Далем Батуренггонг
Далем Батуренггонг, шулай ук Ватуренггонг яки Энггонг дигән исемнәре бар, Балиның Патшасы (Далем) булган, ул 16-ынчы гасыр уртасында хөкем иткән дип ышаныла. Ул бигрәк тә сәяси экспансия һәм мәдәни һәм дини реновация белән Бали Гелгел патшалыгының алтын гасыры белән ассоциацияләнә. Бали тарих язмаларында ул патшалыкның эпик карашы утрауда соңрак хөкемдарлар өчен модель буларак хезмәт иткән.[1]
Чәчәк атучы хөкем итүе үзгәртү
Далем Батуренггонг бары тик күпкә соңрак чыганаклардан мәгълүм. Ул патша буларак кыска итеп Усана Бали һәм Раджапурана Бесакиһ дини текстларында Энггонг исеме астында китерелә. [2] Тулы детальләр Бабад Далем хроникасында табыла. Бу текст буенча ул Гелгелның беренче патшасы Далем Кетутның улы булган, Далем Кетут якынча Ява Маҗапаһит исмериясе төшүе вакытында (иртә 16-ынчы гасыр) хөкем иткән. Ул Исламга каршы торган һәм Явада Пасуруанның һәм Матарамның дошманы булган. Аның престижы Явадан брамин Нирартһа килүе белән арткан, ул каһин һәм яклаучы арасында идеаль мөнәсәбәт нигезләгән һәм киң әдәби активлык алып барган. Нирартһа текстларының берсеннән 1537 ел белән даталана, бу дата якынча Далем Батуренггонгның хөкеменең чәчәк атуына туры килә.[3]
Хәрби экспансия үзгәртү
Патша Көнчыгыш Явада Бламбанганның патшасы Шри Джуруның кызына кияүгә чыгарга тәкъдим иткән, әмма патшазадә кыз баш тарткан. Шуннан соң Бламбанганга Бали армиясе җибәрелгән булган, анда Шри Джуру тотылган һәм үтерелгән булган. Үтерелгән патшаның балалары Яваның төньяк ягында The children of the slain king fled to Пасуруанга качканнар һәм Бламбанган Бали сюзеренитеты астына китерелгән булган. Дәвам итеп, Ломбок һәм Көнбатыш Сумбава Далем Батуренггонг хөкеме астына китерелгән булган. Патша ике угылны, Далем Бекунгны һәм Далем Сеганингны калдырган, алар аның үлеменнән соң үз чиратында хөкем иткән.[4] Аның данлы хөкеменең хәзерге чыганаклардан раслана алмый. Бары тик Португалия язучысы Фернао Мендес Пинто (як. 1509-1583), үзенең Peregrinacam дигән эшендә, Бали Ява Мөселман Демак Солтанатына бәйле патшалык булган, әмма ул якынча 1546 елда баш тарткан.[5] Бу мәгълүмат чын булмаска мөмкин. Шулай да 16-ынчы һәм 17-енче гасыр ахыры Европа чыганаклары Гелгелны хроникаларга охшаш төшенчәләрдә тасвирлый һәм Маҗапаһитның бөлүе (як. 1527 ел) һәм мөгаен Балига беренче Нидерланд зиярәте (1597) арасында көчле сәяси экспансияне алдан юрый.
Шулай ук карарга мөмкин үзгәртү
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ Adrian Vickers, Bali, A Paradise Created. Singapore: Periplus 1989, pp. 41-45.
- ↑ David Stuart-Fox, Pura Besakih; A Study of Balinese Religion and Society. PhD Thesis, ANU, Canberra 1987, p. 146-148.
- ↑ Adrian Vickers, Bali, A Paradise Created. Singapore: Periplus 1989, pp. 41-42, 49-50, 218.
- ↑ C.C. Berg, De middeljavaansche historische traditië. Santpoort: Mees 1927, pp. 138-44.
- ↑ Fernão Mendes Pinto, The Travels of Mendes Pinto. Chicago & London: The University of Chicago Press 1989, p. 392.
Шулай ук укырга мөмкин үзгәртү
- I Wayan Warna et al. (tr.) (1986), Babad Dalem; Teks dan Terjemahan. Denpasar: Dinas Pendidikan dan Kebudayaan Daerah Tingkat I Bali.
- Margaret J. Wiener (1995), Visible and Invisible Realms; Power, Magic, and Colonial Conquest in Bali. Chicago & London: The University of Chicago Press.
| Элгәре: Dalem Ketut |
King of Bali mid 16th century |
Аннары: Dalem Bekung |