Дәүләтбаевлар

Агалы-энеле Дәүләтбаевлар (Давлетбаевы) — 1662-1664 еллардагы башкорт күтәрелешләрендә катнашучылар. Тарханнар.

Агалы-энеле Ишмөхәмәт, Дәүләткилде һәм Кункас Дәүләтбаевлар — Нугай даругасы Кыпчак вулысы башкортлары.

Ишмөхәмәт (Ишембәт, Ишмәт) Дәүләтбаев 1662 елның көзендә Минзәләдә күтәрелешне бастыру өчен җибәрелгән Казан воеводасы кенәз Ф. Ф. Волконскиның гаскәренә кушыла. Уфага килеп җиткәч, Ф. Ф. Волконский Ишмөхәмәт Дәүләтбаев ярдәмендә башкортларны аның каршында гаепләрен танырга чакыра. Нәтиҗәдә Казан һәм Нугай даругаларының баш күтәрүчеләре гаепләрен таный, Ф. Ф. Волконскиның приказы буенча берничә юлбашчы (шул исәптән Гәвер Акбулатов һәм Үләкәй) җәзалана, башкортлар баш күтәрүчеләр арасыннан абруй белән файдаланган 40 әманәт итеп тапшыра.

1663 елның язында Ишмөхәмәт баш күтәргән башкортлар ягына чыга һәм Нугай даругасы биләмәсендә башкорт юлбашчыларының берсе булып китә. Уфа һәм Кама аръягы чик буе крепостьлары янында үз отрядлары белән сугыш хәрәкәтләрен алып бара. 1663 елның көзенә Нугай, Казан һәм Себер даругалары баш күтәрүчеләренең Уфага берлектәге язуы күзаллана, әммә билгесез сәбәпләр аркасында китерелгән урынга (Агыйделнең урта агымы тирәсе) Себер даругасынан Күчем җитәкчелегендәге отрядлары килми, һәм бу план тормышка ашмый кала. Нугай даругасы башкортлары көрәшне туктатырга карар итә, ә Ишмөхәмәт Дәүләтбаев Уфа воеводасы кенәз А. М. Волконский белән сөйләшүләр алып бара. Сөйләшүләр бер ай тирәсе дәвам итә һәм якларның үзара килешүе, башкорт илчеләрен Мәскәүгә озату белән тәмамлана, ә алары 1664 елның февралендә патша грамотасы белән кире әйләнеп кайта. Нугай дарусында ихтилалдар туктаганнан соң, Ишмөхәмәт Казан даругасының баш күтәрүчеләрнең башкортлар белән тыныч сөйләшүләр үткәрүгә булышлык итә. 1675 елның мартында Мәскәүдә тархан Ишмөхәмәт Дәүләтбаев Нугай даругасы башкортларының Кырым ханлыгына каршы походта катнашачаклары тураһындагы килешүгә кул куя.

Дәүләткилде (Дәүәни) Дәүләтбаев 1663 елның язында башкорт күтәрелешендә катнаша, Ишмөхәмәт Дәүләтбаев белән бергә Уфа янындагы сугышларда катнаша. 1664 елның мартында кусты — Кункас Дәүләтбаев урынына әманәткә алына, аннары азат ителә. 1675 елның җәендә Дәүләткилде Дәүләтбаев калмыкларга әсиргә төшә.

Кункас Дәүләтбаев 1662 елда әманәт сыйфатында Уфага җибәрелә, ә 1664 елда азат ителә. 1675 елда Мәскәүдә агасы Ишмөхәмәт Дәүләтбаев белән бергә Нугай даругасы башкортларының Кырым ханлыгына каршы походта катнашачаклары тураһындагы килешүгә кул куюда катнаша.