, ботаник таксономиягә - Борщовия дөрес исемен кертә. .
Ботаник хөрмәтенә 1857 елда Борщов тапкан Тюльпан төре, Тюльпан Борщова (Tulipa borszczowii Regel) аталды. .
1958 елда Киев Университеты тарафыннан Будище ( Коропский өлкәсе, Чернихив өлкәсе ) авылында галим каберенә һәйкәл куелды.
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ 1,0 1,1 Каталог Немецкой национальной библиотеки
- ↑ 2,0 2,1 Борщов Илья Григорьевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / мөхәррир А. М. Прохоров — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ (not translated to mul) Wikitörlär — 2004.
- ↑ БСЭ
- ↑ Материалы для ботанической географии Арало-Каспийского края.
- ↑ О решетчатых паренхиматических элементах первичной коры Ceropegiae aphyllae etc.
Әдәбият үзгәртү
- Липшиц С. Ю. Русские ботаники : биографо-библиографический словарь / под редакцией В. Н. Сукачёва. М.: Изд-во Московского общества испытателей природы. — Т. 1. — 1947.
Сылтамалар үзгәртү
- Кафанов А. И., Кудряшов В. А., 2005. Классики биогеографии: биобиблиографический указатель
- [ Борщов, Илья Григорьевич] — ЗСЭ(Тикшерелгән 12 декабрь 2009)
- Борщов Илья Григорьевич // Брокгауз һәм Ефрон энциклопедик сүзлеге: 86 томда (82 том һәм 4 өстәмә). Санкт-Петербург: 1890—1907.