Гвинеядә ислам
Гвинеядә ислам (фр. Islam en Guinée, гарәп. الإسلام في غينيا) ― күпчелек дине. 2013 ел мәгълүматлары буенча, ил халкының (12 млн кеше, 2020 ел) 85 % ы – мөселманнар[1][2]. Ислам тарафдарларының күпчелеге ― Мәлики мәзһәбе сөнниләре, шулай ук Кадыйрия һәм Тиҗания суфичылык тарикатьләре вәкилләре дә бар[1].
| Гвинеядә ислам | |
| Дәүләт |
 Гвинея |
|---|---|
 Гвинеядә ислам Викиҗыентыкта | |
Тарих үзгәртү
Гвинеядә ил халкының 85 % ы – мөселманнар, 8 % ы ― христианнар, 7 % ы ― җирле традицион диннәргә (анимизм) ышанучылар[3].
Ислам дине туган җире Гарәп ярымутравыннан Африкага тарала. Хәзерге Гвинеянең бер өлешен, шулай ук башка милләтләрне үз эченә алган Мали империясенә нигез салучы Сундиата Кейта (1217―1255) мөселман булмаган, әмма 1300 елга аның варислары мөселман динен кабул иткән булган [4]. Империянең унынчы хакиме Муса I (1280―1337) исламны дәүләт дине итеп билгели [4].
XVII гасыр ахырына Гвинеянең таулы Фута Җаллон төбәге ислам диненең таянычына әйләнә [5]. 1725 елда мөселман теократик дәүләтенә ― Фута Җаллон имамлыгына нигез салынган [6] (1896―1912 елларда Франция протектораты)[7].
1891 елда Француз Гвинеясенә нигез салына[4], хәзерге Гвинея территориясе колониаль идарә кул астына күчкән.
XX гасырда Пакистаннан килгән мөһаҗирләр белән илгә әхмәдиячеләр хәрәкәте үтеп кергән [8].
Бәйсезлек алгач үзгәртү
1958 елда Гвинея Франциядән бәйсезлеккә ирешкәч, аның беренче Президенты марксист Әхмәд Секу Туре илдә Ислам йогынтысын киметергә омтылган, әмма популярлыгы кимегәч, 1970-елларда, үз идарәсен законлаштыру өчен, мөселман институтларын файдаланырга омтылган [1].
Әхмәд Секу Туре Гвинея башкаласы Конакрида Согуд Гарәбстаны короле Фәхд акчасына зур мәчет төзеткән [9]. 1982 елда ачылган әлеге мәчет ― Көнбатыш Африкадагы иң зур (10 000 кешене сыйдыручы) мәчет [10].
Мәгариф үзгәртү
Гвинеянең мәҗбүри белем бирү программасы динне өйрәнүне үз эченә алмый, әмма бөтен ил буенча, бигрәк тә Фута-Җәллонда, күп кенә Ислам мәктәпләре бар [2]. Кайбер мәдрәсәләр Согуд Гарәбстаны, Күвәйт һәм Фарсы култыгының башка бай ислам дәүләтләреннән финанс ярдәме алып эшли [2].
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Esposito, John L. (21 October 2004). The Oxford Dictionary of Islam. Oxford University Press. p. 97. . https://books.google.com/books?id=E324pQEEQQcC&pg=PA97. Retrieved 17 November 2016.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Guinea 2013 Religious Freedom Report. United States Department of State.
- ↑ "Guinea 2012 International Religious Freedom Report", US State Department, Bureau of Democracy, Human Rights and Labor.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Hill, Margeri. The Spread of Islam in West Africa: Containment, Mixing, and Reform from the Eighth to the Twentieth Century. Stanford University#Freeman Spogli Institute for International Studies.
- ↑ Camara, Mohamed S.. Nation Building and the Politics of Islamic Internationalism in Guinea: Toward an Understanding of Muslims' Experience of Globalization in Africa. Embry–Riddle Aeronautical University.
- ↑ Фута-Джаллон. 2022 елның 19 июнь көнендә архивланган. БРЭ(рус.)
- ↑ Davidson, Basil (29 October 2014). West Africa Before the Colonial Era: A History to 1850. Routledge. p. 86. . https://books.google.com/books?id=4SEiBQAAQBAJ&pg=PA86.
- ↑ J. Gordon Melton, Martin Baumann (21 September 2010). Religions of the World: A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs. p. 1280. . https://books.google.com/books?id=v2yiyLLOj88C&pg=PA1280. Retrieved June 4, 2014.
- ↑ Conakry: Capital of Islamic Culture in the African Region for 2011. Islamic Educational, Scientific and Cultural Organization. әлеге чыганактан 2018-12-05 архивланды. 2021-11-18 тикшерелгән.
- ↑ Justin Schamotta. Famous Places in Guinea, Africa.