Dwayt Eyzenhauer

Dwayt Devid Eyzenhauer (inglizçä Dwight David Eisenhower, çığış äyteleşe Ayzenhauer, Ayk quşamatı taralğan, 1890-1969) — AQŞ däwlät häm xärbi eşleklese, ärme yanaralı (1944), AQŞ 34-nçe prezidentı (1953-1961).

Dwayt Devid Eyzenhauer inglizçä Dwight David Eisenhower
Dwayt Devid Eyzenhauer
Bayraq AQŞ 34-nçe prezidentı 1953-1961
aña qädär:	Harri Truman
däwamçısı:	Con Kennedi
Bayraq NATO köçläreneñ 1-nçe yuğarı särğäskäre 1950-1952
Firqä:	AQŞ Respublika firqäse
Tuu:	14 oktäber 1890(1890-10-14)
Tuu urını:	Texas ştatı, AQŞ
Ülem:	28 mart 1969(1969-03-28) (78 yäş)
Ülem urını:	Waşington, AQŞ

Tormış yulı

1890 yılda Texas ştatı Greyson bülgesendä tuğan.

1915 yılda West-Poynt xärbi akademiäsen tämamlıy.

1920 yıldan AQŞ ğäskärendä xezmät itä, şul isäptän çit ildä, xärbi ministrlıqta, ğäskär ştabında.

İkençe Bötendönya suğışı

Файл:Bundesarchiv Bild 183-14059-0018, Berlin, Oberbefehlshaber der vier Verbündeten.jpg

Särğäskärlär Berlinda: Bernard Montgomeri, Dwayt Eyzenhauer, Georgiy Jukov, Lattr de Tassinyi, 1945, 5 iyün

1939-1945 yıllarda İkençe Bötendönya suğışında Awrupadağı AQŞ ğäskär başlığı, 1942 yıldan särğäskär.

1942 yılnıñ noyäberennän Tönyaq Afrika häm Urta diñgez Berektäşlär köçläreneñ särğäskäre.

1943 yıldan Könbatış Awrupadağı berektäşlär ekspeditsion köçläreneñ yuğarı särğäskäre.

1944 yılda Overlord operatsiäsen (Normandiä desant operatsiäsen) citäkli, AQŞ-ingliz Normandiä desant operatsiäse näticäsendä Awrupada ikençe front açıla.

Küp büläklärgä layıq bula, şul isäptän SSRB "Ciñü" (Победа) ordenı kavalerı bulıp tora.

Öçençe reyxnı tar-mar itkännän soñ, Eyzenhauer - Almaniädäge AQŞ okkupatsion köçläreneñ särğäskäre.

1945-1948 yıllarda AQŞ ğäskäre ştab başlığı.

1950-1952 yıllarda Aurupadağı NATO köçläreneñ yuğarı särğäskäre.

1948-1952 Nyu-York Kolumbiä universitetınıñ rektorı.

Prezident wazifasında

1953 yılda AQŞ Respublika firqäsennän namzäte bularaq AQŞ prezidentı itep saylanıla.

1953-1961 yıllarda AQŞ prezidentı.

Prezident wazifasında Eyzenhauer ictimaği moxtaclarğa aqça külämen qısqarta, uñ qaraşlı köçlär yaqlağan antikommunistik çaralarnı ütkärä, Rozenberg ğailäse ülem cäzasına xökem itelä.

Tışqı säyäsättä Eyzenhauer salqın suğış, aşqınıp qorallanu, dönyanıñ törle noqtalarında AQŞ strategik torışnı nığıtu çaraların ütkärä.

SSRB belän mönäsäbättä "suğış qurqınıçı kilep tuu xälendä" bulu mäslägen yaqlıy.

1954 yılda Gvatemalağa qarşı höcüm itüne oyıştıra.

1953 yılda Koreyädä waqıtlı solıx kileşüe imzalana.

1955 yılda Jenevada, 1959 yılda AQŞta yuğarı däräcädä SSRB-AQŞ oçraşuları uza.

1959 yılda SSRB başlığı Nikita Xruşçev AQŞqa räsmi säfär yasıy.

1960 yılda Sverdlovsk östennän AQŞ küzläw oçqıçı U-2 bärep töşerelä, bu waqiğa Eyzenhauernıñ SSRBğa cawap säfärennän baş tartu säbäbe bula.

Duayt Eyzenhauer onıqası Syuzen tatar sovet kürenekle fiziğı Roald Säğdievkä kiäwgä çığa.

1969 yılda Duayt Eyzenhauer yöräk awırtuınnan ülä.

Ädäbiät

• Доктрина Эйзенхауэра, 1957.
• Прощальное обращение к нации, 1960.
• Иванов, Роберт Фёдорович. Дуайт Эйзенхауэр / Яковлев Н.Н. — Москва: Мысль, 1983. — 295 с.
• Амброз Стивен Эйзенхауэр. Солдат и президент. — Пер. с англ. — М.: Изд-во «Книга, лтд.», 1993. — 560 с. — 30000 экз.
• Эйзенхауэр Д. Крестовый поход в Европу.