Будда

Бу́дда (санскр. बुद्ध, сүзгә сүз — «уянган», «яктыруга ирешкән») - буддизмда рухи камиллекнең иң югары ноктасының атамасы, яки Будда Шакьямуниның исеме. Шулай ук яктыруга ирешкән сансыз башка җан ияләренең атамасы буларак кулланылырга мөмкин.

Җенес	ир-ат
Ватандашлык	Шакья[d]
Титул	шаһзадә
Туу датасы	БЭК VII гасыр елдан иртә түгел һәм елдан соң түгелБЭК V гасыр
Туу урыны	Лумбини[d], Шакья[d]
Үлем датасы	БЭК VI гасыр елдан иртә түгел яки елдан соң түгелБЭК IV гасыр
Үлем урыны	Кушинагар[d], Малла
Үлем төре	табигый үлем[d]
Ата	Шуддходана[d]
Ана	Майя[d]
Кардәш	Нанда һәм Нанда
Ире яки хатыны	Яшодхара[d]
Балалар	Рахула[d]
Ыруг	family of Gautama Buddha[d]
Һөнәр төре	бхикшу, фәлсәфәче, дингә нигез салучы, дини лидер, язучы, социальный реформатор, духовный учитель, песихиятыр, психолог, вәгыйз
Эшчәнлек өлкәсе	фәлсәфә, дин, Social Reform or Revolution[d], тынычлык, Уй һәм восточная философия[d]
Шәкертләр	Кхема[d], Бимбисара[d], Gyalpo Dawa Zangpo[d], Sharibu[d], Майтрея-Натха[d], Gawo[d], Lobpön Magakpa[d], Küngawo[d], Drachompa Nyewa Khor[d] һәм Mah maudgalyana[d]
Укытучылары	Алара Калама[d] һәм Mah maudgalyana[d]
Титул префиксы	татхагата[d], лорд[d] һәм Бхагаван[d]
Канонизация статусы	могҗизачы[d] һәм аватар[d]
Иконографический атрибут	Телесные характеристики Будды[d]
Илаһ карый	буддизм
Последняя трапеза	гөмбә һәм дуңгыз ите[d]
Сәнгать юнәлеше	Восьмеричный Путь[d], Нирвана[d] һәм Дхарма
Киләсе	буддист[d]
Алыштырган	Kassapa Buddha[d]
Йогынтысын кичергән	Дипанкара[d]
Кем истәлегенә	татхагата[d] һәм Бхагаван[d]
Телгә алынган хезмәтләр	Трипитака[d] һәм Помпоко: Тануки сугышы[d]
Эра	Махаджанапады[d]
Менеп йөри торган хайваны	Kanthaka[d]
Автор буларак авторлык хокуклары халәте	автор хокукларына иялек вакыты тәмам[d]
Будда Викиҗыентыкта

Тан династиясеннән Амитабха буддасының көнчыгыш Кытай тауларындагы сыны

Төшенчәнең мәгънәсе һәм асылы

Буддаларның күплеге

Сиддхартха Гаутама (уянудан соң «Будда Шакьямуни» дип атала башлый), риваять буенча якынча б.э.к. 623 елдан б.э.к. 543 елларда яшәгәнлеге билгеле. Бодха дәрәҗәсенә ул б.э.к. 588 елда ирешә, буддистлар тарафыннан беренче будда булып та, соңгысы булып та исәпләнми. Буддачылар ышануы буенча, хакыйкатьне ачкан һәм яктыруга ирешкән һәркем будда дип исәпләнә.

Башка диннәрнең үзәк шәхесләреннән аермасы

Буддизм күзаллаулары буенча Будда илаһ яки кешеләр белән Алла арасындагы арадашчы, яки христианлыктагы сыман коткаручы түгел, ә акылга ия барлыкларны сансарадан чыгару мөмкинлеге булган укытучы булып исәпләнә.

Будда Шакьямуни

Төп мәкалә: Будда Шакьямуни

Грек-будда стилендәге Будда I—II гасырлар, Гандхара (бугенге Пакьстан) (Токио милли музеендагы басып торучы Будда).

Будда сүзе зур хәрефтән язылган очракта билгеле тарихи шәхесне - Сиддхартха Гаутаманы аңлата. Ул Кшатрий (хәрбиләр һәм хөкемдарлар) кастасына караган була.

Сиддхартха Гаутаманың тормышы аның дәвам иттерүчеләре һәм шәкертләре сөйләвендә генә билгеле. Башта бу сөйләүләр сүздә генә була, соңрак язып алына һәм «Махавасту», «Лалитавистара», «Ниданакатха», «Абхинишкрамана-сутра» кебек текстлар барлыкка килә. Будда тормышы турындагы иң танылган риваятьләр б.э.к. II гасырда пали телендә иҗат ителгән «Җатаки» җыентыгында китерелгән.

Һинд динендә

Традицион Һинду чагылышында Вишну Ходаеның 9-ынчы аватары итеп сурәтләнгән Буддһа

Кайбер Һинд дине тарафдарлары Гаутаманы Вишнуның 9-ынчы аватары дип таныйлар. Шулай да, Будда тәгълиматында Веда авторитеты һәм Брахман-Атман концепцияләре танылмый. Шуннан чыгып, Буддачылык, гомумән, Һинд диненең алты ортодокс мәктәбеннән аермалы буларак, настика мәктәбе дип таныла (гетеродокс, турыдан-туры мәгънәдә "бу шулай түгел").

Сылтамалар

• Будды / Ю. Н. Рерих «Тибет рәсем сәнгате»
• Кытайдагы Будда скульптурасы: фоторәсемнәр 2014 елның 14 июль көнендә архивланган.